ءبىراز جىلدان بەرى اۋىز بەكىتىپ جۇرگەنىمدى ايتىپ ەم، ول كىسى كومەكشىلەرىن شاقىرىپ: «مىنا جىگىتكە تالون بەرىڭدەر. كەشكە بىزدەن كەلىپ اۋىز اشسىن»، – دەدى. ايەلىم الماتىعا كەتىپ، تاڭعى سارەسى مەن كەشكى اۋىزاشارعا اس دايىنداۋ شىنىمەن دە قيىن بوپ جۇرگەن. قالا تىرشىلىگىنە ارنالعان گازەتتىڭ وتىمەن كىرىپ، كۇلىمەن شىعىپ، كەشكە جالدامالى پاتەرىمە كەلگەندە سىلەلەپ قۇلايتىنمىن. يمامنىڭ ۇسىنىسىنا بىردەن كەلىسە كەتتىم. جىگىتتەر بەرگەن تالوندى قالتاما باسىپ، جۇمىسقا تايدىم. گازەتتىڭ جۇمىسى ونىمەن ءبىتسىن بە، ماياكوۆسكييدىڭ «ءماجىلىسقورلارىنداعىداي» جينالىس جاساعىش مەكەمەلەردىڭ بىر-ەكەۋىنە باس سۇعىپ، ءتىلىم سالاقتاپ كەلىپ تۇرعان بەتىم وسى.
مەشىتكە جينالعان جاماعاتپەن اقشام نامازىن وتەپ، اۋىزاشارعا بەرىلەتىن اسقا جۇرتپەن بىرگە ۇزىن-سونار كەزەككە تۇردىم. وقىرعا ۇيمەلەگەن جەمقور تابىنداي ءبىر-بىرىمىزدى ىعىستىرىپ، ايتەۋىر ءولدىم-تالدىم دەگەندە مەن دە اس ۇلەستىرىپ تۇرعان ايەلدەردىڭ جانىنا تايادىم. الدىمداعى جىگىت بىرنەشە ويىعى بار تەمىر تارەلكەسىن ايەلدەرگە ۇسىندى. «تالونىڭىز قايدا؟ تالونسىز تاماق بەرىلمەيدى»، – دەدى ونىڭ تارەلكەسىن كەرى قايتارعان اس ۇلەستىرۋشى. «جۇمىستان كەلگەن بەتىم وسى ەدى. تالون الۋعا ۇلگەرمەدىم، ءبىتىپ قالىپتى»، – دەدى جاس جىگىت جارىلعان ەرنىن جالاپ. كۇنگە كۇيگەن ءوڭى تاتارىپ، ابدەن قالجىراعانى تۇرىنەن كورىنىپ تۇر. «بەرە سالساڭىزشى ەندى، باعانادان بەرى كەزەكتە تۇرمىن عوي»، – دەدى جاس جىگىت جالبارىنىپ. «سەن نە، قازاقشا تۇسىنبەيسىڭ بە؟ ايتتىم عوي، تالونىڭىز بولماسا، تاماق بەرىلمەيدى. الدىمەن تالونى بارلار الىپ السىن، تاماق اسىپ جاتسا سوسىن كورەمىز»، – دەدى ايەل جىگىتتى اسا جاقتىرماي. ارت جاقتا كەزەكتە تۇرعاندار اسىقتىرىپ، كۇبىر-سىبىر كۇشەيە باستادى. سول ارالىقتا كەزەكشى ميليسيا دا كەلىپ قالدى. جاس جىگىت وعان دا ءوتىنىشىن ايتىپ ەدى، «باۋىرىم، ءتارتىپ ساقتايىق. تالونى بارلار تاماعىن الىپ بولسىن، سوسىن كورەسىڭ»، – دەدى ول دا ايەلدىڭ ءسوزىن قايتالاپ. «بەيشارانىڭ قارنى اشىپ، قاتالاپ تۇرعان شىعار. شىجىعان ىستىقتا قارا جۇمىس ىستەپ ءجۇرىپ (قارا جۇمىستان كەلگەنى كورىنىپ تۇر) نەسىنە اۋىز بەكىتەدى ەكەن. تالونىمدى وسىعان بەرە سالسام با؟» دەگەن ءبىر وي باسىما ساپ ەتە قالىپ ەدى، تاماقتىڭ قوش ءيىسى مەن ءىشىمنىڭ قايتا-قايتا شۇرىلداعانى ول ويىمنان ىلەزدە اينىتتى. «مۇمكىن سوڭىن الا ءناپاقاسى بۇيىرار» دەدىم دە تەمىر تارەلكەمدى اس قۇيۋشىعا ۇسىندىم. ميليسيا دا جىگىتتى قولىنان جەتەلەپ، شەتكە قاراي شىعاردى.
ارعى جاققا ەل قونىپ، جاي كۇندەرى ءقادىرىن بىلمەيتىن قارا سۋدى قانىپ ىشكەن سوڭ جاس جىگىت قايتا ەسىمە ءتۇستى. «نە بولدى ەكەن؟ تاماق ىشە الدى ما؟ تالونىمدى نەگە سوعان بەرە سالمادىم؟ سۋ ىشسەم دە بىردەڭە قىپ امالداۋعا بولار ەدى عوي» دەپ ويلاعان سايىن بەرەكەم قاشىپ، مازام كەتتى. جۇرت اسىن ءىشىپ، جان-جاققا تاراپ كەتتى. قۇتپاننىڭ ازانى شاقىرىلعاندا بارىپ، تاپجىلماي وتىرعان ورنىمنان تۇردىم. اياعىم زىلدەي بولىپ، ادىمىم اشتىرمايدى...
ازاپتى ويدى ءبىراز ۋاقىت ارقالاپ ءجۇرىپ، اقىرى ودان دا ارىلعانمىن. استاناسى دا جايىندا قالىپ، ءبىر-اق كۇندە «الماتىم، قايداسىڭ؟» دەپ تارتىپ كەتكەم. ارادا بەس-التى اي وتكەندە باتىستى بەتكە الىپ، جۇيتكىگەن پويىز، سولق ەتىپ شىمكەنت شاھارىنا توقتاعاندا سول جىگىت توسىننان قايتا ەسىمە ءتۇستى...
***
– اسسالاۋماعالايكۋم! قوش كەلىپسىزدەر، شىمكەنتكە.
– ۋاعالايكۋماسسالام. قوش كوردىك.
شىمكەنت ۆوكزالىندا جولىققان جاس جىگىت ساپارلاسىمنىڭ بۇرىننان تانىسى بولسا كەرەك، ەكەۋى ءتوس قاعىستىرىپ امانداسىپ جاتىر.
– وي، سەن حابارسىز كەتتىڭ عوي. قالاي جاعدايىڭ؟
– شۇكىر، اعا. وسى شىمكەنتتە تۇرىپ جاتىرمىز. اقتوبەدەن قوناقتار كەلىپ ەدى، سولاردى شىعارىپ سالىپ تۇرعان بەتىم. قىزىق بولدى عوي ءسىزدى جولىقتىرعانىم.
– ءيا، «تاۋ مەن تاۋ كەزدەسپەيدى، ادام مەن ادام كەزدەسەدى» دەگەن وسى. قانشا ۋاقىت بولدى، باۋىرىم، سەنى كورمەگەلى. تانىسىپ قوي، مىنا جىگىت قۇتتىبەك. جۋرناليست، اقىن.
جاس جىگىتپەن قايتا قول الىستىم. ساپارلاسىم اڭگىمەنى ارى قاراي جالعادى.
– ۇيلەندىڭ بە؟ قانشا بالا-شاعاڭ بار؟
– ۇيلەنگەلى بەس-التى جىل بولدى. ءبىر بالا.
– نەگە ءبىر-اق بالا؟ جاس ەمەسسىڭدەر مە، سەندەرگە توپىرلاتۋ كەرەك قوي.
– وي، اعا! دەنساۋلىق بولسا، توپىرلاتار ەدىك قوي.
– دەنساۋلىققا نە بوپ قالدى؟
– اعام اۋىردى. ەكى بۇيرەگى بىردەي ىستەن شىقتى. قاراپ وتىرىپ ولتىرەتىن ەمەس، ءبىر بۇيرەگىمدى بەردىم.
جاس جىگىتتىڭ بەتىنە جالت قارادىم. سابىرلى كەيپىنەن جازبايدى. ءىشىمدى الاي-دۇلەي وت شارپىپ وتكەندەي بولدى. ساپارلاسىم:
– ۆيكتور فرانكل دەگەن كىسى: «ءومىردىڭ ءمانى – وزگەگە قۋانىش سىيلاۋ. ءومىر جولىندا ساعان سەرىك بولعان ادامدى قۋانتۋ. ونىڭ كوڭىل كۇيىن شاتتىق سەزىمگە تولتىرۋ. ادامدارعا رياسىز قىزمەت ەتۋ ارقىلى ءوزىڭدى دە، ونى دا شاتتىققا بولەۋ»، – دەيدى ەكەن. قالاي، ءقازىر ءوزىڭدى جەپ-جەڭىل جەر باسىپ جۇرگەندەي سەزىنەتىن شىعارسىڭ، – دەدى.
– ءيا. قۇدايعا شۇكىر، ءقازىر اعامنىڭ دا جاعدايى جامان ەمەس. سوعان قۋانامىن، – دەپ جاس جىگىت ءسال جىميدى...
سول ارالىقتا ءبىزدى كۇتىپ الۋعا كەلگەن كىسىمىز دە كەلدى. اۋىر باسىپ، ۆوكزالدان شىقتىم...
ىرىسبەك دابەي
