ولجاس ومار ۇلىنىڭ پوەزياسى جايىندا ۇزاق اڭگىمە ايتۋعا بولادى. ويتكەنى، ونىڭ جىرلارى دالا داستاندارىنىڭ زاماناۋي نۇسقاسى سەكىلدى – جاڭاشىلدىق پەن داستۇرلىلىكتىڭ ورتاسىنان سارقىراپ اققان ۇلى وزەن. ەگەر، پوەزيا ءوزىنىڭ تامىرىندا تۋلاعان قاننىڭ ىشكى قۋاتىن سەزىپ، سونى ادەمى مۋزىكا – ءسوز مۋزىكاسىنا اينالدىرۋ دەپ ويلاساڭىز، وندا ولجاس پوەزياسى سوزدەن مۋزىكا تۋدىرعاندىعىمەن قۇندى. جانە بۇل مۋزىكا – ۇلتتىق ناقىشتاعى، قوبىز سارىنىنان تۇراتىن مۋزىكا. ورىس تىلىندە جازىلدى دەمەسەڭىز، كەز كەلگەن ولەڭى ۇلتتىق تانىمنان سىر اقتارادى. سوناۋ العاشقى جىرلارىنان «قىش كىتاپ»، «اتامەكەن» جيناقتارىنا دەيىنگى ارالىقتى الىپ قاراڭىز، اقىن ولەڭدەرىنىڭ ءارقايسىسى سىرشىلدىعىمەن، تانىمدىلىعىمەن، ەپيكالىعىمەن وزىنە تارتادى. قادىر مىرزا ءالى، ءابىش كەكىلبايەۆ سەكىلدى مارعاسقالاردىڭ ءتارجىماسى ارقىلى ءقازاقتىلدى وقىرماننىڭ جۇرەگىنە بىردەن جول تارتتى. قازاق اقىنى كىم دەسە، ەڭ الدىمەن اۋىزعا ولجاس ىلىنەتىن كەز بولدى. ءتىپتى، ورىس اقىندارىنىڭ ءبىرازى ونى وزىنە ۇستاز تۇتىپ، اقىن ولەڭدەرىندەگى تىڭ تىركەستەرگە، وزگەشە شامىرقانعان مىنەزگە، بولەك تانىمعا ءتانتى ەكەندەرىن جاسىرمادى. كەڭەس وداعىن كوكتەي ءوتىپ، وزگەدە ۇيەكتەردە جىرلارى جارىق كورىپ، كوپتەگەن تىلدەرگە اۋدارىلدى. الەمنىڭ ادەبيەتسۇيەر قاۋىمى ولجاس ارقىلى قازاقتى تانىپ-بىلۋگە ۇمتىلدى.

كەڭەس وداعى ولجاس اقىندى ءبىر-اق كۇندە تانىدى. ايگىلى «ادامعا تابىن، جەر، ەندى» پوەماسى ونىڭ اتاعىن اسپانداتىپ اكەتتى. ونىڭ جيناقتارى ۇشاق ارقىلى اسپاننان «شاشىلىپ»، بۇكىل باسپا ءسوز قازاق اقىنى جايىندا، ونىڭ پوەماسى تۋرالى ەكپىندى سوزدەر ارنادى. بۇل پوەماسى ەدەل-جەدەل وزگە تىلدەرگە اۋدارىلىپ، كەڭەس جۇيەسى ءوز اقىنىنىڭ ءور داۋىسىن سەزدىرۋ ءۇشىن ارنايى دەلەگاسيا قۇرىپ، امەريكا باستاعان باتىس ەلدەرىنە ساپارلاپ كەتتى. ءبىراق اقىننىڭ ەڭ تاڭدامالى تۋىندىسى وسى پوەما دەسەك، قاتەلەسەر ەدىك. بەلگىلى سىنشى، اقىن، ادەبيەتتانۋشى ءامىرحان بالقىبەك مارقۇم «ۇلتتىڭ ولجاسى» اتتى كولەمدى ماقالاسىندا «قىش كىتابى» تۋرالى وتە جوعارى بايلام جاسايدى. «ءوز باسىم ولجاس اقىننىڭ «قىش كىتاپ» پوەماسىن ءححى عاسىردا جازىلعان پوەمالاردىڭ ىشىندەگى ەڭ ۇزدىگى دەپ ەسەپتەيمىن. باستاۋىن باعزى شۋمەردىڭ گىلگامەش جايلى داستانىنان الاتىن بۇل پوەما جايلى جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ ءدارىس زالدارىندا لەكسيا وقىلاتىن ساتتەر الداعى كۇندەردىڭ ۇلەسىندە ەكەندىگىنە تيتتەي دە كۇمانىم جوق» دەگەن باعا بەرەدى ءامىرحان بالقىبەك.. شۋمەر ءتىلى مەن تاريحىنا ايرىقشا زەيىن قويا ءۇڭىلىپ، ارعى تۇركى دۇنيەتانىمىن جاقسى بىلەتىن اقىننىڭ «قىش كىتاپ» پوەماسى حاقىندا بۇدان وزگە دە عالىمداردىڭ زەرتتەۋ ماقالالارى مول.

ونىڭ قوعامدىق ورتاداعى بەلسەندىلىگى مەن تانىمالدىلىعى 1986 جىلى الماتىدا وتكەن جەلتوقسان كوتەرىلىسى كەزىندە ايگىلەنە ءتۇستى. تورىققان، جوعارىعا وزدەرىنىڭ تالابىن قويعان جاستار بىردەن ولجاس سۇلەيمەنوۆتى ىزدەپ، ودان كومەك سۇرادى. بۇل جايلى كوتەرىلىسكە قاتىسقان جەلتوقسانشىلار الىكۇنگە ايتادى. كەيبىر دەرەكتەر اقىننىڭ ەلگە اۋىر تيگەن ساياسي تولقۋ كەزىندە جاستاردان كەزىگۋدەن قاشقانىن ايتسا، ەندى ءبىر اڭگىمەلەردە ونىڭ جەلتوقسان كوتەرىلىسىنە قاتىسىپ، زاپى كورگەن جاستاردى وداقتا پانالاتىپ، اقتالۋىنا كومەكتەسكەنىن، كەيبىرىنە اقشالاي دا جاردەمدەسكەنىن جەتكىزەدى.

احمەت ساعىندىق