قالاداعى سونداي بازارلاردىڭ بىرىنەن مەكتەپتە وقيتىن نۇربولات ەسىمدى ءجاسوسپىرىمدى كەزدەستىردىك. نۇربولاتتا ءوز جاسىنداعى بالالار سىندى ويىن ويناپ، جازعى دەمالىستا قىدىرىپ، ونى قىزىقتى وتكىزگىسى كەلەدi. بiراق امال نەشىك، ونىن قاراپايىم بالالاردان ءبىر عانا ايىرماشىلىعى ول جۇمىس – iستەيدi. نۇربولاتتىن جۇمىسى ساتۋشى. بار بولعانى 11 جاسىندا ەڭبەكتىڭ نانىنىڭ ءتاتتى ءدامىن سەزگەن ءبۇلدىرشىن بولاشاعىن كاسىپكەرلىك پەن بايلانىستىرادى.
– ءقازىر انامنىڭ كوتەرمە بازاردان الىپ كەلگەن كيىم-كەشەكتەرىن ساتىپ، كومەكتەسىپ ءجۇرمىن. باستاپقىدا قىزدارعا، اپايلارعا كيىمدەردى كورسەتىپ، كيگىزىپ، ولشەتىپ تاعى باسقالارىن ايتاتىن كەزدە قاتتى ۇيالاتىنمىن. ءقازىر ۇيرەنىپ الدىم. كەلگەن ادامنىڭ دەنە بىتىمىنە قاراپ، قاي كولەمدەگى كيىم كيەتىنىن بىلەم، ۇستىندەگى ءوزىنىڭ كيگەن كيىمىنە قاراپ قالتاسىنىڭ قالىڭدىعىن تۇسىنەمىن. ەندi ءقازىر وسىندا تۇرعانىما بiر جىلداي بولىپ قالدى. مۇندا دوستارىم دا كوپ. ءبىراق ارتىمداعى ءىنىم مەن قارىنداسىمنىڭ مەن سياقتى بازارعا شىققانىن كالامايمىن. ويتكەنى ولاردىڭ بالالىق شاعىنىڭ ويىن-كۇلكىسىنەن ايىرعىم كەلمەيدى. ءىنىم 8 جاستا، قارىنداسىم 5 جاستا. سوندىقتان كەلەشەكتە بينەسمەن بولعىم كەلەدى، – دەيدى نۇربولات.
بۇگندە بالالاردىڭ ەڭبەككە ەرتە ارالاسۋى ەلiمiزدە تولىق قاداعالانبايدى. سونىمەن قاتار، زاڭ ءجۇزiندە بۇل رۇقسات ەتiلمەگەن جۇمىسقا جەگۋ بولىپ تابىلادى. ايتا كەتەتىن جايت، جاستاردىڭ فيزيولوگياسىنا جانە جاس مولشەرىنە بايلانىستى اۋىرلىقتى كوتەرۋگە قاتىستى بەلگiلi بiر iشكi نورمالارى بولادى.
الايدا بازاردى جاسارتىپ جۇرگەن بالالاردىڭ جانە ولارعا جۇمىس بەرۋشىلەر بۇل تالاپتاردى ساقتاي بەرمەيدى. وسىنىڭ سالدارىنان ارزان ەڭبەك كۇشiنە اينالعان جاستارىمىزدىڭ دەنساۋلىعىنا ايتارلىقتاي زيان كەلەدى.
كر «بالا قۇقىقتارى تۋرالى» زانىنىن 19-بابىندا «ءاربىر بالا ءوزiنiڭ جاسىنا، دەنساۋلىعىنا جانە قاجەتتەرiنە قاراي دەمالۋعا جانە بوس ۋاقىتىن پايدالانۋعا قىلى» دەپ كورسەتىلگەن.
دەگەنمەن بازار جاعالاپ، ونىڭ كۇندەلiكتi قاربالاس تiرشiلiگiمەن بىتە قايناسىپ جۇرگەن بالالاردىڭ بارلىعى ونداي مۇمكiندiكتepگe يە ەمەس. ءقازىر ءوزى اتا-انالاردىڭ بالا ەڭبەگiنە دەگەن كوزقاراسى دا ءارتۇرلى. بiرi ەڭبەك – بالانىن دەنساۋلىعىنا كەرى اسەر ەتەدi دەسە، ەكiنشiلەرi بالا ەرتەرەك ەڭبەك ەتiپ ۇيرەنسە، بولاشاقتا ءوز كۇنiن ءوزi كورە الاتىنداي پىسىق بولادى دەپ ويلاۋى مۋمكىن.
ەڭ باستىسى، اتا-انالار بۇگiنگi جاستار ەرتەڭگi ەل تۇتقاسىن ۇستايتىن ازاماتتار ەكەنىن ۇمىتپاعاندارى ابزال. ال سول ەل تۇتقاسىن بەرiك ۇستايتىن بiلiمدi دە، بiلiكتi، دەندەرi ساۋ، رۋحاني ادامگەرشiلiگi جوعارى تۇلگالار بازاردا ەمەس، وقۋ ورنى پارتاسىندا تاربيەلەنەرi بارشامىزعا ءمالىم.
ماسەلەن، جۇمىستىڭ تۇرىنە قاراي 16-18 جاس ارالىعىنداعى بالالارعا 16،4 كەلىگە دەيىن سالماقتاعى جۇك كوتەرۋىنە رۇقسات ەتىلەدى. ءدال وسى جاس ارالىعىنداعى قىز بالاسى ءۇشىن كوتەرەتىن زات سالماعى 10،25 كەلىدەن اسپاۋى كەرەك.
ايتار وي:
رايا اپا، جەمىس-جيدەك ساتۋشى:
– 90-جىلدارى بازاردا قىز-كەلىنشەكتەر كوپ بولاتىن. ءبارi وتباسىن اسىراۋ ءۇشiن ساۋدا-ساتتىقپەن اينالىساتىن. ەندi مiنە، بازار جاسارىپ بارادى. بالالاردىڭ بازارلاردا ساۋدا جاساپ، جۇك تاسۋشى بولىپ، تيىن تاۋىپ جۇرگەنى ويلاندىرماي قويمايدى. ءوزىمنىڭ دە بالالارىم بار. مەن ولاردى مۇندا الىپ كەلمەيمىن. ولار – جاستار، بازاردا جۇرمەۋى كەرەك قوي. ولار ءبىلىم الىپ، ەلىمىزدى دامىتۋعا اتسالىسۋى كەرەك. بiراق بارلىعىن سوزبەن ايتۋ وڭاي. اركىمنىڭ تاعدىرى ءارتۇرلi. بiرi اتا-اناسىنا كومەكتەسەدi، كەلەسiلەرiنiڭ ونداي اكە-شەشەلەرi دە جوق. نە دە بولسا مەكتەپ جاسىنداعى بالالاردىڭ مەكتەپ پارتاسىندا وتىرعاندارى دۇرىس. ونى جاقىندارى قاداعالاۋى كەرەك شىعار.
