– جان اماني حانىم، ءسىزدىڭ بالالار ادەبيەتىندە قالام تەربەپ، كىتاپتار شىعارىپ، ەلىمىزدەگى بۇلدىرشىندەر قۋانىش سىيلاپ جۇرگەن جان ەكەنىڭىزدى بىلەمىز. بالالار ادەبيەتىنە ارنالعان شىعارمالار جازۋىڭىزعا قانداي جاعداي تۇرتكى بولدى؟
– ءيا، و باستا بالالار ادەبيەتىندە قالام تەربەگەن جازۋشى رەتىندە كوپكە تانىلماعان ەدىم. بالالارعا ارناپ شىعارما جازۋ مەنىڭ بالالارىما دەگەن ماحابباتىم تۇرتكى بولدى دەپ ەسەپتەيمىن. مەن ءۇش بالانىڭ اناسىمىن. جاستايىمنان كىتاپ وقۋعا قۇمار بولدىم. وسى جايتتار مەنىڭ قالام تەربەۋىمە سەبەپكەر بولدى دەپ ويلايمىن.
جالپى العاندا مەنىڭ بالالارعا ارناپ اڭگىمە، ەرتەگىلەر جازىپ جۇرگەنىمە 10-15 جىلدىڭ ءجۇزى بولدى. العاشقىدا جازعان دۇنيەلەرىمدى جاريالاپ، ۇلكەن كىتاپقا اينالدىرام دەگەن وي بولمادى. كەيىن كەلە بۇل ءىس مەنى جاندۇنيەمدى باۋاراپ العان سوڭ، كىتاپ شىعارۋدىڭ ماڭىزى زور ەكەنىن ءتۇسىندىم. وسىلايشا "دانيالدىڭ عاجايىپ الەمى" دەگەن العاشقى كىتاپ دۇنيەگە كەلدى. كەيبىر كىسىلەر "بۇل – كەنجە ۇلىڭىز دانيالعا ارناعان، وتباسىلىق دۇنيە مە؟" دەپ ساۋال قوياتىن ساتتەرى كوپ بولدى. ءيا، العاشقى كىتابىمدى ۇلىم دانيالعا ارنادىم. ءبىراق بۇل وتباسىلىق دۇنيە ەمەس. بۇل – ەلىمىزدەگى بارشا بۇلدىرشىندەرگە ارنالعان كىتاپ. ويتكەنى، مەن بۇل كىتاپتا تەك قانا دانيالدىڭ ىس-ارەكەتىن عانا بەينەلەگەن جوقپىن. ەرتەگىنى جازۋ بارىسىندا بارلىق بالالاردىڭ قيال، ارماندارىمەن ۇشتاستىرۋعا تىرىستىم. ءوزىڭىز ويلاڭىزشى "دانيالدىڭ عاجايىپ الەمى" دەگەن ەرتەگى دە بالاقاي ۇيىندەگى توڭازىتقىش ارقىلى ەرتەگىلەر الەمەنى ساپار شەگەدى. ءدال وسىنداي ارمان، قيال كەز كەلگەن بالانىڭ ويىندا بولۋى مۇمكىن عوي.
تۋىندىم كىتاپ بولىپ شىققاننان كەيىن مەكتەپتەر مەن بالالار ۇيلەرىندە تۇساۋ كەسەر راسىمدەرىن وتكىزىپ، بۇلدىرشىندەرگە سىيعا تارتتىم. ءوز كەزەگىندە مۇعالىمدەر مەن تاربيەشىلەر "دانيالدىڭ عاجايىپ الەمى" كىتابىن قىزىعا وقىعانىن، شىعارما بالانى جاندۇنيەسىنە جاقىن ەكەنىن ايتىپ، جىلى پىكىرلەرىن ءبىلدىردى. وسىدان كەيىن كوپشىلىكتىڭ وي-پىكىرى دە مەنىڭ شابىتىمدى وياتىپ، بالالارعا ارنالعان تاعا بىرنەشە شىعارماۋ جازۋىما قۋات بەردى.
– قازىرگى ۋاقىتتا بالالارعا ارناپ قانشا ەرتەگى جازدىڭىز؟
– كۇنى بۇگىنگە دەيىن ءتورت ەرتەگى كىتابىم كىتامقۇمار بۇلدىرشىندەرگە جول تارتتى. ويىمدا جۇرگەن تاعى دا ءبىراز دۇنيەلەرىم بار. سونىڭ ءبارىن قاعازعا ءتۇسىرىپ، كىتاپ قىلىپ شىعارۋعا بار كۇش-جىگىرىمدى جۇمساپ ءجۇرمىن.
– بايقاپ وتىرمىن، ەرتەگىلەرىڭىزدى تەك قازاق، ورىس تىلدەرىندە عانا ەمەس، سونىمەن قاتار اعىلشىن، يتاليان، فرانسۋز، اراب، جۇڭگو تىلدەرىندە شىعارادى ەكەنسىز. دۇنيەجۇزى بالالارىنا ارناپ قالاپ تەربەۋدى ماقسات تۇتاسىز با؟
– مەنىڭشە، جاقسى شىعارمالاردى وقۋدا تىلدىك بارەر بۇلدىرشىندەرگە كەدەرگى كەلتىرمەۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن. قازىرگى تاڭدا استانا، الماتى سىندى ءىرى قالالاردا كوپتەگەن ۇلت وكىلدەرى تۇراتىنىن ءوزىڭىز دە بىلەسىز. ايتالىق، ەلىمىزگە ينۆەستيسيا سالىپ جاتقان ءىرى كومپانيالاردىڭ قىزمەتكەرلەرى ەلىمىزگە وتباسىمەن كوشىپ كەلىپ، جۇمىس ىستەپ جاتقانى كوپشىلىككە ءمالىم. ولار بالالارى تاربيەلەۋدە قىزىقتى كىتاپتار ىزدەيتىنىن بايقادىم. وسىدان ءبىرشاما ۋاقىت بۇرىن الماتىداعى حەيليبەري مەكتەبىنە بارعانىمدا ءبىر يتالياندىق تۇلىمشاعى جەلبىرەگەن شىناشاقتاي قىز "قىزىل باتىڭكەنىڭ باستان كەشەندەرى" دەگەن ەرتەگىمدى يتاليان تىلىندە زۋىلداتىپ وقىعاندا قايران قالدىم. سودان كەيىن ەرتەگىلەرىمدى مۇمكىندىگىنشە كوپ تىلگە اۋدارۋ كەرەك ەكەنىن ءتۇسىندىم.
سونىمەن قاتار مەن ءوز شىعارمالارىما قازاقى بويۋ مەن ۇلتتىق رەڭك بەرۋگە تىرىسامىن. مەنىڭ كىتابىمدى وقىپ شىققان وزگە ەلدىڭ بۇلدىرشىندەرى قازاقستانمەن تانىسۋعا مۇمكىندىك الادى. بۇگىندە شىعارمالارىم ارقىلى كەڭ بايتاق قازاقستانىمىزدى دۇنيەجۇزىنە تانىتۋ دا ماڭىزدى ورىنعا شىعىپ وتىر دەسەم بولادى.
تاعى دا ايتا تۇسسەم، مەن سىرت ەلدەرگە ءجيى ساپارعا شىعىپ تۇرامىن. قاي ەلدە جۇرسەمدە ءوز كىتاپتارىمنىڭ تانىستىرىمدارىن ۇيىمداستىرىپ، بالالارعا قازاقستان جايىندا مول ماعۇلمات بەرۋگە تىرىسىپ جۇرەمىن. بىرنەشە تىلدە جارىق كورگەن كىتاپتار ساتۋعا دا قولايلى.
– ساتۋ دەمەكشى، ەلىمىزدەگى كىتاپ ساۋداسىنا كوڭىلىڭىز تولا ما؟
– بۇل وتە قيىن سۇراق. كىتاپ ساۋداسىنا مەنىڭ كوڭىلىمنىڭ تولىپ، تولماۋى ماڭىزدى ەمەس شىعار. ءيا، قازاقستاندا كىتاپ ساۋداسىنا قاتىستى ءبىرقاتار قيىندىقتار بار. ءبىراق قولىنا قالام الىپ، شىعارما جازۋعا ءتاس-تۇيىن بەكىنگەن ادامعا كىتاپ ساۋداسىنىڭ دامىپ، دامىماعانى كەدەرگى بولمايدى دەپ ويلايمىن. ءوز باسىم جازۋمەن اينالىسقان ادام بۇل قيىنشىلىقتى ەڭسەرۋدىڭ جولىن قاراستىرىپ، تىعىرىقتان شىعۋدى ويلاۋى كەرەك. ەگەر ءبىز ارەكەتتەنبەسەك، وزگە ەلدەن بىرەۋلەر كەلىپ، ەلىمىزدەگى كىتاپ ساۋداسىن جولعا قويىپ بەرمەيدى عوي.
– جان اماني حانىم، ءسىز بىرنەشە كىتاپ شىعاردىڭىز. قۇپيا بولماسا، كىتاپ ساۋداسىن جۇرگىزۋدەگى ءوز ىس-تاجريبەڭىزبەن بولىسسەڭىز.
– مۇنىڭ ەشقانداي قۇپياسى جوق. ءوز باسىم بالالار ادەبيەتىندە قالام تەربەگەندىكتەن وسى باعىت بويىنشا ويىمدى ايتسام. بىرىنشىدەن، بالالار ارناپ كىتاپ شىعارعان سوڭ، ونى يلليۋستراسياسىنا باسا كوڭىل بولگەن ءجون. كەيبىر ارىپتەستەرىمىز بالالارعا ارنالعان كىتاپتارىنا وقيعا جەلىسىنە قاتىسى جوق سۋرەتتەردى سالىپ شىعارا بەرەدى. مەنىڭشە، بۇل دۇرىس ەمەس. كەز كەلگەن بالا ءوزى وقىپ وتىرعان شىعارماسىنداعى كەيىپكەردىڭ شىنايى بەينەسىن كىتاپ بەتىنەن كورگىسى كەلەدى. ەگەر شىعارما جەلىسى مەن يلليۋستراسيالىق سۋرەتتەر بىر-بىرمەن ۇيلەسىم تاپسا، ول كەز كەلگەن بالانىڭ قىزىعۋشىلىعىن وياتادى. ءيا، جەكەلەگەن سۋرەتشى جالداپ، كىتاپ شىعارۋ ۇلكەن شىعىندى قاجەت ەتەتىن دۇنيە. بالار ادەبيەتىندە قالام تەربەپ جۇرگەن جازۋشىلار وسى جاعىنا باسا كوڭىل ءبولۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن.
مەنىڭ بىرنەشە كىتابىمنىڭ ءساتتى شىعىپ، بۇلدىرشىندەردىڭ قىزىعۋشىلىعىن وياتۋعا بەلگىلى باسپاگەر مامان اناستاسيا تاۋەكەل قىزى كوپ ەڭبەك سىڭىرگەنىن اتاپ ايتۋىم كەرەك. مەنىڭشە، وسى كىسى سياقتى بىلىكتى مامانداردىڭ جۇمىس ىستەۋىنە مۇمكىنشىلىك جاساۋىمىز قاجەت.
تاعى ءبىر ايتا كەتەتىن ماسەلە، بالالارعا ارنالعان كىتاپتى يلليۋستراسيالىق كوركەمدەۋ كەزىندە كەز كەلگەن ءسۋرتشىنى ەمەس، كاسىبي ماماندى تارتقان ءجون.
كىتاپ شىعىپ بولعاننان كەيىن ونى تۇساۋ كەسەر ءراسىمىن وتكىزىپ، كوپشىلىك ورتادا كەڭىنەن ناسيحاتتاۋدىڭ دا ماڭىزى زور دەپ ەسەپتەيمىن. ءقازىر "الما ءپىس، اۋزىما ءتۇس" دەپ جاتاتىن كەز ەمەس. ءوز باسىم ەلىمىزدىڭ قاي جەرىنە بارسام دا، مەكتەپتەرگە باس سۇعىپ، بالالارعا كىتابىمدى سىيلاپ، ولاردىڭ شىعارمالارىمدى قالاي قابىلدايتىنا ءوز كوزىمەن كورۋگە تىرىسامىن. قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدەگى بۇلدىرشىندەر "دانيالدىڭ عاجايىپ الەمى" ەرتەگىسىنىڭ ەكىنشى، ءۇشىنشى جالعاسىن اسىعا كۇتىپ وتىر. وسىنىڭ ءبارى قاجىرلى ەڭبەكتى ناتيجەسى دەپ بىلەمىن
.
– اڭگىمە اراسىندا سىرت ەلدەرگە ءجيى شىعىپ، كىتاپتارىڭىزدى تانىستىراتىنىڭىزدى ايتتىڭىز. سول ساپارلارىڭىزدا وزگە ەلدىڭ وزىق تاجىريبەلەرىن بايقاي الدىڭىز با؟
– سۇراعىڭىز وتە ورىندى. دامىعان ەلدەردە بالالارعا ارنالعان شىعارمالاردى كوممەرسياعا اينالدىرىپ، مول پايدا تابۋدىڭ جولدارى وتە كوپ. ايتالىق، وزگە ەلدىڭ جازۋشىلارى بالالارعا ارنالعان شىعارمالارىن الدىمەن جاقسىلاپ كىتاپ قىلىپ شىعارادى. سودان كەيىن شىعارماداعى وقيعا جەلىسى بويىنشا مۋلتفيلم تۇسىرۋگە كۇش سالادى. ەگەر مۋلتفيلم دە ءساتتى شىعىپ، بالالاردىڭ كوڭىلىنەن شىقسا، نارىقتا سول شىعارماداعى كەيىپكەرلەردىڭ بەلگىسى قويىلعان كيىم ۇلگىلەرى پايدا بولادى. وسىلايشا ءبىر عانا شىعارما ەكونوميكانىڭ ءبىر ماركەتينگتىك جۇيەسىنە اينالادى. بولاشاقتا "دانيالدىڭ عاجايىپ الەمى" ەرتەگىسى جەلىسى بويىنشا مۋلتفيلم ءتۇسىرۋدى ارمانداپ جۇرگەن جايىم بار.
– قازاق ەرتەگىلەرىنىڭ كەيىپكەرلەرى مەن وقيعا جەلىسىن پايدالانىپ، زاماناۋي شىعارمالار جازۋ ويىڭىزدا بار ما؟
– مەنىڭ كوكەيىمدە جۇرگەن ماسەلەنىڭ ۇستىنەن ءتۇستىڭىز. قازىرگى تاڭدا ءبىزدىڭ بالالارىمىز سىرت ەلدىڭ ەرتەگىلەرىن وقىپ، مۋلتفيلمدەرىن كورىپ، سول ەلدەردىڭ ۇلتتىق ەرتەگىلەرىمەن جاقىن تانىسۋدا. ال قازاق ەرتەگىلەرىندەگى كەيىپكەرلەرى تاسادا قالىپ جاتىر. زامان سىنىنان سۇرىنبەي وسى كۇنگە جەتكەن ەرتەگىلەرىمىزدىڭ وقيعا جەلىسى بويىنشا مۋلتفيلم، فەنتيزي باعىتىنداعى بالالارعا ارنالعان فيلمدەر ءتۇسىرىپ، جاس ۇرپاقتى ءوز ەلىن سۇيەتىن پاتريوت ەتىپ تاربيەلەۋدىڭ ءمانى زور دەپ ەسەپتەيمىن. بولاشاقتا قازاق ەرتەگىلەرىمەن جۇمىس ىستەپ، اتا-بابامىزدىڭ مول رۋحاني مۇراسىن الەمگە تانىتقىم كەلەدى. بۇل باعىتتا تىنىمسىز ەڭبەك ەتە بەرەتىن بولامىن.
– راحمەت! وي-ارماندارىڭىز تولىق ورىندالسىن!
سۇحباتتاسقان نۇرلان جۇماحان.
