Bizdi aıyptaı beredi
Eýropa bizdi «laqtyryp» ketti. Solaı oılaımyn. Qaǵaz júzinde qol qoıylǵan kelisimder dalada qaldy. Reseılik atom energetıkasynyń ónimderin óz naryǵyna ótkizbeı tastady.
Postkeńestik keńistiktegi ıntegrasıalyq uıymdarmen áriptestik ornatqysy joq. Eýrazıalyq odaqty aıtamyn...
Qyzyq. Eýropa birikse bolady da, postkeńestik keńistiktegi bizder bas qurasaq Batys Reseıdi ımperıa qurýda dep aıyptaıdy. Bul ne sóz ózi – túsinbeımin.
Lıssabonnan Qıyr Shyǵysqa deıingi aýmaqta birtutas ekonomıkalyq qaýymdastyq qurý kerektigin aıtqanmyn. Menen buryn muny Fransýz prezıdenti de Goll aıtyp ketken. Sóz júzinde, yńǵaıǵa jyǵylatyn sıaqty. İs júzinde she? Áne qarańdarshy, Baltyq elderi Eýroodaqqa qosyldy, qosyla bersin... Eýroodaqtyń Shyǵys áriptestigi nege negizdelgen ózi?
Ýkraın daǵdarysy qaıdan shyqty?
Bul úlken tragedıa. Qyrýar adamnyń qany tógildi, ońtústis-shyǵysta. Daý neden shyqty? Dúnıe nege búlindi?
Ýkraınanyń burynǵy prezıdenti Ianýkovıch «Eýroodaqpen qaýymdasý týraly kelisimge qol qoımaı turyp oılanyp alaıyn» dedi. Sebebi, eldiń negizgi saýda-ekonomıkalyq áriptesi Reseımen keńeskisi keldi. Artynsha Kıevte búlik shyqty. Muny Eýropa, Amerıka qoldaı jóneldi.
Odan tóńkeris boldy. Antıkonstıtýsıalyq áreket. Jańa bılik kelisimge qol qoıǵanyn aıtty, biraq ol 2016 jyldyń 1 qańtaryna deıin shegerildi. Sonda deımin de? Tóńkeris jasaýdyń, artyn azamattyq soǵysqa ulastyrýdyń ne qajeti bar edi?
Bizdi elemedi
2013 jyldyń aıaǵynda biz Ýkraınaǵa 13 mlrd dollar nesıe berýge ázir boldyq. Plús komersıalyq bankter arqyly taǵy 5 mlrd beretin edik. Turaqty tólep tursa gazdyń qunyn eki esege arzandatýǵa ýáde berdik.
Ýkraınanyń Eýroodaqpen qaýymdasýyna da qarsy emes edik. Áıtkenmen, aqyrǵy sheshim qabyldaıtyn jıyndarǵa qatysqymyz keldi. Nege? Sebebi, bul el (Ýkraınany aıtady, avt.) áli kúnge deıin TMD erkin saýda aımaǵynyń múshesi, bilseńiz. Sonda bizdi elep-eskermegeni me? Nátıjesi qandaı boldy?
Bizdiń naryq Ýkraınaǵa ashyq. Biraq bárin ýkraın tarapynyń ózi toqtatyp tastap otyr.
Reseılik áskerı tikushaqtardyń qozǵaltqyshyn 100 paıyz Ýkraına qurastyratyn. Tasymal toqtap qaldy. Peterbýrgte mundaı bir zaýytty salyp tastadyq, jyl aıaǵyna deıin taǵy bireýi bitedi. Ýkraınada jasalatyn álgi qozǵaltqyshtar Germanıaǵa da, Fransıaǵa da kerek emes. Sonda kim utyldy?
Biz qandaımyz?
AQSH-tyń áskerı shyǵyny kúlli álem elderiniń áskerı shyǵynynan asyp túsedi. NATO-nyń áskerı salaǵa bóletin qarjysy Reseıden 10 ese, qaıtalap aıtaıyn 10 ese kóp.
Reseıdiń óz shekarasynan tys bazalary múlde joq. Iá, Tájikstanda bar. Ondaǵy maqsat – Aýǵanstannan tónetin qaýip-qaterdi toıtarý. Aıtpaqshy, Qyrǵyzstanda bar eken ǵoı. Biraq, bul qyrǵyz bıliginiń ótinishi bolatyn. Bul da Aýǵanstandaǵy lańkesshilermen baılanysty. Armenıada Keńes kezinen qalǵan shaǵyn áskerı bólimshemiz bar. Biraq, ony da belgili bir elge qarsy baǵyttalǵan dep aıta almaımyn. Biz Kýbadaǵy, Vetnamdaǵy taǵy biraz eldegi áskerı bazamyzdy joıdyq.
Amerıka she?
Iá, Amerıka she? Norvegıa jaǵalaýynda olardyń jer asty súńgýirleri júr. Kezekshilikte, kúzette...Álgi súńgýirlerdiń raketasy Máskeýge 17 mınýttyń ishinde jetedi.
NATO shyǵysqa qaraı entelep enip keledi. Biz bir orynda turmyz. Aıtyp otyrmyn ǵoı, kerisinshe NATO bizdiń shekaraǵa qaraı jyljyp kele jatyr. NATO degenimiz – áskerı ınfraqurylym, bilip qoıyńyz. Sonda kim agresor?
Kim-kimdi toqtatý kerek?
Reseı agresıalyq áreketke kóshedi deıtinderdiń deni saý emes. Reseıdiń NATO-ǵa shabýyldaýyn túsińizde ǵana kórýińiz múmkin. Bilmeımin, keıbir elderde halyqty bizdiń atymyzdy aıtyp qorqytatyn sıaqty. «Qubyjyq kele jatyr» degendeı...Sosyn keıbir elderge osyndaı ról oınaý tıimdi. Osy arqyly áskerı, ekonomıkalyq, qarjylyq kómek alatynyn bilip alǵan olar. Jalpy bul ıdeıa túkke turǵysyz jáne múldem qısynsyz. Anyǵy, mundaı qorqynysh týǵyzý bireýge tıimdi. Bul boljam.
AQSH Eýropa men Reseıdiń jaqyndasqanyn qalamaıdy. Bul da boljam. Aıtalyq, AQSH atlantıkalyq qaýymdastyqtaǵy kóshbasshy rólin saqtap qalǵysy keledi delik. Endeshe olarǵa syrtqy qaýip, jaý, dushpan kerek. Sol arqyly ǵana lıderligin saqtap qalmaqshy. Iran azdyq etedi, ári sonsha qorqynyshty da emes. Endeshe kimmen qorqytý kerek? Dál osy kezde Ýkraın daǵdarysy týa qalmasy bar ma?! Reseıdiń únsiz qalmasy belgili edi. Bálkim, bul ádeıi uıymdastyrylǵan bolar, kim bilsin.
