ءبىزدىڭ بيلىكتىڭ ماقتانشاقتىعى، ماقتاۋسۇيەرلىگى ايتىلى-ايتىلا جاۋىر بولدى، ونى قازبالاعاننان ەشتەڭە شىقپاس جانە ناتيجەسىز جۇمىس جوسپارلارىن تىزگەننەن دە جاقسى وزگەرىس اپ-ساتتە تۋا قويماس. الايدا ەلدە كوڭىل قىنجىلتاتىن قۇبىلىستار كوبەيگەن سايىن ءبىزدىڭ بيلىكتىڭ قاي تاراپتا بولسىن، ءاۋ باستاعى ساياساتىنىڭ دۇرىس بولماعىندىعى جايىندا ايتا بەرگىڭ-اق كەلەدى. ءبىراق «ايتقاننىڭ اۋزى جامان، جىلاعاننىڭ كوزى جامان». سويتسەك تە، اۋىزدان شىققان جاقسى لەبىز تىڭدامايتىن ءۇشىن جامان بولسا دا، جان كۇيزەلىسىنەن كوزدەن اققان جاس تۇسىنبەيتىنگە سورا بوپ كورىنسە دە بۇزىق پيعىلدى ەمەس، ەلدى بۇزاتىن ەمەس، كوپشىلىككە جاعار دەگەن ءۋاجدى پىكىرىمىزدى تاعى ايتقىمىز كەلىپ وتىر.

ءبىزدىڭ بيلىك جيىرما بەس جىل ىشىندە قازاقستاندا قازاق ۇلتىن قالىپتاستىرا الماعانى بىلاي تۇرسىن، ورىس پەن وزگەلەرگە جالتاقتايمىن دەپ، ەلدى نە ورىستىڭ، نە قازاقتىڭ، نە باسقانىڭ مەملەكەتى ەكەنىن  انىقتاي الماعان ساياسات جۇرگىزدى. سودان كەلىپ، جيىرما بەس جىل ىشىندە وسىنداي جالتاق ساياساتتىڭ كەسىرىنەن بىزدە ءدۇبارالار مەملەكەتى قۇرىلدى. ءسويتىپ، ءاۋ باستان-اق كەمەل بولاشاقتى قازاق ۇلتىمەن ۇشتاسىرا المايتىن، بايلانىستىرعىسى كەلمەيتىن ءبىزدىڭ بيلىكتەگىلەردىڭ ۇشقىر قيالى  ۇنەمى كوكتە ۇشىپ ءجۇردى، ب ا ق پەن جارقىن كەلەشەكتى ىلعي كوكتەن ىزدەپ ءجۇردى. ءالى دە كوكتەن تۇسپەي ىزدەپ ءجۇر. ال قارا حالىق سولار ۇشقان كوككە كوز قاداپ، بىرەۋلەرى ءارى-سارى كۇي كەشىپ، بىرەۋلەرى ءبىر كۇنگى تاماعىنىڭ توقتىعىنا ءماز بولىپ، ەندى بىرەۋلەرى قازىرگى تىنىشتىققا توقمەيىلسىپ، ەندى ءبازبىرى ءبىر كۇنگى تاماققا زار بولىپ ءجۇر.

ءبىزدىڭ بيلىكتىڭ تاعى ءبىر كەمشىلىگى، جوعارى ساناتتى بايلار مەن ورتا بايلاردى مەملەكەتشىل ەتىپ تاربيەلەي المادى. وندايلار تەك دۇنيە تابۋدىڭ جولىمەن كەتتى دە، ەل، حالىق بولاشاعى جايلى مۇلدە ويلامايتىن بولدى. ويتكەنى بيلىك ولارعا جەڭىل اقشا تابۋدىڭ جولىن ۇيرەتىپ، ابدەن بايىتتى، ءوز ساياساتىنا قارسى كەلمەيتىن جاعدايعا اكەپ قويدى. كەرەك بولسا، ءوز ساياساتىنا قارسى شىققانداردى سونداي باي-باعلانداردى ايداپ سالاتىن بولدى. ال وندايلار وزدەرىنە ساياساتى مايداي جاعاتىن جوعارىداعى قولپاشتاۋشىلارى مەن تىرەۋشىلەرىنىڭ سوزدەرىن قالاي تەرىسكە شىعارسىن. اقشا تابۋعا اقىلى اسقان، ءبىراق تەرەڭ ساياسات پەن ىلىم-بىلىمگە ورەلەرى جەتپەيتىن، ەرتەڭگى ماسەلەردى پايىمداي المايتىن، تەك جوعارىنىڭ شەشىمدەرىن ماقۇل كورەتىندەر بۇگىندە دەپۋتات، حالىققا اقىل ۇيرەتكىش كوسەم. بيلىكتىڭ كوزسىز شەشىمى – جەر ساتۋ مەن ۇشتىلدىلىك باعدارلامانى جان-تانىمەن قورعاۋشىلار دا سولار. ەلدە قانداي دا ءبىر وزگەرىس جۇرەتىن بولسا، ولار حالىققا «ەشتەڭەدەن ۇرەيلەنبەڭدەر! ءبارى دە اتا زاڭىمىزدىڭ شەڭبەرىندە جۇرەدى» دەپ ۇندەۋ تاستايدى.

[caption id="attachment_16933" align="alignright" width="265"] مومبەك ابداكىم ۇلى[/caption]

ءبىزدىڭ ەلدە ءبىردى-بىر جاڭاشىل رەفورما   حالىق، ونىڭ ىشىندە قازاق تالابىنا ساي نەمەسە وڭدى تۇردە ىسكە اسقان ەمەس. بۇل تۇرعىدا ءجۇرىپ جاتقان پروسەستەر سىرتى ءبۇتىن، ءبىراق موتورىنىڭ ىشكى جاعى ابدەن بۇلىنسە دە، زورلىقپەن ءجۇرىپ تۇرعان ماشينانى ەسكە تۇسىرەدى. وعان قانشا جارقىن ءارى جاندى مىسال بار. كەرى كەتكەن قازاق ءتىلىنىڭ ماسەلەسى، تۇڭعيىقتان شىعا المايتىن ءعىلىم-بىلىم رەفورماسى، دامىماعان شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىگى، ادال جولمەن جۇرمەيتىن بيزنەس سالاسى، حالىقتىڭ رۋحاني جۇدەۋلىگى، جەڭىل اقشا تابۋدىڭ ءورشىپ كەتۋى، ءبىردى-بىر قازاقى نەمەسە قازاقستاندىق برەندتىڭ جاسالىنباۋى... وي، تىزە بەرسەڭ كوپ. وعان كلاسسيكالىق دۇنيەلەردىڭ بارلىعىن اياقاستى ەتىپ، كىلەڭ ارزانقول، جەڭىل ونەرمەن، ءتۇرلى شوۋ بيزنەستەرمەن حالىقتىڭ ميىن اينالدىرىپ، كوپشىلىكتى توبىرلىق مادەنيەتكە باۋراپ جاتقانىن تاعى قوسىڭىز.  ءبىراق جاڭا استانا، كورىك-كەلبەتىندە ءبىر قازاقىلىق نىشان جوق، كوك تۇسپەن كومكەرىلگەن ءزاۋلىم ءۇي-عيماراتتارى الدە ەۋروپانىڭ با، الدە امەريكانىڭ با، ودان قالسا، قىتايدىڭ با، ايتەۋىر، بوگدە ەلدىڭ ۇلگىسىنە ۇقساپ كەتكەن، بايتەرەك ماڭىنداعى كوگالدا قازاقتىڭ ويۋلارى مەن دومبىراسى جەردە جاتقان، ال وتىز-قىرىق قاباتتى ۇيلەردىڭ ۇستىندە اعىلشىنشا نەمەسە ورىسشا سوزدەر قاپتاپ جازۋلى تۇرعان استانانى سالىپ، دامىپ جاتىرمىز. جيىپ ايتقاندا، ءبىزدىڭ جاس مەملەكەتتىڭ تىرلىگى  – جۇرەك-وكپەسىندە اقاۋ بولسا دا ۇزاق ءارى كوركەم جاساۋعا ءۇمىتى ۇزىلمەيتىن، اۋىرسا دا سىر بەرمەي قاتاردا جۇرەتىن، ءتىپتى، جاستاردان وزعىسى كەلەتىن كارى ادامنىڭ قىلىعى سياقتى.

سوعان قاراماستان، بيلىكتىڭ ويىنشا، تەك دالالىق اڭقاۋ قازاق قانا بايقامايدى، ايتپەسە، ءبىر ادامنىڭ ارقاسىندا قازاقستاندىق جۇرت بارلىق جاعىنان دامىپ، ءبىلىمى كەمەلدەنىپ كەتىپتى. وعان ەندى ءبىر ءتىل ازدىق ەتەدى ەكەن. ەندى بەس-التى جاستان اسقان اسقان بالا ءۇش تىلدە ءبىلىم الۋى، سويلەۋى شارت. سونىڭ ارقاسىندا بولاشاق ۇرپاق ءۇش تىلدە بىردەي سويلەيتىن، ءبىراق ءۇش ءتىلدىڭ سوڭعىسى قازاق ءتىلى دەپ ەسەپتەيتىن قازىرگى رەفورماشى شەنەۋنىكتەردىڭ اتىمەن اتالاتىن جاڭا ءدۇبارا ۇلتقا اينالا ما، قالاي، بەلگىسىز.

ەندى سول بيلىك قازاقتىڭ جەرىن ساتۋعا كوشكەن. ەگەر حالىقتىڭ دەر كەزىندەگى دۇرلىگۋى بولماعاندا بۇل ويلارىن الدەقاشان-اق ىسكە اسىرىپ قويعان بولار ەدى. دەگەنمەن ءقاۋىپ ءالى سەيىلگەن جوق. جەر كودەكسىنە بايلانىستى قۇرىلعان كوميسسيانىڭ جۇمىسى نەمەن تىنارى ءالى بەيمالىم. ەگەر بيلىك جەردى ساتۋ نەمەسە جالعا بەرۋ جوسپارىن  ءبىرجولاتا دوعارعان بولسا، مۇنداي كوميسسيانى قۇرىپ اۋرە بولماس ەدى عوي. دەمەك، تەرەڭنەن ويلايتىن ءبىزدىڭ كوسەمدەر سۇمدىق ويلارىنان اينىماي وتىر. ويتكەنى حالىقتىڭ سەزۋىنشە، نازاربايەۆ-كارىموۆ ۇكىمەتى الدەقانداي كۇشتى مەملەكەتپەن بۇل جايىندا ۋاعدالاسىپ قويعان ءتارىزدى. ال كوميسسيا دەگەن تەك كوز الداۋ عانا. ونداي بولماعاننىڭ وزىندە دە، بۇ كوميسسيا ءتۇپتىڭ تۇبىندە ءتۇرلى ايلى-شارعىمەن بۇگىنگى بيلىكتىڭ جوسپارىن ورىنداپ شىعارى ءسوزسىز. سەبەبى قازىرگى ۇكىمەت بۇرىن دا حالىقتى ءتۇرلى ايلامەن تالاي الداعان.

جەر ساتۋ دەگەن پالە ءوزى قايدان شىقتى ءوزى؟ سوندا قانداي جەردى، قاي وڭىردەگى جەردى  جانە كىمگە ساتپاق؟ ۇكىمەت بۇلاردى دا اشىق ايتپاي، جاسىرىپ وتىر. ەلدىڭ بىلەتىنى، قازاق جەرىن ساتىپ الۋشى شەتەلدىكتەردەن تەك قانا جۇڭگو ءتارىزدى. ال انىعى سولاي ما؟ ودان سوڭ قازاقستاندا شەتەلدىكتەر ساتىپ الۋعا قۇمار قۇنارلى جەردىڭ كولەمى قانشا جانە ونداي  جەرلەر قاي وڭىرلەردە؟ الگى جەر كوميسسياسىنىڭ وسى كۇنگە دەيىن الدەنەشە وتىرىسى وتسە دە، نەگە وسى ماسەلە تۋرالى ءالى ەشكىم ءسوز كوتەرمەيتىنى تۇسىنىكسىز.

جۋىردا جازۋشى ساپابەك ءاسىپتىڭ 1998 جىلى «قازاقستان» باسپاسىنان شىققان «قاتەرلى دەرت، قالجىراعان حالىق» دەگەن جەر ماسەلەسىن تەرەڭ قوزعاعان كىتابىن وقىپ شىقتىم. ونداعى جازبالار كۇنى بۇگىنگى كوتەرىلىپ وتىرعان جەر ماسەلەسىنە تىكەلەي قاتىستى. سول كىتاپتا مىناداي ماعلۇماتدى كەزدەستىردىم: 1989 جىلى قازاقستاندا ون جەتى وبلىس، 205 اۋدان بولعان. وسى 205 اۋداننىڭ سول كەزدە 71ء-ىنىڭ  الەۋمەتتىك دامۋ دارەجەسى وتە تومەن، 30-ىنىڭ جايى مۇلدەم توزگىسىز جاعدايدا ەكەن. سول جىلى قازاق كسر مينيسترلەر كەڭەسى وسى ماسەلە جايىندا ارنايى كەڭەس وتكىزىپ، ارتتا قالعان اۋداندارعا كومەك كورسەتۋ تۋرالى شەشىم قابىلداپتى. ءبىراق بۇل شەشىمنەن وڭدى ناتيجە شىقپاعانى كوزى قاراقتى قاۋىمنىڭ امبەسىنە بەلگىلى.

اتالعان كىتاپتا «پاۆلودار وبلىسىندا 1963-64 جىلدارى 1،6 ملن. گا ەگىستىك  جەر زياندانىپ، ىستەن شىعىپ قالعانى، ال تەرىسكەيدەگى بەس وبلىس بويىنشا 1965 جىلعا دەيىن 5 ملن. استام گا ەگىستىك جەر شاڭدى بورانننىڭ استىندا قالىپ، جارامسىز كۇيگە تۇسكەن» دەگەن دەرەك تاعى بار. ال سودان بەرى قانشا جىل ءوتتى، اتالعان جەرلەر قايتا وڭدەۋدەن ءوتىپ، جارامدى قالپىنا كەلدى مە؟ البەتتە، جوق. قايتا جارامدى جەرلەر جىلدار وتكەن سايىن قۇنارسىزدانا بەرگەنى حاق.

جوعارىدا اتالعان كىتاپتىڭ اۆتورى بەلگىلى ءبىر وڭىرلەردىڭ عانا جايىن ءسوز ەتكەن. سودان بەرى ەلىمىزدە قانشا ملن. گا جەر جارامسىز كۇيگە ءتۇستى، ەسەپتەگەن ادام بار ما؟ ءبىر انىق نارسە، نە ىستەيمىن دەسە دە، قۇدىرەتى جەتەتىن كەڭەس ۇكىمەتى جەر وڭدەۋ ماسەلەسىن كەيىنگە ىسىرىپ تاستاعاندا،  ارتىق اقشا شاشۋدان الدارىنا جان سالمايتىن جانە ولاردىڭ ءبىر بولىگىن قالتالارىنا باسۋدىڭ ەبىن جاقسى بىلەتىن كەيىنگى ەگەمەن قازاقستاننىڭ  باسشىلارى بىردەڭە ىستەي الدى دەيسىز بە. ءقازىر جارامسىز جەر، سورتاڭ باسقان ءوڭىر، قاراۋسىز كۇيدە ءشول مەن شولەيتكە اينالعان ايماق قاي وبلىستا جوق دەيسىز. الماتىنىڭ، جامبىل مەن وڭتۇستىك قازاقستاننىڭ تەرىسكەي اۋداندارى، قىزىلوردا مەن جەزقازعاننىڭ تۇتاس ايماعى، اقتوبە مەن اتىراۋدىڭ، اقتاۋدىڭ قۇمدى دا سۋسىز دالالارى بۇگىندە ەگىن ەگۋگە دە، مال جايىلۋعا دا جارامسىز بولىپ بارادى.  ال ۇكىمەت جەر ساتامىز دەيدى... سوندا قاي جەردى ساتپاق؟ شەتەلدىكتەرگە ءار وبلىستىڭ جەرلەرىنىڭ جارامدى دەگەن ءار تۇسىن ويىپ-ويىپ ساتپاق پا؟

بارىنە بەلگىلى، سولتۇستىك وبلىستارداعى ەگىس ەگىلەتىن ميلليونداعان گەكتەر كەلەتىن داليعان جەرلەردى ەسەپكە الماساڭ، قازاقستاننىڭ ءومىر سۇرۋگە لايىقتى وڭىرلەرىنىڭ بارىندە ەل بار. شارتتى تۇردە وڭتۇستىك دەپ اتالاتىن شىمكەنت، جامبىل، الماتى توڭىرەگىندە حالىق تىعىز. مۇندا بوس جەر بولسا، سوندا تۇراتىن حالىقتىڭ ىرزىعى. تابيعاتى كەلىستى شىعىس قازاقستاندا حالىق تىعىز بولماعاندىعىنان يگەرىلمەي جاتقان جەرلەر كوپ شىعار، ءبىراق ولاردى مىندەتتى تۇردە بوگدەگە ساتۋ كەرەك پە. ساتقان كۇندە دە ولاردان قانداي پايدا بار؟  جۇڭگو مەن ورىس كەلسە، مەنىڭ قويمامدى ازىققا تولتىرىپ، ەزۋىمنەن كوكونىس كەتىرمەي قوياما؟

بيلىكتىڭ ءسوزىن سويلەگىش كەيبىر كوسەمدەر ەۋروپا مەن امەريكادا  جەردەن وندىرىلەتىن ءونىمنىڭ كولەمىنەن مەملەكەتتەر  60-65 پايىزداي پايدا كورەدى ەكەن دەپ سوعادى. (ءبىراق ول ەلدەردە جەرمەن تەك ءوز ازاماتتارى عانا شۇعىلداناتىنىن ەسكە المايدى).  بىزدە جەر يەسىز، يگەرىلمەي جاتىر دەيدى. سول ءۇشىن بىرەۋگە بەرۋ كەرەك دەيدى. ال مەيلى، بەرە قوي. سوندا بىزگە كەلگەن جۇڭگو مەن ورىس، تاعى باسقالارى ءبىزدىڭ جەردەن تاپقان پايدالارىمەن ءبىزدى جارىلقاي قويار ما ەكەن. جارىلقاسا، مۇناي مەن باسقا كاسىپورىندارعا يە بولىپ وتىرعان ولار نەگە ەلىمىزدى بايىتىپ تاستامايدى؟ ودان سوڭ ءبىراز جىلدان كەيىن بىزدەن جەردى ساتىپ العان نەمەسە جالعا  العان شەتەلدىكتەردىڭ ويىنا نە كەلەتىنىن كىم ءبىلسىن. ارادا ءبىراز جىل وتكەندە ولار جەرگىلىكتى قازاقتارمەن ادەيى قاقتىعىس تۋدىرىپ، ءوز ەلدەرىنەن اسكەري كومەك سۇراپ تۇرسا، قايتپەكپىز؟ قارۋى ەسكى-قۇسقى، اسكەري كۇش-الەۋەتى الىپ ەلدەرمەن تەڭ كەلمەيتىن قازاقستان تاراپى سوندا نە ىستەمەك؟ جەر ساتۋعا قۇمبىلدىق تانىتقاندار نەگە وسى جايىن ويلامايدى؟.. قالتالارىنا جەر بايلىعى مەن كەڭدىگىنىڭ ارقاسىندا شەتەلدىكتەردەن تەگىن تۇسكەن اقشاعا ابدەن قۇنىققان، سودان كوزدەرىنە دۇنيەدەن باسقا ەشتەڭە كورىنبەي كەتكەن، تەك جەكە باسىنىڭ ابىرويى مەن قامىن كۇيتتەگەن بيلىكتەگىلەر تۇتاس حالىقتىڭ كەلەشەگىن ويلاۋدى مۇلدە دوعارعانداي ما، قالاي...

ايتپەسە، جەر يەسىز جاتىر دەگەن ءپاتۋاسىز ءسوزدى اۋىزدارىنا الا ما؟ وۋ،  قاشاننان مەملەكەت قاراۋىنداعى جەر يەسسىز بولعان؟ بۇنداي ءسوزدى الەمدە تەك ءبىزدىڭ ەلدىڭ  بىلەرمەن باسشىلارى جانە ولاردىڭ قوسشىلارى عانا ايتادى. ونداي جەرلەردى يەسىز دەپ ساناسا، قازاقستان تاۋەلسىزدىك العاندا بەلگىلى ءبىر اۋماققا نەگە شەكارا سىزىپ اۋرە بولعان؟ سو كەزدە-اق وزدەرى يەسىز دەپ سانايتىن جەرلەردى بىرەۋلەرگە بەرە سالماي ما؟

شەتەلدىكتەرگە جەر ساتۋ مەن جالعا بەرۋ – قازاقتىڭ كەلەشەگىنە بالتا شابۋ. تاۋەلسىزدىگىمىزگە 25 جىل بولسا دا، قاي جاعىنان دا ءوز ەركى وزىنە تيمەگەن قازاق ونداي جاعداي بولا قالسا، انىق قۇردىمعا كەتەدى. ىلگەرىدەگى كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ ساياساتىن قانشا جامان دەسەك تە، ءدال قازىرگى ءبىزدىڭ بيلىك كەي تاراپتا سول كەڭەستىڭ ءبىراز جۇيەسىن ساقتاپ قالعاندا، انىق ىلگەرىلەۋشىلىككە قول جەتكىزىر ەدى. ماسەلەن، كەڭەستىك جۇيەدەگى كولحوزدار مەن سوۆحوزداردى ساقتاپ قالعاندا. ارينە، ءدال سونداي جۇيەنى اينىتپاي ساقتاپ قالۋ كەرەك ەدى دەپ ەشكىم ايتپاس، ءبىراق قازىرگى زامانعا لايىقتالعان سونداي قۇرىلىمدار بىزگە زور پايدا اكەلەر ەدى. سول جۇيەنى ساقتاپ وتىرعان بەلورۋسيا مەن وزبەكستان اۋىلشارۋاشىلىعى ماسەلەسىندە بىرەۋلەردەن وزباسا، ەشكىمنەن كەيىن قالعان جوق. تاعى ءبىر مىسال ايتساق، باياعى كەڭەس كەزىندەگى ءبىر كولحوزدىڭ مەملەكەتكە بەرەتىن ءونىمىن قازىرگى قازاقستاننىڭ ءبىر اۋدانىنداعى تورت-بەس مىڭ كىشى شارۋاشىلىقتار بەرە المايدى ەكەن. ەگەر ءبىزدىڭ بيلىك حالىقتىڭ نامىسىنا ءتيىپ، نالاسىنا قالاتىن قيالي جوسپارلاردى تۇزە بەرگەنشە،  سانداعان ادامدى تالاستىرىپ، سەندەلىسكە تۇسىرگەن الدامشى جەر كوميسسياسىن قۇرعانشا، ءقازىر ءار اۋداندا بۇرىنعى كولحوز، سوۆحوزعا تەڭەسەتىن ۇجىمدىق شارۋاشىلىقتاردى قۇرۋدى ويعا السا، جەرگە قارايتىن، ودان ءونىم بەرەتىن، سونىمەن بىرگە مەملەكەتكە قىرۋار كومەك تيگىزەتىن داپ-دايىن شارۋاشىلىقتار پايدا بولار ەدى.  سوندا جەردى جالعا بەرۋ، جەردى ساتۋ دەگەن ماسەلە وز-وزىنەن قولدانىستان شىعار ەدى.

بالكىم قازىرگى ۇكىمەت قازاقستانداعى ۇلان-عايىر جەردى وڭدەۋگە، يگەرىپ كەتۋگە  ەلدەگى اۋىلشارۋاشىلىعىمەن اينالىساتىن ادامداردىڭ سانى جەتپەيدى دەپ ويلايتىن شىعار. مۇنداي وي دا قيسىنسىز. ءقازىر قازاقستاندا كەڭەس كەزىندەگىدەن كوپ حالىق تۇرادى. تەك ساپالى مامانداردى دايىنداۋعا، ۇجىمدىق شارۋاشىلىقتارعا مەملەكەتتەن قاجەتتى قارجى بولىنسە بولعانى. ەكى-ۇش جىلدا الگى شارۋاشىلىقتار وز-وزدەرىن قارجىلاندىراتىن جانە اسىرايتىن جاعدايعا جەتەدى.

ەشبىر ەل ءوز حالقىنا ءوز جەرىن ساتپايدى. الايدا ءوز ازاماتتارىنا جالعا بەرۋى مۇمكىن. دەگەنمەن شەتەلدىكتەردەن ءبىزدىڭ حالىقتىڭ ءبىر ايىرماشىلىعى بار. اۋىلداعى ءاربىر قازاق وتباسى وزدەرىنە لايىقتى مال ۇستايدى.  ەگەر جەر ءوز ازاماتتارىمىزعا ساتىلعان نەمەسە جالعا بەرىلگەن جاعدايدا دا ۇلكەن پروبلەمالار تۋىنداۋى مۇمكىن. نەگە دەسەڭىز، 100، بولماسا 200 وتباسى تۇراتىن اۋىل ماڭايىنداعى جۇزدەگەن گا جەرلەردى سول اۋىلداردىن شىققان نە بەس، نە ون باقۋاتتى كىسى-اق الىپ قويۋى كادىك. ءتىپتى ءبىر-اق كىسىنىڭ يەلەنۋى دە عاجاپ ەمەس. ال جەر يەلەنۋشى اپ-ساتتە وزىنە قاراعان اۋماقتى قىزعىشتاي قورىپ شىعا كەلەرى حاق.  سوندا قالعان وتباسىلار مالىن قاي جەرگە جايىپ، قاي جەردەن ءشوپ ورماق؟ مىنە، ماسەلەنىڭ ۇشىعا تۇسەتىن تۇسى وسى. ءتىپتى ءقازىردىڭ وزىندە بۇل ماسەلە تالاي اۋىلداردى ۋشىعىپ تۇر. ەندى قازاق ۇكىمەتى سونداي ۇشىققان ماسەلەنى ودان ارى كۇردەلەندىرمەۋدى ويلاسا،   جالپى حالىقتىڭ كوڭىلىنەن شىعاتىن شەشىمدەردى ويلاستىرعانى ابزال.

ءقازىر وسى ماسەلە جونىندە كىممەن سويلەسسەڭ دە، ۇكىمەتتىڭ اتالمىش شەشىمىنىڭ دۇرىس ەمەستىگىن ايتادى. ولاردىڭ اراسىندا كارى دە، جاستا تا، ءسوزىن باسقالار ەسىتىپ قويماسىن دەگەن نيەتپەن سىبىرلاپ ايتاتىن مەمقىزمەتكەر دە، تالاي جىل بيىك لاۋىزىمداردى اتقارعان ارداگەر دە، قويشى مەن قولاڭ دا، ءتىپتى، اۋىلداعى قاتىندار دا بار. ولار تاعى ايتادى: بۇگىنگى بيلىك نەگە ءوز حالقىنا ءوزى قىساستىق جاسايدى دەپ. كۇنى ەرتەڭ بۇگىنگى بيلىك باسىنداعىلاردىڭ اتىن جاقسى جاعىنان دا، جامان جاعىنان دا شىعاراتىن تەك قازاق قوي دەپ. جاقسى باسشى ومىردەن وتسە جىلايتىن دا قازاق، كومەتىن دە قازاق قوي دەپ. ەندەشە، قازاق تالابىن نەگە ولار اياقاستى قىلادى دەپ. ەگەر جەر شەتەلدىكتەرگە ساتىلسا، سورلايتىن تەك قازاقتار، باسقا ۇلتتاردىڭ قىلشىعى دا قيسايمايدى، باسشىلار وسىنى نەگە ويلامايدى دەپ. ءيا، ولاردىڭ ءبارىنىڭ ىشتەرىن وسىنداي قىنجىلىس جايلاسا دا، گازەتكە جابىلا ماقالا جازبايدى، ءدۇر ەتىپ كوتەرىلىپ، ۇرانداتا كوشەگە شىقپايدى. سەبەبى بيلىك اقىلعا كەلەر، قازاق جەرىن شەتەلدىكتەرگە دە، ءوز ازاماتتارىمىزعا دا ساتپايتىن، اۋىل ماڭىنداعى جەرلەردى دە ەشكىمگە جالعا  بەرمەيتىن شىعار دەگەن ۇمىتكە الدانىپ ءجۇر.

ەندەشە، ەل ءۇمىتىن اياققا تاپتاما، ۇكىمەت! 

مومبەك ابداكىم ۇلى، جازۋشى.