ءبىزدى ايىپتاي بەرەدى
ەۋروپا ءبىزدى «لاقتىرىپ» كەتتى. سولاي ويلايمىن. قاعاز جۇزىندە قول قويىلعان كەلىسىمدەر دالادا قالدى. رەسەيلىك اتوم ەنەرگەتيكاسىنىڭ ونىمدەرىن ءوز نارىعىنا وتكىزبەي تاستادى.
پوستكەڭەستىك كەڭىستىكتەگى ينتەگراسيالىق ۇيىمدارمەن ارىپتەستىك ورناتقىسى جوق. ەۋرازيالىق وداقتى ايتامىن...
قىزىق. ەۋروپا بىرىكسە بولادى دا، پوستكەڭەستىك كەڭىستىكتەگى بىزدەر باس قۇراساق باتىس رەسەيدى يمپەريا قۇرۋدا دەپ ايىپتايدى. بۇل نە ءسوز ءوزى – تۇسىنبەيمىن.
ليسسابوننان قيىر شىعىسقا دەيىنگى اۋماقتا ءبىرتۇتاس ەكونوميكالىق قاۋىمداستىق قۇرۋ كەرەكتىگىن ايتقانمىن. مەنەن بۇرىن مۇنى فرانسۋز پرەزيدەنتى دە گولل ايتىپ كەتكەن. ءسوز جۇزىندە، ىڭعايعا جىعىلاتىن سياقتى. ءىس جۇزىندە شە؟ انە قاراڭدارشى، بالتىق ەلدەرى ەۋرووداققا قوسىلدى، قوسىلا بەرسىن... ەۋرووداقتىڭ شىعىس ارىپتەستىگى نەگە نەگىزدەلگەن ءوزى؟
ۋكراين داعدارىسى قايدان شىقتى؟
بۇل ۇلكەن تراگەديا. قىرۋار ادامنىڭ قانى توگىلدى، ءوڭتۇستىس-شىعىستا. داۋ نەدەن شىقتى؟ دۇنيە نەگە ءبۇلىندى؟
ۋكراينانىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتى يانۋكوۆيچ «ەۋرووداقپەن قاۋىمداسۋ تۋرالى كەلىسىمگە قول قويماي تۇرىپ ويلانىپ الايىن» دەدى. سەبەبى، ەلدىڭ نەگىزگى ساۋدا-ەكونوميكالىق ارىپتەسى رەسەيمەن كەڭەسكىسى كەلدى. ارتىنشا كييەۆتە بۇلىك شىقتى. مۇنى ەۋروپا، امەريكا قولداي جونەلدى.
ودان توڭكەرىس بولدى. انتيكونستيتۋسيالىق ارەكەت. جاڭا بيلىك كەلىسىمگە قول قويعانىن ايتتى، ءبىراق ول 2016 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنا دەيىن شەگەرىلدى. سوندا دەيمىن دە؟ توڭكەرىس جاساۋدىڭ، ارتىن ازاماتتىق سوعىسقا ۇلاستىرۋدىڭ نە قاجەتى بار ەدى؟
ءبىزدى ەلەمەدى
2013 جىلدىڭ اياعىندا ءبىز ۋكرايناعا 13 ملرد دوللار نەسيە بەرۋگە ءازىر بولدىق. پليۋس كوممەرسيالىق بانكتەر ارقىلى تاعى 5 ملرد بەرەتىن ەدىك. تۇراقتى تولەپ تۇرسا گازدىڭ قۇنىن ەكى ەسەگە ارزانداتۋعا ۋادە بەردىك.
ۋكراينانىڭ ەۋرووداقپەن قاۋىمداسۋىنا دا قارسى ەمەس ەدىك. ايتكەنمەن، اقىرعى شەشىم قابىلدايتىن جيىندارعا قاتىسقىمىز كەلدى. نەگە؟ سەبەبى، بۇل ەل (ۋكراينانى ايتادى، اۆت.) ءالى كۇنگە دەيىن تمد ەركىن ساۋدا ايماعىنىڭ مۇشەسى، بىلسەڭىز. سوندا ءبىزدى ەلەپ-ەسكەرمەگەنى مە؟ ناتيجەسى قانداي بولدى؟
ءبىزدىڭ نارىق ۋكرايناعا اشىق. ءبىراق ءبارىن ۋكراين تاراپىنىڭ ءوزى توقتاتىپ تاستاپ وتىر.
رەسەيلىك اسكەري تىكۇشاقتاردىڭ قوزعالتقىشىن 100 پايىز ۋكراينا قۇراستىراتىن. تاسىمال توقتاپ قالدى. پەتەربۋرگتە مۇنداي ءبىر زاۋىتتى سالىپ تاستادىق، جىل اياعىنا دەيىن تاعى بىرەۋى بىتەدى. ۋكراينادا جاسالاتىن الگى قوزعالتقىشتار گەرمانياعا دا، فرانسياعا دا كەرەك ەمەس. سوندا كىم ۇتىلدى؟
ءبىز قاندايمىز؟
اقش-تىڭ اسكەري شىعىنى كۇللى الەم ەلدەرىنىڭ اسكەري شىعىنىنان اسىپ تۇسەدى. ناتو-نىڭ اسكەري سالاعا بولەتىن قارجىسى رەسەيدەن 10 ەسە، قايتالاپ ايتايىن 10 ەسە كوپ.
رەسەيدىڭ ءوز شەكاراسىنان تىس بازالارى مۇلدە جوق. ءيا، تاجىكستاندا بار. ونداعى ماقسات – اۋعانستاننان تونەتىن قاۋىپ-قاتەردى تويتارۋ. ايتپاقشى، قىرعىزستاندا بار ەكەن عوي. ءبىراق، بۇل قىرعىز بيلىگىنىڭ ءوتىنىشى بولاتىن. بۇل دا اۋعانستانداعى لاڭكەسشىلەرمەن بايلانىستى. ارمەنيادا كەڭەس كەزىنەن قالعان شاعىن اسكەري بولىمشەمىز بار. ءبىراق، ونى دا بەلگىلى ءبىر ەلگە قارسى باعىتتالعان دەپ ايتا المايمىن. ءبىز كۋباداعى، ۆەتنامداعى تاعى ءبىراز ەلدەگى اسكەري بازامىزدى جويدىق.
امەريكا شە؟
ءيا، امەريكا شە؟ نورۆەگيا جاعالاۋىندا ولاردىڭ جەر استى سۇڭگۋىرلەرى ءجۇر. كەزەكشىلىكتە، كۇزەتتە...الگى سۇڭگۋىرلەردىڭ راكەتاسى ماسكەۋگە 17 مينۋتتىڭ ىشىندە جەتەدى.
ناتو شىعىسقا قاراي ەنتەلەپ ەنىپ كەلەدى. ءبىز ءبىر ورىندا تۇرمىز. ايتىپ وتىرمىن عوي، كەرىسىنشە ناتو ءبىزدىڭ شەكاراعا قاراي جىلجىپ كەلە جاتىر. ناتو دەگەنىمىز – اسكەري ينفراقۇرىلىم، ءبىلىپ قويىڭىز. سوندا كىم اگرەسسور؟
كىم-كىمدى توقتاتۋ كەرەك؟
رەسەي اگرەسسيالىق ارەكەتكە كوشەدى دەيتىندەردىڭ دەنى ساۋ ەمەس. رەسەيدىڭ ناتو-عا شابۋىلداۋىن تۇسىڭىزدە عانا كورۋىڭىز مۇمكىن. بىلمەيمىن، كەيبىر ەلدەردە حالىقتى ءبىزدىڭ اتىمىزدى ايتىپ قورقىتاتىن سياقتى. «قۇبىجىق كەلە جاتىر» دەگەندەي...سوسىن كەيبىر ەلدەرگە وسىنداي ءرول ويناۋ ءتيىمدى. وسى ارقىلى اسكەري، ەكونوميكالىق، قارجىلىق كومەك الاتىنىن ءبىلىپ العان ولار. جالپى بۇل يدەيا تۇككە تۇرعىسىز جانە مۇلدەم قيسىنسىز. انىعى، مۇنداي قورقىنىش تۋعىزۋ بىرەۋگە ءتيىمدى. بۇل بولجام.
اقش ەۋروپا مەن رەسەيدىڭ جاقىنداسقانىن قالامايدى. بۇل دا بولجام. ايتالىق، اقش اتلانتيكالىق قاۋىمداستىقتاعى كوشباسشى ءرولىن ساقتاپ قالعىسى كەلەدى دەلىك. ەندەشە ولارعا سىرتقى ءقاۋىپ، جاۋ، دۇشپان كەرەك. سول ارقىلى عانا ليدەرلىگىن ساقتاپ قالماقشى. يران ازدىق ەتەدى، ءارى سونشا قورقىنىشتى دا ەمەس. ەندەشە كىممەن قورقىتۋ كەرەك؟ ءدال وسى كەزدە ۋكراين داعدارىسى تۋا قالماسى بار ما؟! رەسەيدىڭ ءۇنسىز قالماسى بەلگىلى ەدى. بالكىم، بۇل ادەيى ۇيىمداستىرىلعان بولار، كىم ءبىلسىن.
