ارالاساتىن باۋىرىمىز شاڭىراق كوتەرىپ ۇيلەنۋ تويىنا باردىم. ادال اسىن ۇسىندى، جاقسى تىلەكتەر ايتىلدى.
تويدىڭ سوڭىندا الگى ءىنىمىزدىڭ تۋعاندارى، ەكى جاسقا باقىت تىلەپ،بالالاردىڭ ۇلكەنى اتا-انالارىنا ريزاشىلىقتارىن ءبىلدىرىپ، ەل الدىندا انالارىن ۇلكەن قاجىلىققا جىبەرەتىنىن جەتكىزدى. بارلىق بالاسى اناسىن قۇشاقتاپ، جينالعان جۇرتشىلىق تاڭدانا قول سوقتى.
رياسىز قۋانىشتىڭ ىشىنەن اكەنىڭ جانارى جاۋتەڭدەپ، جەتىمسىرەپ، شەتتە قالىپ قالعانىن، كوبى بايقاماي دا قالدى. كۇنى بۇگىنگە دەيىن سول ءسات، ونىڭ ايانىشتى ءحالى كوز الدىمنان كەتەر ەمەس.
ءيا، سوڭعى كەزدەرى ەل الدىندا جۇرگەن ونەر ادامدارى، تانىمال جاندار دا الەۋمەتتىك جەلىلەردە انالارىن قالاي قۇرمەت تۇتاتىنىن كورسەتىپ، ءوز ماحابباتتارىن ءبىلدىرىپ جاتۋىن ءجيى بايقاپ قالىپ جاتامىز. وتە دۇرىس. ءبىراق ءبىز انالارعا قۇرمەت كورسەتەمىز دەپ، اسقار تاۋ اكەلەردى ۇمىت قالدىرىپ، ءوز دەڭگەيىندە قۇرمەت كورسەتە الماي جاتقان جوقپىز با؟ ءبىرىن جوعارى كوتەرىپ، ءبىرىن تومەن ساناۋ قانشالىقتى دۇرىس؟ ەكەۋىنە بىردەي قامقور بول دەمەپ پە ەدى قاسيەتتى قۇراندا.
«اكەگە باعىنۋ -اللاعا باعىنۋ، اكەگە قارسى شىعۋ- اللاعا قارسى شىعۋ» ( حاديس).
جاز مەزگىلى ەدى. اۋا تەمپەراتۋراسى +35 گرادۋستىڭ مولشەرىن كورسەتىپ تۇر. شىجىعان ىستىقتان تىنىس الۋدىڭ ءوزى قيىنداپ بارادى. مۇنداي كەزدە ءشولىڭدى باساتىن سۋىق سۋسىننىڭدا كومەگى شامالى. سوناۋ قيىردان كورىنگەن الاتاۋدىڭ سامال لەبىن اڭساپ، سول جاققا قاراي بەت الۋدى ويلادىم.
اكەمە قولقا سالىپ، ەكەۋمىز تاۋ بوكتەرىنە بارىپ اسەم تابيعاتتى تاماشالاۋعا بەل بۋدىق. جان-جاعىمدى قورشاعان وسىناۋ كەرەمەتتەن كوز الماي، تاڭدانىپ كەلەمىن. بارىنەندە كوزدىڭ جاۋىن الاتىن اسپانمەن تەڭەسكەن بيىك شىڭدار، ماڭگى باسىن قار باسقان الىپ تاۋلار، ەتەگىندە جايقالعان جاسىل جەلەكتى شىرشالار وزىنە باۋراپ، مەن-مۇڭدالاپ تۇرعانداي.
الىستان الاسا بولىپ كورىنگەن الاتاۋ جاقىن كەلە بيىكتەي بەرىپ، ءوزىنىڭ سيقىرلى بەينەسىنە باۋراپ العانداي كۇي كەشتىم. اسەم تاۋدىڭ باۋرايىنا جاقىنداي بەرگەندە تابيعاتپەن ادامنىڭ ۇيلەسىمدىلىك تاپقانىن بايقادىم. اكەنىڭ قاتۋلانعان قاباعى، اق باسقان سامايى، سىر بەرمەس مىنەزى بارلىعى وسى جاراتۋشى يەمىز جاراتقان مىنا الىپ تاۋعا ۇقساتىپ جاراتىلعانداي. اكەنى اسقار تاۋعا تەڭەگەن قازاق، وسى اتالى ءسوزدى تەگىن ايتپاسا كەرەك-تى.
ءيا، قاشاندا قازاق حالقى اتا-اناسىن قۇرمەت تۇتىپ، ولارعا ءاردايىم ىلتيپاتپەن، سىپايىلىقپەن قاراعان. اسىرەسە وتباسىندا اكەنىڭ ورنى ەرەكشە رولگە يە بولاتىن. وتاعاسىسىز ۇيدە اسقا ەشكىم قول سۇقپايتىن، سول كىسىنىڭ ايتقانى بولىپ، بالالارى ەش ۋاقىتتا قارسى ءسوز ايتپايتىن.
الايدا ۋاقىت وتە كەلە قايماعى بۇزىلماعان اتالعان ادامي قۇندىلىقتار قازاقتىڭ اۋىلىنان الىستاي باستاعانداي. جۇرەگىندە يمانى جوق ۇل-قىزدارىمىز اكەگە قارسى ءسوز ايتپاق تۇرماق، بەتىنەن الىپ، جاعا جىرتىسۋعا دەيىن بارىپ جۇرگەندەردە بار.
مۇندايدا دانا حالقىمىز: «ءۇمىت كۇتكەن ۇل وڭباعان بوپ كەتسە-اكە سورلى» دەيدى ەمەس پە.
ال اريستوتەل: «اكەسى بالاسىنا قايىرىمدى بولۋى مىندەتتى ەمەس، ويتكەنى ول ونىڭ مەنشىگى بولىپ ەسەپتەلەدى. ال بالانىڭ اكەگە قايىرىمدى بولۋى مىندەتتى، سەبەبى اكەسىز بالا دۇنيەگە كەلمەيدى» - دەگەن.
اكەنىڭ بالاعا قايىرىمدى نەمەسە مەيىرىمدى بولماۋى، ونىڭ بالاسىنا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىنىڭ جوق ەكەنىن بىلدىرمەيدى. كەرىسىنشە جاقسى اكە ءاردايىم ءوزىنىڭ ۇل-قىزىنا ءومىردىڭ سان قىرلى سوقپاعىنا توزە ءبىلۋى ءۇشىن، وسىنداي مىنەزىمەن ۇلگى بولىپ، دارالانىپ تۇرارى انىق. سوندىقتان دا اكەنىڭ شەشەگە قاراعاندا قاتال بولۋى زاڭدىلىق. اكەنىڭ ماحاباتى، سۇيىسپەنشىلىگى سىرتتاي ەمەس، ىشتەي سەزىلىپ، كەز-كەلگەن ۋاقىتتا بالاسى ءۇشىن وتقا دا سۋعا تۇسۋگە، كەرەك دەسەڭىز جۇدىرىقتاي جۇرەگىن سەن ءۇشىن ءبولىپ بەرۋگە دايار جان.
ال بالاسىنىڭ اكەگە قايىرىمدى، مەيىرىمدى جالپى اتا-اناعا وسىنداي جاقسى قارىم-قاتىناستا بولۋى شارت. ول تىكەلەي جاراتۋشى يەمىزدىڭ بۇيرىعى.
پايعامبارىمىز مۇحاممەد (م.س.ع.س) اكەگە قۇرمەت كورسەتۋ جايلى ءوزىنىڭ حاديستەرىندە بىلاي دەيدى:
«اكەنiڭ ماحابباتىن ساقتاڭىز. ەگەر اكەگە دەگەن ءسۇيiسپەنشiلiگiڭiزدi جوعالتساڭىز قارا نيەت بولعانىڭىز. ءار ءتۇرلi يگiلiكتەردەن قۇر قالاسىز. اكەگە باعىنۋ - اللاعا باعىنۋ. اكەگە قارسى شىعۋ - اللاعا قارسى شىعۋمەن بiردەي» دەگەن.
مىنە اكەگە قارسى شىققان ادامدى پايعامبارىمىزدا (م.س.ع.س) قاتاڭ سوككەن. ونداي تەكسىزدەرگە اللاھ تاالا ءجانناتتى حارام ەتكەن.
دەمەك اكەسىنە قارسى شىققان ادام بالا-شاعاسىنىڭ قىزىعىن كورە المايدى، مۇراتىنا جەتە المايدى، وتباسىمەن جاقسى قارىم-قاتىناستا بولا المايدى، ءۇيىنىڭ ءدام-تۇزى، قىزىعى بولمايدى. ال اكەسىنە جاقسى كوزقاراستا بولعان ادام بۇنداي جامانشىلىقتان ادا بولادى.
ءتىپتى اكەسى ولارعا جەتكىلىكتى دارەجەدە كوڭىل ءبولىپ، قاراي الماعان بولسا دا بالالارى وعان جاقسى قاراۋعا مىندەتتى. الايدا كەيبىر جاندار «بىزگە تۇك پايداسى جوق اكەنىڭ كەرەگى شامالى» دەپ تۋعان ادامىنان باس تارتىپ جاتادى. كەيدە ونىڭ ارتى قارتتار ۇيىنە اكەسىن تاپسىرۋمەن اياقتالىپ جاتادى.
مىنە وسىنداي وپاسىز ۇرپاقتىڭ كەسىرىنەن قانشاما «قارا شالدارىمىز» ءوز ءۇيىن قارتتار ۇيىمەن ايىرباستاۋعا ءماجبۇر. وكىنىشتى-اق. اتالعان ىسكە بارعان ءادامدار-وز كەلەشەگىنىڭ باقىتسىز بولۋىنا قادام جاساعاندار. ولارعا لايىقتى دەڭگەيدە قۇرمەت كورسەتپەۋ-اللاھ تاالا عا قارسى كەلۋمەن بىردەي كۇنا.
ال پايعامبارىمىز (م.س.ع.س) مىنا ءحاديسى وسىنداي ادامدارعا قاراتىلىپ ايتىلسا كەرەك: «اكە-شەشەسى قولىندا قارتايىپ، ءجانناتقا كىرە الماعاننىڭ جاعدايى قانداي وكىنىشتى» دەيدى.
قاسيەتتى قۇران كارىمدە «سىزدەرگە راببىڭىزدىڭ نەنى حارام ەتكەنىن بىلدىرەيىن. وعان (اللاھقا) ەش نارسەنى سەرىك قوسپاڭدار، اتا-اناعا جاقسىلىق جاساڭدار» (ءانعام سۇرەسى 151 ايات). مىنە اتا-اناعا جاقسىلىق جاساۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن وسىدان-اق اڭعارۋعا بولادى. ەرتەدە وسىنداي اللاھتىڭ بۇيرىعىن ورىنداۋ ءۇشىن ءبىر كىسى قاعبانى تاۋاف ەتەدى. حازرەتى حاسان باسري جۇك ارقالاعان الگى كىسىنى بايقاپ قالىپ: - نە ءۇشىن جۇگىڭمەن تاۋاف ەتىپ ءجۇرسىڭ؟-دەيدى.
-ارقامداعى جۇك ەمەس، مەنىڭ اكەم. ونى شامنان 7 مارتە ارقالاپ اكەلىپ. تاۋاف ەتىپ ءجۇرمىن. سەبەبى ماعان ءدىنىمدى، يمانىمدى ۇيرەتتى. مەنى يسلامنىڭ كوركەم مىنەزىمەن تاربيەلەدى.-دەپ جاۋاپ بەردى. سوندا حازرەتى حاسان باسري:
-اكەڭدى قيامەتكە دەيىن وسىلاي ارقالاپ وتسەڭ دە، ءبىر رەت رەنجىتەتىن بولساڭ، بۇل جاقسىلىقتارىڭنىڭ ءبارى بوسقا كەتەدى. ەگەر ءبىر رەت قۋانتاتىن بولساڭ، وسىنشاما قىزمەتتەردىڭ ساۋابىنا قاۋىشاسىڭ،-دەيدى. مىنا ءبىر عيبراتتى مىسال كوپشىلىگىمىزگە ۇلگى بولارلىقتاي.
بىردە ءبىر ساحابا كەلىپ: «يا، راسۋل! اكەم كوپتەن بەرى توسەك تارتىپ، سال اۋرۋمەن جاتىر ەدى. ءوزىم كوتەرىپ وتىرعىزامىن، تۇرعىزامىن. تاماق بەرەمىن، دارەت الدىرامىن. مەن ول كىسىنىڭ الدىندا اكەلىك پارىزىن وتەدىم بە؟»-دەپ سۇراعاندا، مۇحاممەد (م.س.ع.س): «ءپالى، سەن بار بولعانى مىڭ بولىك قارىزىنىڭ ءبىر بولىگىنەن عانا قۇتىلدىڭ»،-دەگەن ەكەن. پايعامبارىمىزدىڭ (م.س.ع.س) مىنا حاديسىندە: «اكە- ءجانناتتىڭ ورتاڭعى قاقپاسى. قالاساڭ، ونى تارك ەت، قالاساڭ ساقتا» دەيدى.
مىنە وسى ايتىلعانداردىڭ بارلىعى اكەگە كورسەتىلەتىن ايرىقشا قۇرمەتتىڭ بەلگىسى ەمەس پە.
ءتۇيىن ورنىنا
«اناڭ سەنى توعىز اي قۇرساعىندا كوتەردى، ەكى جىل ەمىزدى. سەنى ۇلكەيگەنگە دەيىن قوينىندا جەتىلدىردى، قامقور بولدى. اكەڭ دە سەنى ءوسىرۋ ءۇشىن كوپتەگەن قيىنشىلىقتارعا ءتوزدى. سەنىڭ قاجەتتىلىكتەرىڭدى قامتاماسىز ەتتى. ساعان ءدىنىڭدى، يمانىڭدى ۇيرەتتى. سەنى يسلام تاربيەسىمەن ءوسىردى. ەندى قالايشا ولار مەيىرىمسىز بولادى؟ بۇدان اسقان مەيىرىم بولا ما؟» (مۇحاممەد (س.ع.س)
قۋانىش راحمەتوللا ۇلى
(سۋرەتتە اۆتور)
