بەكجان تۇرىس: تەاتردى ءوز ۇيىمدەي كورەمىن

Dalanews 03 ءشىل. 2015 00:35 1445

بەكجان تۇرىس، اكتەر:

– ءقازىر الەم جاھاندانۋ ۇردىسىمەن ءجۇرىپ كەلەدى. سونىڭ اسەرىنەن ۇلتتىق نەگىزدەرىمىز توقىراۋعا ۇشىراۋى مۇمكىن. ءبىز حالىق رەتىندە وسى ءبىر وتكەلدەن امان ءوتۋ ءۇشىن نە ىستەۋىمىز كەرەك؟ بۇل جاعدايدا ونەردىڭ ماڭىزى قانداي؟

– وسى سۇراعىڭا بايلانىستى وتكەندە الەۋمەتتىك جەلىلەردە جازعان بولاتىنمىن. قازىرگى قالىپتاسقان قوعامدىق جۇيە تاريحي تاعدىرلاردى شەشۋدە دارمەنسىز بولىپ تۇر. ەندى مىناۋ جاھاندانۋ دەگەن جۇلىمىر زامان كەلدى. مىنە، وسى جاھاندىق جاساندى تۇرپايى مادەنيەتتەن تۋىندايتىن تەرىس تاربيە، جات ونەگە، جابايى ۇلگى، جاعىمسىز ۇگىت، كەرى ناسيحات سانامىزدى ۋلاپ جاتىر. ءقازىر بۇكىل الەمنىڭ قالتالىلارى بولسىن، ميسسيونەرلەرى بولسىن بىزگە كەلىپ، ءبىزدىڭ ۇلتتىق رۋحاني قۇندىلىعىمىزدىڭ، قازاقي قاسيەتتەرىمىزدىڭ كۇل-تالقانىن شىعارىپ جاتىر. ونى مويىنداۋ كەرەك. ال ەندى وسى ەلىمىزگە كىمدەر كەلىپ، كىمدەر كەتىپ جاتىر، ولار قانداي ماقساتتى كوزدەيدى، نە پايداسى، نە زيانى بار، مۇنى باقىلاپ وتىرعان ەشكىم جوق. ەڭ سۇمدىعى ادامداردىڭ جانىنىڭ، ءتانىنىڭ، بالالارىنىڭ، ارىنىڭ، نامىسىنىڭ، جەرىنىڭ، بايلىعىنىڭ ءبارىنىڭ ساتىلۋى. بۇل ەلدىگىمىزدى، قازاقى قادىر-قاسيەتىمىزدى تۇگەل ساتۋ دەگەن ءسوز. كىندىگى اشىلعان زاماندا ساتىلماعان نە قالدى؟! ەلىن، جەرىن ساتقان، سايتانىن سەمىرتىپ باققان، جۇمىرتقاداي ءشىرىپ، تابىتتاي تاعدىردى اۋىرلاتىپ جاتقان قازىرگى ءوزىمىزدىڭ قازاقتاردى كورگەن كەزدە «ەي، قازاق بولىڭدارشى» دەگىم كەپ تۇرادى. مىسالى، ءبىز قازىرگى قازاق پەن كەشەگى قازاقتى سالىستىرۋعا مۇلدە كەلمەيدى. ءقازىر ۇساقتالىپ كەتكەن تۇقىمىمىزدى كورەمىز. كەشەگى ءبىزدىڭ جەڭگەنىن ماقتامايتىن، جەڭىلگەنىن داتتامايتىن قازاق تەك ار الدىندا عانا يىلگەن، دار الدىندا ەمەس. بۇگىنگى قازاقتى ولاي دەۋگە بولمايدى. ءبىز وسى ەلدىگىمىزگە قالاي يە بولامىز؟ سكاچاننىە فايلى (2)بايىرعى قازاق اتتاپ باسقاندا ەسىگىنە الا ءجىپ بايلاپ، التى ايلىق ساپارعا الاڭسىز اتتانعان. ەشكىم ەشكىمنىڭ الا ءجىبىن اتتاماي، ەل بولۋدىڭ ەشكىمگە ۇقسامايتىن ءبىر كەرەمەت ۇلگىسىن كورسەتكەن. ال بۇگىن جاھاندىق جاساندى مادەنيەت ءبىزدىڭ سانامىزدى، اسىرەسە، بۇگىنگى جاس ۇرپاقتىڭ ساناسىن ۋلاۋدا. قازىرگى قوعامداعى وزەكتى ماسەلەلەر جاستارعا كەپ تىرەلەدى. وكىنىشتىسى، قىزدان قىلىق، ۇلدان رۋح كەتىپ بارادى. ءبىزدىڭ مىندەت ونەردىڭ تىلىمەن وسى ماسەلەلەردى جەتكىزۋ بولسا كەرەك. كەيدە ءبىز ونەردىڭ توڭىرەگىندە عانا قاپ قويامىز. ال ۇلت جايىنا كەلگەن كەزدە ويلانبايمىز، وعان ونەر ادامدارى كىشكەنە سىلبىر قارايدى. ۇلت بولىپ ۇيىسۋدا، جۇرت بولىپ جۇمىلۋدا، حالىق بولىپ قايرات تانىتۋدا كەشەگى ۇلكەن اعالارىمىزدىڭ قوسقان ەڭبەكتەرى ەرەن ەدى. سول امانات بىزدەرگە جۇكتەلگەن. ۇلتتىق مۇددەنى قورعاپ، تاۋەلسىزدىكتى بەكەمدەي تۇسۋدە ءبىزدىڭ ءۇنىمىز وكتەم شىعۋعا ءتيىس ەدى... تىم قۇمىعىڭقى ءۇنىمىزدى كوپ ەشكىم ەستي بەرمەيتىنى جاسىرىن ەمەس. بۇلاي بولماۋى كەرەك. ايتار ءسوزدىڭ مىسى ءپاس. تىڭدار قۇلاق قۇلىقسىز...
ءبىزدىڭ مەكتەپتىڭ اۋەزوۆ پەن مۇسىرەپوۆ نەگىزىن سالىپ  كەتكەن سارا جولى بار. ءبىزدىڭ باتىس پەن ورىستارعا نەگىزدەلىپ، سولارداعى ەلەمەنت پەن جاڭاشىلدىقتى العىمىز كەپ تۇرادى.  ءبىز، كەرىسىنشە، ولاردان قاشۋىمىز كەرەك. بىزدەر ولاردان نە الدىق دەپ ەمەس، ولارعا نە ۇسىنامىز دەپ ويلاۋىمىز كەرەك. ال ولاردىڭ الارى، ءبىزدىڭ بەرەرىمىز قايسى؟ ولارعا نەنى كەسە كولدەنەڭ تارتامىز؟ ول اۋەزوۆ پەن مۇسىرەپوۆ نەگىزىن قالاعان مەكتەپ بولۋى ءتيىس.

– قازىرگى كەزدە ونەر جۇلدىزدارىنىڭ كوبى «شوۋ» جاساۋمەن الەك. سونىڭ ناتيجەسىندە تازا ونەر مەن حالتۋرانى الماستىرىپ العان سياقتىمىز. مۇنداي پروسەسكە قارسى تۇرار قاۋقار بار ما؟

– قازىرگى كوپ جەردە ايتىلىپ جۇرگەندەردىڭ دەنى ايعاي-شۋدان قۇرالعان جالعان پاتريوتيزم. بۇل ءبىزدىڭ بولاشاعىمىزعا بەدەل، كەلەشەگىمىزگە كەمەل بولا المايدى. ءبىز كەيدە جاڭالىق ىزدەيمىز دەپ، جار جاعالاپ كەتەمىز. وزگەنىڭ قاڭسىعىن تاڭسىق كورۋگە بەيىلمىز. نە ىزدەسەك تە، جاڭالىقتى دا، جاقسىلىقتى دا، تاربيەنى دە، تاجىريبەنى دە ءوز تاريحىمىزدان، ءوز قۇندىلىعىمىزدان ىزدەۋىمىز كەرەك. ءبىز ءقازىر وزىمىزدەن ىزدەمەيمىز. وزىمىزدىكىنە الاكوزدەنە قاراپ، ەسكىرگەن دۇنيەنىڭ ساپىنا قوسا سالامىز. «جاڭانىڭ ءوزى – ۇمىتىلعان ەسكى» ەمەس پە ەدى؟! ءقازىر قۇلاقتان كىرىپ، بويدان تۇراق تاباتىن اۋەزدى اندەر جوقتىڭ قاسى دەسەك بولادى. ءداستۇرلى اندەرىمىزدى ءبىز ءالى دە دارىپتەي الماي ءجۇرمىز. ءبىزدىڭ نەبىر بۇلبۇل كومەي، جەزتاڭداي انشىلەرىمىز بار. ەندى ءاننىڭ ءوزى امانات قوي. سونىڭ امان-ساۋ قالپىندا جەتكىزىلۋى ءلازىم. سول اماناتقا وبال جاساماي، سالاۋاتقا ساۋاپ جاساماي، ءبۇتىن قالپىندا جەتكىزۋ – بۇگىنگى انشىلەردىڭ مىندەتى. قازىرگى اندەر «دىگىدىك، دىگىدىك شابامىن، بايدىڭ قىزىن الامىننىڭ» توڭىرەگىندە. حاس ونەردىڭ ءقادىرىن شوۋعا تولى باعدارلامالار كەتىرىپ ءبىتتى. ەستراداشىلاردىڭ ايعايىنا قۇلاق تۇنادى. ولار ەشكىمدى ەلەمەيدى. ءداستۇرلى انشىلەر مەن ەستراداشىلار ءبىرىن ءبىرى جامانداۋدان اسپاي ءجۇر. بىزگە داۋ-داماي قۋىپ، ونبەس ءىستىڭ سوڭىن قۋاتىن ۋاقىت جوق. باعلان ونەردىڭ باسىن تورگە سۇيرەيتىن شىن ونەرپازدار ءوزارا بىرىگىپ، ۇلت بولمىسىنا زيان كەلتىرەر ىستەرمەن كۇرەسۋدى ۇيرەنگەنى ابزال-اق.

– ءبىزدىڭ تەاترلاردىڭ الەمدىك دەڭگەيدەگى ورنى قانداي؟

– كەشەگى تاقىر جەردەن تەاتر اشقان اعالارىمىزدىڭ مەكتەبى – وتە مىقتى مەكتەپ. ولار ۇلتتىق بولمىستىڭ تازا قاينارىنان ءورىپ شىعىپ، قازاقتىڭ ءوز الەمىن كوركەم دەڭگەيدە قايتا وزىنە ۇسىندى. مەن ءوزىمىزدىڭ مەكتەپ پەن ودان شىققان اكتەرلەردىڭ شەتەلمەن سالىستىرعاندا ارتىق بولماسا، كەم تۇسكەن تۇستارىن بايقاعان جوقپىن. شەتەلدەرگە شىعا ءجۇرىپ قازاق تەاتر مەكتەبىنىڭ مىقتى ەكەنىنە كوزىم جەتتى. شەتەلدەردە ونەر كورسەتكەنىمىزدە حالىق ورنىنان تىك تۇرىپ قۇرمەت كورسەتىپ جاتادى. ءقازىر ءبىزدىڭ تەاتردى الەم تانيدى. ءبىزدىڭ مەكتەپتىڭ اۋەزوۆ پەن مۇسىرەپوۆ نەگىزىن سالىپ  كەتكەن سارا جولى بار. ءبىزدىڭ باتىس پەن ورىستارعا نەگىزدەلىپ، سولارداعى ەلەمەنت پەن جاڭاشىلدىقتى العىمىز كەپ تۇرادى.  ءبىز، كەرىسىنشە، ولاردان قاشۋىمىز كەرەك. بىزدەر ولاردان نە الدىق دەپ ەمەس، ولارعا نە ۇسىنامىز دەپ ويلاۋىمىز كەرەك. ال ولاردىڭ الارى، ءبىزدىڭ بەرەرىمىز قايسى؟ ولارعا نەنى كەسە كولدەنەڭ تارتامىز؟ ول اۋەزوۆ پەن مۇسىرەپوۆ نەگىزىن قالاعان مەكتەپ بولۋى ءتيىس. قازاقستانداعى بارلىق تەاترلار اۋەزوۆ تەاترىنان ءبولىنىپ شىققان. سول سەبەپتى بىزدەر اكە-تەاتر سانالامىز. ياعني، باس تەاتر. بۇگىندە باس تەاتر بابىندا دەپ سەنىمدى تۇردە ايتا الامىن.

– ءسىز اكتەر رەتىندە تەاترعا ادالدىق تانىتىپ كەلەسىز. كينو سالاسىندا بىرنەشە سەريالدان كورگەنىمىز بولماسا، كوزگە تۇسپەيسىز. كينوعا تۇسۋگە قۇلقىڭىز جوق پا، الدە ۇسىنىس تۇسپەي ءجۇر مە؟

– مەن ماماندىعىم بويىنشا كينو جانە تەاتر اكتەرىمىن. كينوعا ءتۇسۋدى ۇناتپايمىن دەسەم، ارتىق ايتقاندىق بولار. مەن و باستا تەاتردىڭ بوساعاسىن اتتاعانىمدا الدىڭعى بۋىن اعا-اپالارىمىزدىڭ ايتقان سوزدەرى: «وسى تەاتر سەنىڭ ءتورىڭ بولسىن»، – دەگەن ەدى. ءبىز سول كىسىلەردىڭ تەاتر ساحناسىن ءوز ءۇيىنىڭ تورىندەي كورگەن  ءاز مەكتەبىنەن وتتىك قوي. الدىمەن اعالاردىڭ قولىنا سۋ قۇيىپ، سول كىسىلەردىڭ باتاسىن الدىق. ول كىسىلەر بىزگە كوبىنەسە تەاترعا دەگەن ادالدىقتى ايتاتىن. تەاتردى ەشتەڭەمەن ايىرباستاماۋ تۋرالى. اعالاردىڭ ايتقان اقىلىن بۇلجىتپاۋعا انت ەتكەنبىز.سكاچاننىە فايلى (1)

كينو سالاسىندا ماعان اسا ءبىر سۇرانىستا جوق. بىرنەشە سەريالعا تۇستىك. ءبىراق مەنىڭ قاتىپ قالعان قاعيدام، ءتارتىبىم بار. تەليەۆيدەنيە دە بولسىن، كينودا بولسىن مەن باسقا جەردە جۇمىس ىستەگەندە، تەاترعا كەدەرگىم تيمەسە ەكەن دەيمىن. مەن ءۇشىن تەاتر تورىندەي قۇدىرەتتى الەم جوق. ۇستازدارىم سونى ۇيرەتتى. سوندىقتان مەنىڭ ساناما ءسىڭىپ قالعان بولۋى كەرەك. مەن ءۇشىن ءبىرىنشى كەزەكتە تەاتر تۇرادى. ءبارىمىز سۇحبات بەرگەن كەزىمىزدە مىقتىمىز عوي، قاتىرامىز. ال كۇندەلىكتى تىرلىگىمىزدە ءسوز بەن ءىس قابىسپاي جاتادى. ءبىزدىڭ اكتەرلەردىڭ كوبى كينوعا ءتۇسىپ جاتادى. ولار نەگە كينو مەن تەاتردى بىرگە الىپ جۇرمەسكە، تەاترداعى جۇمىسىما كەدەرگى كەلتىرىپ جاتقان جوقپىن عوي دەيدى. بوس ءسوز. سولاردىڭ تالايى ءۇشىن وسى جەردە ايعاي-شۋ بولعان. تالاي رەت تەاتر ساحناسىنا ۋاقتىلى كەلمەي قالعان كەزدەرى دە بار. سونىڭ ءبارىن جاسىرىپ، جاۋىپ قويعان بولاتىنبىز. بۇل ءوزىمىزدىڭ قاتەلىگىمىز. ىشىمىزدە بۇعىپ جاتا بەرەدى. ولار سونان كەيىن سۇحبات بەرگەن كەزدە «مەنىڭ تەاترعا دەگەن ادالدىعىم سۇمدىق» دەپ بەتى بۇلك ەتپەستەن سايراپ بەرەدى. وزىمىزدەن كەيىنگى بۋىندى تاربيەلەۋ – ءبىزدىڭ مىندەتىمىز. كەي كەزدەرى اقىل ايتىپ، دۇرىس جولعا سالعىڭ-اق كەلەدى. ولار بولسا، وزىڭە اقىل ايتۋعا قۇشتار. «بەكجان اعامىزدىڭ جاستارعا كوڭىلى تولمايدى» دەپ ايتۋى مۇمكىن.

«مەنىڭ ءسىز سياقتى بولعىم كەلمەيدى، بۇل نە تىرلىك» دەيتىندەر دە كەزدەسەدى. تالعامعا تالاس جوق. تاڭداعان جولى وزىنە ۇناسا، ءبىز نە ىستەمەكپىز؟

قۇدايعا شۇكىر، اللا تاعالام تەاتردان بولسا دا ءوز نەسىبەمدى بەرىپ، حالىق ورتاسىندا جاۋاپكەرشىلىگىمدى ارتتىردى.
اكتەر قالاي بولۋى كەرەك؟ دۇنيەدەن وزعانىنا كوپ بولماعان ءاش-اعامىز (اشىربەك سىعاي) ايتقانداي، ول ءانشى، جىرشى، كۇيشى بولۋى كەرەك، ول تاريحشى بولۋى كەرەك. نەمەسە سول ونەردى تەرەڭ زەردەلەي الاتىن قابىلەتى بولعانى ءجون. وكىنىشكە وراي، قازىرگى جاستارىمىز مۇندايعا سالعىرتتىق تانىتادى. ويتكەنى، كىتاپ وقىمايدى. ءوزىنىڭ تەگىن، ۇرقىن بىلمەيتىن ۇرپاق ءوسىپ كەلەدى. ءوزىنىڭ تاريحىن بىلمەگەن ادام – تامىرسىز داراق دەرسىز. ولار كوپ بولسا، ونەردىڭ دە كوسەگەسى كوگەرمەيدى.

– ءسىز ويناعان رولدەردى حالىق جىلى قابىلدايدى. كەيبىر كورەرمەندەردىڭ «بەكجان تۇرىس ويناعان ءشامشىنى، قوجاناسىردى كورۋ ءۇشىن كەلدىك» دەگەنىن دە ەستىپ قالامىز. تاريحي، كلاسسيكالىق، زاماناۋي كەيىپكەرلەردىڭ كوبىن ويداعىداي الىپ شىقتىڭىز. بەلگىلى ءبىر ءرول تاپسىرىلعاندا، وعان قالاي دايىندالاسىز؟

– ويناعان رولدەرىمنىڭ ءارقايسىسى مەن ءۇشىن قىمبات. ەڭ باستىسى، ساحناعا الىپ شىققان دۇنيەلەرىمنىڭ ءبارى كورەرمەننىڭ كوڭىلىنەن شىعىپ جاتسا، ەڭبەگىمنىڭ ەلەنگەنى، جۇمىسىمنىڭ ناتيجەسى دەپ ويلايمىن. وبراز سومداعاندا شىنايى بەرىلۋدىڭ ءوزى ۇلكەن دۇنيە. ءاربىر ءرولدى العان كەزىمدە وعان ۇلكەن دايىندىقپەن كەلەمىن. ول كەزدە مەن ءبارىن ۇمىتام، سونىڭ جەتەگىندە كەتەم. ادام بالاسىنىڭ ءبىر عانا ءومىرى بولاتىن بولسا، اكتەر ادامداردىڭ ءومىرى ەكەۋ. ءبىرى – ءوز باسىنىڭ تىرشىلىگى، ەكىنشىسى – شىعارماداعى كەيىپكەرلەر. ءبىز دە كەيدە سول كەيىپكەرلەرمەن ءومىر سۇرەمىز. شىن تالانتتىڭ ويىندا باسقا دۇنيە بولماۋى كەرەك. ءقازىر ءبىز دۇنيەنى كۇيتتەپ كەتتىك. قايتسەك تۇرمىستى تۇزەيمىز، قايتسەك باييمىز دەپ. ارينە، كىم تۇرمىسىنىڭ جامان بولعانىن قالايدى دەيسىز. جاقسى بولامىن، ودان دا جاقسى بولامىن دەپ ءجۇرىپ، ءبىر كۇنى بۇرق ەتە قالامىز. مەن ىلعيدا كەيىپكەرلەرىممەن ءبىر جۇرەمىن. ولارمەن سىرلاسۋ، سۇحباتتاسۋدان ارتىق باقىت جوق. كەيدە ماعان نەگە وي ۇستىندە جۇرەسىڭ دەپ ايتىپ جاتادى. قاي كەزدە دە ويسىز، مۇڭسىز ادامنان ەشتەڭە دە شىقپايتىنى بەلگىلى. ويسىزدىق – بار ادامنىڭ جاۋى. ءبىر وبرازدى الىپ شىققان سوڭ، ەكىنشىسىنىڭ الەمىنە ەنۋ ءۇشىن بارىمىزدى سالامىز.
سكاچاننىە فايلى (3)
كوشەدە جۇرگەندە، ۇيدە وتىرعاندا، ءتىپتى توسەكتە جاتقاندا دا ويىمىزدان وبرازدار جيىنتىعى كەتپەيدى. مۇنىڭ ءبارى اكتەر بولىپ قالىپتاسۋىمىزعا زور ەڭبەك ەتكەن اسقار توقپانوۆ، قاديشا بوكەيەۆا، شولپان جانداربەكوۆا سياقتى ۇستازدارىمنىڭ ارقاسى. مەن سول كىسىلەردەن ءدارىس العانىما باقىتتىمىن. مۇنى ماقتانىشپەن ايتامىن. بۇگىنگى جاس اكتەرلەرگە قانداي ءبىلىم، قانداي ءىلىم بەرىپ جاتىر ەكەن دەپ ۋايىمدايتىنىمىز دا شىن. تەاتر ۇلت رۋحانياتىنىڭ ۇيىتقىسى ەكەنىن ۇمىتىپ كەتكەندەي كورىنەمىز.

– سوزىڭىزدەن اڭداعانىم، سوڭىڭىزدان ەرگەن جاس اكتەرلەرگە قويار تالابىڭىز قاتاڭ سەكىلدى... سىزدەردەن كەيىنگى تولقىننىڭ بويىنان قانداي قاسيەتتى كورەسىز؟ ۇلت تەاترىن كوركەيتەر جاستار كىم دەسە، كىمدەردىڭ ەسىمىن اتار ەدىڭىز؟

– جاستاردىڭ ءبارىن ءبىر شىبىقپەن ايداپ، كوڭىلىم تولمايدى دەسەم اسىلىق بولار. ىزدەنگىش، وزىنە قاتاڭ تالاپ قويعىش جاستار بار. وكىنىشتىسى، كوپ ەمەس. ونەردەگى ونىڭ ويناعان ءرولى جاقسى شىعار، ءبىراق ءوزىنىڭ جاقسى ادام بولىپ قالىپتاسۋى بولەك نارسە. ومىردە جاقسى ادام بولا السا عانا، ودان جاقسى اكتەر شىعادى. اكتەر قالاي بولۋى كەرەك؟ دۇنيەدەن وزعانىنا كوپ بولماعان ءاش-اعامىز (اشىربەك سىعاي) ايتقانداي، ول ءانشى، جىرشى، كۇيشى بولۋى كەرەك، ول تاريحشى بولۋى كەرەك. نەمەسە سول ونەردى تەرەڭ زەردەلەي الاتىن قابىلەتى بولعانى ءجون. وكىنىشكە وراي، قازىرگى جاستارىمىز مۇندايعا سالعىرتتىق تانىتادى. ويتكەنى، كىتاپ وقىمايدى. ءوزىنىڭ تەگىن، ۇرقىن بىلمەيتىن ۇرپاق ءوسىپ كەلەدى. ءوزىنىڭ تاريحىن بىلمەگەن ادام – تامىرسىز داراق دەرسىز. ولار كوپ بولسا، ونەردىڭ دە كوسەگەسى كوگەرمەيدى. ماسەلە جاقسى ءرولدى ءبىر رەت ويناپ شىعۋ ەمەس. ادام ءبىر عانا جاقسى رولمەن تاريحتا قالۋىنا بولادى. ونداي دەڭگەيگە جەتۋ ءۇشىن ۇشان-تەڭىز ءبىلىم مەن رۋحي تازالىق قاجەت. باياعىدا اشىربەك اعامىز ايتاتىن: «اكتەر ادامىنىڭ جانى نازىك حرۋستال سياقتى، ار جاعى كورىنىپ تۇرادى، ابايلاماساڭ سىنىپ كەتەدى» دەپ. كەيدە ءحرۋستالدىڭ ءىشى-سىرتىن شاڭ بۇركەپ قالمادى ما ەكەن دەگەن وي سانانى سان ساققا جۇگىرتەدى.

م. اۋەزوۆ: «سەنىڭ ينستيتۋت بىتىرگەنىڭمەن، ۇستازدىق مەكتەپتەن وتپەۋىڭ مۇمكىن، ول – قاسىرەت» دەگەن ەكەن. جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ بولسا: «قارا قازاقتىڭ مادەنيەتتى بولۋىنان، مادەنيەتتى ادامنىڭ قازاق بولۋى قيىن» دەپتى. بىلگەنى بولعانمەن، كورگەنى جوق، الىم-بەرىمى بولعانمەن، ونەگەسى جوق ديپلومدى ءدۇبارالار كوبەيىپ كەتتى. «ادام بوپ ءوتۋ – پارىز» ەكەنىن ۇمىتتىق. كەيدە بىزدە جالعان سويلەيمىز، تەمىر-تەرسەك پەن اتاقتىڭ، تانىمالدىلىقتىڭ قۇربانى بولامىز. بيلىكتىڭ تاستاعان سۇيەگىنە ءماز بولامىز. ءتىپتى، سول جالعاندىقتىڭ جولىندا ونەردى قۇربان ەتۋگە ارلانبايتىن بولىپ بارامىز. بىزدەگى ءىشتى ۇڭگيتىن كۇيزەلىس سول.

– قازاق تەاترىنا جاڭا لەپ اكەلگەن رەجيسسەر قايرات سۇگىربەكوۆ تۋرالى كوپ ايتىلمايدى. زامانداسىڭىزدىڭ جارىق دۇنيەدەن وتكەنىنەن دە ءبىراز جىلدىڭ ءجۇزى بولدى. تالانتتى ۋاقىتىندا باعالاماۋ، تانىماۋ ۇلت بويىنداعى ورنى تولماس كەمشىلىك ەمەس پە وسى؟

– قايرات جارق ەتىپ سونگەن جۇلدىز بولدى عوي. قازاقتىڭ باعىنا تۋعان جىگىت ەدى. تەاترعا ءوز مانەرىندەگى جاڭا ءورىس الىپ كەلدى. مەن ونىڭ ەكى-ۇش سپەكتاكلىندە وينادىم. وتە ءبىر ىزدەنىمپاز، كەڭىنەن ويلاپ، اكتەرلەرمەن بىرىگىپ ءجۇمىس ىستەيتىن جاقسى قاسيەتى بار ەدى. جۇرەگى دە تازا ازامات بولاتىن. مۇمكىن، ورىندى-ورىنسىز سىنداردى كوتەرە الماعان بولار. كىم بىلەدى؟ مۇمكىن، جۇيكەسى مەن جۇرەگىنە جۇك تۇسكەن دە شىعار. ەرتە ومىردەن ءوتىپ كەتتى. ءوزى بالا سياقتى بولاتىن. ءبىر نارسە بولماي جاتسا جىلاپ سالا بەرەتىن. بىزدەر قايراتتىڭ جىلاعانىنا تاڭ قالىپ، كۇلىپ جۇرەتىنبىز. بولمىسىندا قاعىلەز، الدەكىمدەردەي كۇپسىنىپ، ىسىنبەيتىن، جۇرەگىنە سىزات تۇسىرمەگەن، تۇنىعىنان تەبەن كورىنەتىن تابيعي تازا قالپى بار بولاتىن. كەيدە بىزدەر اسىلدارىمىزدىڭ ءقادىرىن عاسىر وتكەن سوڭ عانا باعالايتىنىمىز بار. كەيدە سولار ولمەيتىندەي، ولسە ءقايتىپ كوڭىلگە ەنبەيتىندەي كورەمىز. ال ولگەن سوڭ قىسىر سوزدەر، جالعان ارحيۆ، قۇرعاق قاعازدارعا بوي الدىرىپ جاتامىز. ارامىزدا ءالى دە سونداي ازاماتتار بار. سولاردى تىرىسىندە باعالاۋىمىز كەرەك.

 

سۇحباتىڭىزعا راحمەت!

 

سۇحباتتاسقان نۇرسەرىك تىلەۋقابىل

 

ۇسىنىلعان
سوڭعى جاڭالىقتار