بەلگىلى تەلەجۇرگىزۋشى ءارى كاسىپكەر دينارا ءساتجان قازاقستاندىقتاردىڭ نەسيەگە دەگەن تاۋەلدىلىگى مەن قارجىلاي ساۋاتسىزدىعىنا الاڭداۋشىلىق ءبىلدىردى. ول تۇتىنۋشىلىق نەسيەلەردىڭ ادامداردى قارىزعا باتىرىپ، حالىقتىڭ قارجىلاي ەركىندىگىن شەكتەپ جاتقانىن اتاپ ءوتتى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.

“مەنىڭ كيىم دۇكەنىمدە ءبولىپ تولەۋ قاراستىرىلماعان. ءيا، بۇل كليەنتتەر ءۇشىن ىڭعايلى بولۋى مۇمكىن، ءبىراق مەن ادامداردى قارىزعا كىرگىزىپ، قارجىلاي قيىندىققا ۇشىراتقىم كەلمەيدى. ءبىر كەشكە كيەتىن كويلەك ساتىپ الىپ، ونى جارتى جىل بويى تولەۋ – اقىلعا قونىمسىز دۇنيە. ونىڭ ۇستىنە، كوپتەگەن ادامدا نەسيەگە الىنعان تەلەفون، تەلەديدار، جيھاز جانە يپوتەكا بار”، – دەيدى كاسىپكەر.

دينارا ءساتجاننىڭ ايتۋىنشا، قازاقستاندىقتاردىڭ باسىم بولىگى جالاقى العان بويدا نەسيەسىن تولەۋگە اسىعادى. ال قاراجات جەتپەي قالسا، تاعى دا قارىز الۋعا ءماجبۇر بولادى. بۇل ولاردىڭ قارجىلاي جاعدايىن ودان ءارى قيىنداتىپ، قارىزعا بەلشەسىنەن باتۋعا الىپ كەلەدى.

“اقشا جەتپەي جاتسا، ادامدار ميكروقارجى ۇيىمدارىنا جۇگىنەدى. ال وندا پايىزدىق مولشەرلەمە وتە جوعارى. ءبىراق كوپشىلىك مۇنى بايقامايدى، ويتكەنى ولار قارىزعا الىنعان زاتتاردىڭ ۋاقىتشا بەرەتىن جايلىلىعىنا الدانىپ قالادى. قولىڭىزدا سوڭعى ۇلگىدەگى تەلەفون، ادەمى جيھاز بولعانىمەن، سول زاتتاردىڭ باعاسىنان بىرنەشە ەسە ارتىق قارىز تولەۋگە تۋرا كەلەدى. ءبىر نەسيەنى جابۋ ءۇشىن جاڭاسىن الادى، كەيىن وتباسى مۇشەلەرى كومەكتەسە باستايدى. وسىلايشا، ءبىر جىلدىڭ ىشىندە قارىزدىڭ جالپى مولشەرى 150%-دان اسىپ كەتۋى مۇمكىن”، – دەپ ءتۇسىندىردى ول.

كاسىپكەر قازىرگى تاڭدا ءاربىر قازاقستاندىقتىڭ ورتا ەسەپپەن 5 نەسيەسى بار ەكەنىن ايتادى. ال بانكتەر مەن ميكروقارجى ۇيىمدارى تاۋەكەلگە بارمايدى، سەبەبى بورىشكەرلەردىڭ كەم دەگەندە 70%-ى نەسيەنى مىندەتتى تۇردە وتەيدى. قالعان قارىز الۋشىلارعا جەكە سوت ورىنداۋشىلارى شارا قولدانادى.

“ناتيجەسىندە بورىشكەرلەر ءۇشىن شەتەلگە شىعۋعا شەكتەۋ قويىلادى، بانكتىك شوتتارى بۇعاتتالادى، مۇلىكتەرىنە تىيىم سالىنادى. ال ەگەر ادام جۇمىستان ايىرىلسا شە؟ قارىزدى قالاي قايتارادى؟” – دەپ ماسەلەنىڭ ماڭىزدىلىعىن اتاپ ءوتتى دينارا ءساتجان.

ول قازاقستاندىقتاردى قارجى ساۋاتىن ارتتىرۋعا شاقىرىپ، نەسيەنى ويلانباي الۋدىڭ سالدارىن ەسكەرتۋگە تىرىستى.

“ءبىز قارجىلاي ساۋاتسىزبىز – بۇل اقيقات. اقشا جينامايمىز، ءبىراق نەسيە الۋعا كەلگەندە بەلسەندىمىز. بانكتەر مەن ميكروقارجى ۇيىمدارىنا ءسىزدىڭ جەكە سايكەستەندىرۋ ءنومىرىڭىز عانا كەرەك. بۇرىن نەسيە الۋ ءۇشىن ميلليون قۇجات قاجەت بولسا، ءقازىر ءبارى جەڭىلدەتىلگەن. سونىڭ كەسىرىنەن قارىزعا بەلشەسىنەن باتقان اتا-انالار بالالارىنىڭ ونلاين-كرەديتتەرىن تولەپ جاتىر”، – دەدى ول.

كاسىپكەردىڭ ايتۋىنشا، وتكەن جىلى قازاقستاندا 36 ميلليون تۇتىنۋشىلىق نەسيە بەرىلگەن.

“كرەديت الار الدىندا مۇقيات ويلانىڭىز. ول ءسىزدىڭ دەنساۋلىعىڭىز بەن جۇيكەڭىزگە تۇرارلىق پا؟ بارلىق “پايدا” مەن “زياندى” تارازىلاپ، بولاشاقتا قارجىلاي قيىندىققا تاپ بولماۋ ءۇشىن جاڭا قارىز الۋدى توقتاتىڭىز”، – دەپ قورىتىندىلادى دينارا ءساتجان.

ستاتيستيكا نە دەيدى؟

رەسمي مالىمەتتەر دە ەلىمىزدە تۇتىنۋشىلىق نەسيەلەردىڭ قارقىندى ءوسىپ جاتقانىن كورسەتەدى. FCBK Media Day 2025 شاراسىندا جاريالانعان ءبىرىنشى نەسيە بيۋروسىنىڭ دەرەكتەرىنە سۇيەنسەك، 2024 جىلى 6،2 ميلليون قازاقستاندىق جالپى سوماسى 10،6 تريلليون تەڭگەگە 36،9 ميلليون تۇتىنۋشىلىق كەپىلسىز نەسيە العان. ورتاشا ەسەپپەن ءبىر نەسيە سوماسى – 287 مىڭ تەڭگە.

2024 جىلى 1 قاڭتارداعى جاعداي بويىنشا، ەلىمىزدە 8،2 ميلليون ادام كەپىلسىز تۇتىنۋشىلىق نەسيە تولەۋدە. ولاردىڭ جالپى قارىزى 11،7 تريلليون تەڭگەنى قۇرايدى، بۇل ءبىر جىل بۇرىنعى كورسەتكىشتەن 22،9%-عا كوپ. ال ءبىر كەلىسىمشارت بويىنشا ورتاشا قارىز مولشەرى 371،8 مىڭ تەڭگەگە جەتكەن.

بۇل ساندار حالىقتىڭ قارجىلىق جۇكتەمەسى ارتىپ كەلە جاتقانىن كورسەتەدى. سوندىقتان ماماندار مەن ساراپشىلار ازاماتتاردى نەسيە راسىمدەمەس بۇرىن قارجىلاي جاعدايىن مۇقيات باعالاۋعا شاقىرادى.