اسىرەسە، رەسەيشىل، ورىسشىل ساراپشىلار مەن ساياساتتانۋشىلاردىڭ ەكى ءسوزىنىڭ ءبىرى: «ءبارىن بۇلدىرگەن جانە بارىنە كىنالى – اقش، باتىس». ايىپتاۋ، انىعى.
جارايدى، امەريكامەن تەرەزەسى تەڭ بولۋعا تىراشتانىپ جۇرگەن رەسەيدىڭ ءجونى ءبىر باسقا... ال بىزگە نە جورىق؟ اقش بىزگە نە جازدى؟
بولماسا ءبىز ءدال بۇگىنگى رەسەيدەن قانداي ۇلگى الامىز، ايتا الا ما الگى ماسكەۋدىڭ سويىلىن سوعاتىندار؟
انىعىندا، ءازىر بىزدەر ءۇشىن امەريكانى دارىپتەيتىندەردەن گورى، كرەملگە جۇمىس ىستەيتىندەر، ماسكەۋدىڭ ءسوزىن سويلەيتىندەر قاۋىپتىرەك. سەبەبى، ولاردىڭ ويلاعان، كوزدەگەن ماقساتى كۇماندى، ءبىز ءۇشىن.
«ەۋرازيالىق وداق: ونىڭ جالاۋى مەن ءانۇرانى، ورتاق ۆاليۋتاسى، ورتاق پارلامەنتى بولۋى كەرەك» دەيدى الگىندەيلەر.
ولار ءبىزدىڭ ارامىزدا ءجۇر، ونىڭ ۇستىنە.
ءبىز باۋىرلاسپىز با؟
بىزگە ءدال بۇگىنگى كەيىپتەگى رەسەي ءقاۋىپتى، قالاي ويلاساڭىز دا.
146 ملن حالىق بوريس نەمسوۆتىڭ (ورىستىڭ جان دەگەندەگى جالعىز وپپوزيسيونەرى) قازاسىنا قايعىرعان جوق. ورىس ۇلتى وپپوزيسيانى ءوز قولىمەن ءولتىردى.
ولار «ورىس الەمىن» بىرىكتىرۋدى كوزدەيتىن دۋگيننىڭ (ءبىر كەزگى وداقتاس ەلدەردى رەسەيمەن قايتا بىرىگۋگە، وسىلايشا ەۋرازيالىق دەرجاۆا قۇرۋعا ۇندەپ جۇرگەن ورىس فيلوسوفى) ۋاعىزىمەن ۋلانعان. تۇتاس ۇلت...
وكىنىشتىسى، وسى «ورىس الەمىنە» بىزدە كىرەمىز، كىرگىزىپ قويعان. بىزدەن سۇراماعان دا.
ورىستىڭ بىزدەن سىرت اينالۋى ءبىر-اق ءسات، نەگىزىندە. ول ءۇشىن ءبىز ۋكرايندىقتارعا اينالۋىمىز كەرەك. تاباندى، تالاپشىل بولساق. تىلگە، دىلگە كەلگەندە... سول كەزدە تانيمىز، ولاردى.
ازىرگە، رەسەي «ءبىز باۋىرلاس ەلدەرمىز» دەيدى. بۇل باۋىرلاستىق بىزگە كۇشپەن تاڭىلعان جوق پا، وسى؟
ايتپەسە، وتكەن تاريحتى ەسكە العاندا ءبىز كۇرسىنبەس، كۇڭىرەنبەس ەدىك قوي.
وتكەن تاريح ءبىزدىڭ باۋىرلاس ەمەسىمىزدىڭ كۋاسى.
تىلدەگى، تۇردەگى الشاقتىق تاعى بار. ۇلكەن الشاقتىق.
تازا قازاقشا سويلەيتىن، ورتاسى دا، وتباسى دا قازاقشا تۇسىنىسەتىن قازاقتىڭ ورىس دوسى از نەمەسە مۇلدەم جوق. بولمىس بولەك، ويتكەنى.
ازىرگە، رەسەي «ءبىز باۋىرلاس ەلدەرمىز» دەيدى. بۇل باۋىرلاستىق بىزگە كۇشپەن تاڭىلعان جوق پا، وسى؟ ايتپەسە، وتكەن تاريحتى ەسكە العاندا ءبىز كۇرسىنبەس، كۇڭىرەنبەس ەدىك قوي. وتكەن تاريح ءبىزدىڭ باۋىرلاس ەمەسىمىزدىڭ كۋاسى.
«ولگەن يمپەريانىڭ» جۇرتىندا قالعان جالعىز ۇلت...
ءدال بۇگىنگى رەسەي اقش-تان اسىپ تۇسەمىن دەپ ويلاسا، الجاسقانى. اقش-تىڭ ارتىنان ىلەسەتىن ەلدەر كوپ. ودان ۇيرەنگەندەر، ونىڭ جولىمەن جۇرگىسى كەلەتىندەر...
بۇگىنگى دامىعان، باقۋاتتى ەلدەردىڭ بارلىعى دا امەريكانىڭ جولىمەن جۇرگەن.
ءبىرىنشى كەزەكتە، ەۋروپانىڭ ءوزى.
ايتپەسە، توكۆيل (اتاقتى فرانسۋز ويشىلى، فرانسيا سىرتقى ىستەر ءمينيسترى) تەنتىرەپ «امەريكاداعى دەموكراتيانىڭ» كىلتى مەن قۇلپىن ىزدەستىرەر مە ەدى؟
سول توكۆيل بىلاي دەيدى:
«امەريكادا ماقساتىنا جەتۋدە ادامنىڭ كۇشى مەن قابىلەتىنە ەركىندىك بەرەدى. ال رەسەيدە ءبارى ءبىر ادامنىڭ قولىندا شوعىرلانعان...
امەريكانىڭ ەلدىك ءپرينسيپى – ەركىندىك، رەسەيدىكى – قۇلدىق».
بۇل امەريكا مەن رەسەيگە وسىدان 200 جىل بۇرىن، ءحىح عاسىردا بەرىلگەن باعا. ءبىراق، ءالى دە وزەكتى سياقتى.
رەسەي وزگەرمەيدى، وزگەرمەگەن دە. ولار وتكەندى اڭسايدى. وتكەنمەن ءومىر سۇرەدى. «ولگەن يمپەريانىڭ» جۇرتىندا قالعان جالعىز ۇلت...
كلينتون نە دەدى؟
ءسىز قازاقستان قاتتى ۇلگى الاتىن «ازيا جولبارىستارى» قازىرگى اتاق-داڭقىنا وزدىگىنەن جەتتى دەپ ويلايسىز با؟
انىعىندا، ازيا قۇرلىعىنداعى جاپون پەن كورەيدىڭ، گونكونگ سياقتى قارجىلىق ورتالىقتاردىڭ دامۋىنا ەڭ ۇلكەن ىقپال ەتكەن امەريكاندىقتار.
بارلىق دامىعان، دەموكراتيالى ەلدەردىڭ جۇرگەن جولدارى ۇقساس، بايقاساڭىز.
«قاي جەردە بولسىن نارىق پەن دەموكراتيا – زاڭدارى ماتەماتيكا مەن فيزيكا زاڭدارى سياقتى بىردەي، سەبەبى». (عالىمجان جاقيانوۆ وسىلاي دەپتى).
مىسالى، قىرعي-قاباق سوعىستا ەكىگە بولىنگەن كورەي تۇبەگى. كەڭەس ۇكىمەتى قاناتىنىڭ استىنا العان سولتۇستىك كورەياعا قاراڭىز، ءقازىر؟ ءسىز وسى ەلدە ءومىر سۇرگىڭىز كەلەر مە ەدى؟
دەموكراتيالىق امەريكانىڭ جولىمەن جۇرگەن وڭتۇستىككە قاراڭىز. ەكەۋىنىڭ اراسى جەر مەن كوكتەي. قازىرگى رەسەي مەن امەريكا دا ءدال وسى ەكى كورەياعا ۇقسايتىنداي.
الىستاعى امەريكا كرەملدىڭ كسرو-نى قايتا تىرىلتۋىنە قارسى. 2016 جىلعى پرەزيدەنت سايلاۋىنىڭ باس ۇمىتكەرى حيلاري كلينتون:
«كەدەن، ەۋرازيا وداعى ورىستىڭ يمپەريالىق ينيسيۆاتيۆاسى ەكەنىن» باياعىدا-اق ايتقان. كرەملدىڭ كوپ ارەكەتىنەن كۇدىكتەنەتىن ءبىز قالاي ويلايمىز؟ ءبىز دە سولاي ويلايمىز عوي.
ەرتەڭ ءبىز دە وزگەرەمىز...
امەريكا – ازاتتىققا ەسكەرتكىش ورناتقان ەل (سۋرەتتە). ال رەسەي شە؟ ولار ءستاليندى دارىپتەيدى، لەنيندى ۇلىقتايدى.
رەسەي ۇلتشىلدىق پەن دەموكراتيانىڭ اراجىگىن اجىراتا المايتىن جاعدايعا جەتكەندەي.
ۋكراينا مىسال بۇعان.
كورشىمىزدىڭ «كوك جاشىگى» سويلەدى، ءبۇي دەدى: «كييەۆتەگى «فاشيستەر» ورىستاردى ءولتىرىپ جاتىر». «ۋكراينادا ۇلتشىلدىق اسقىنداپ بارادى»، «فاشيستىك» پارتيالار پارلامەنتكە وتەدى». سويتسە...
ۋكرايناداعى سايلاۋدا «وڭشىل سەكتور» دا («پراۆىي سەكتور»)، «ەركىندىك» تە تىم قۇرىعاندا 5 پايىز داۋىس جيناي المادى.
ۋكراين ۇلتى ۇلتشىلدىقپەن ۋلانسا بۇل پارتيالار ءقازىر بيلىكتە وتىرار ما ەدى.
مايدان دا، ءبارى دە وزگەرىسكە (دەموكراتياعا) ۇمتىلىستىڭ كورىنىسى بولاتىن، بەلگىلىسى. رەسەي بۇل وزگەرىستى ۇلتشىلدىققا بالادى.
ەرتەڭ ءبىز دە وزگەرەمىز...
سوسياليزم يدەولوگياسىمەن ابدەن ۋلانعان ورىس حالقى بۇل يدەولوگيادان ءبىزدى دە الىستاتپايدى، ءسىرا.
رەسەي وزگەرمەيدى، وزگەرمەگەن دە. وزگەنىڭ، وزدەرى ايتپاقشى، «ورىس الەمىنىڭ» وزگەرگەنىن قالامايدى.
P.S. ماقسات امەريكانى ماقتاۋ ەمەس. ماقسات – رەسەيدىڭ نە جانە ونىڭ پرەزيدەنتىنىڭ كىم ەكەنىن كورسەتۋ بولاتىن.
دۋمان بىقاي
