البەتتە، ءبىزدىڭ قورعاعان ورتا، قوعام جاراتىلىسىن تاپپىشتەپ تۇسىندىرەتىن وقۋلىقتار دا، ارنايى كىتاپتار دا بارشىلىق. كەڭەستىك كەزەڭدە ادامدى مايمىلدان جاراتىلعان دەگەن جاڭعاق پىكىر مۇرتى بۇزىلمايتىن دوگماداي ءتۇسىندىرىلىپ كەلگەنى ءمالىم. اللاعا شۇكىر، ەگەمەندىك الىپ، ەڭسە تىكتەگەلى كوپ جايتتىڭ بەتى اشىلىپ، بىزگە بەيمالىم، جاسىرىن بولىپ كەلگەن ءدىن اقيقاتى تۇنەكتەن سىتىلىپ شىققان كۇندەي جارقىراي ءتۇستى. ارينە، ءبىر اللاعا سەنىم بىزدە ءاۋ باستا بار ەدى. كەشەگى قىلىشىنان قانى تامعان توتاريتارلىق جۇيە تۇسىندا دا ۇيىندە تىعىلىپ، ناماز وقىپ، ورازا تۇتقاندار دا بولدى. الايدا جەتپىس جىل بويى جاس ۇرپاقتىڭ ساناسىنا «قۇداي جوق» دەگەن تۇسىنىكتى مىقتاپ قالىپتاستىرىلعانى سونشا، كەي اعا بۋىن وكىلدەرى جاراتۋشىنىڭ جەرگە تۇسىرگەن كىتاپتارىنان گورى ءالى كۇنگە دەيىن لەنيننىڭ جازىپ كەتكەن وسيەتتەرىنە كوبىرەك سەنەدى.
سونىمەن، اللا تاعالا ون سەگىز مىڭ عالامدى جاراتقاندا ادام اتانىڭ دارەجەسىن نەلىكتەن اسا پاك پەرىشتەردەن جوعارى قويدى؟ قاسيەتتى قۇران كارىمنىڭ «باقارا» سۇرەسىنىڭ 30 اياتىندا حاق تاعالا ادامدى جاراتپاستان بۇرىن پەرىشتەلەرىنە: «مەن جەر بەتىندە ءبىر ورىنباسار جاراتامىن»، – دەگەن كەزدە، (پەرىشتەلەر): «وندا بۇزاقىلىق ىستەپ، قان توگەتىن بىرەۋ جاراتاسىڭ با؟ نەگىزىندە، ءبىز سەنى دارىپتەپ، ماقتاۋدا جانە پاكتەۋدەمىز»، – دەيدى.
ءبىر ايتا كەتەرلىگى، اللا تاعالالا ادامعا جۇرەك، ەرىك، اقىل، سانا-سەزىم، ار-وجدان سەكىلدى كوپتەگەن قاسيەتتەرمەن بىرگە كۇندەستىك، اشۋ-ىزا سەكىلدى ءناپسىنى قوزدىراتىن سەزىمدەردى قوسا جاراتقان. سوندىقتان پەرىشتەلەر ادامنىڭ جاماندىققا بەيىم تۇراتىنىن بايقاپ، «وندا بۇزاقىلىق ىستەپ، قان توگەتىن بىرەۋ جاراتاسىڭ با؟ دەگەن ءقاۋپىن ءبىلدىرۋىن اللاھقا بىلدىرگەن قارسىلىعى دەپ ەمەس، كەرىسىنشە، ادامدى جاراتۋ سىرىنا ۇڭىلگەنى دەپ تۇسىنگەنىمىز ابزال.
اللاھ تاعالا ولارعا: «مەن سەندەردىڭ بىلمەگەندەرىڭدى جاقسى بىلەمىن»، – دەگەن ەدى. حاق تاعالا وزگە جاراتىلىسقا قاراعاندا تۇرپاتى بولەك، ايرىقشا ارتىقشىلىقتار بەرىپ جاراتقان حازىرەت ادامعا بۇكىل زاتتاردىڭ ەسىمدەرى مەن سيپاتتارىن ۇيرەتتى. ول جايلى قۇران كارىمدە «باقارا سۇرەسىنىڭ 30-33 اياتتارىڭدا بىلاي دەلىنەدى: «اللاھ ادامعا (ا.س.) بارلىق اتاۋدى ۇيرەتتى، سونان سوڭ ولاردى پەرىشتەلەرگە كورسەتىپ: «ايتقاندارىڭ راس بولسا، ماعان وسى نارسەلەردىڭ اتتارىن ايتىپ بەرىڭدەر»، – دەدى. پەرىشتەلەر: «سەن پاكسىڭ! ءبىز سەنىڭ ۇيرەتكەنىڭنەن باسقا بىلەرىمىز جوق. ارينە، سەن تولىق ءبىلۋشىسىڭ، وتە داناسىڭ»، – دەدى». وسى ۋاقىتتا ۇلى جاراتۋشى: «ەي، ادام! ولارعا بۇلاردىڭ اتتارىن بايان ەت، – دەدى. سوندا (ادام ا.س.) ولارعا زاتتاردىڭ اتتارىن ايتقان ساتتە، اللاھ: «مەن سەندەرگە كوكتەر مەن جەردىڭ قۇپياسىن، سەندەردىڭ دە كورنەۋ، كومەس ىستەگەندەرىڭدى بىلەمىن دەپ ايتپادىم با؟» – دەگەن ەدى. وسى اياتتاردا باياندالعانداي، پەرىشتەگە قاراعاندا ادام بالاسىنىڭ دەڭگەيىنىڭ جوعارى تۇراتىنىن كورەمىز. ياعني، پەرىشتەلەر ادام اتانىڭ ءىلىمى وزدەرىنىڭ ىلىمىنەن الدەقايدا تەرەڭ ەكەنىنە كوزدەرى جەتكەن سوڭ، ونىڭ اسپانمەن تالاسقان بيىكتەردى باعىندىرا الاتىندىعىن بايقاپ، وزدەرىنىڭ از بىلەتىندىكتەرىن مويىنداعان-دى. سونىمەن، ادام بالاسىنىڭ پەرىشتەلەردەن ارتىقشىلىعى بىلىمدە ەكەنىن بىلدىك. «ءبىراق ءبىز ءبىلىمىمىز ارقىلى عانا جاراتقانعا ۇنايمىز با؟ دۇنيەدە ءارىپ تانىماي كەتكەن ادامدار دا بار ەمەس پە؟» دەگەن زاڭدى سۇراق تۋىندايدى. ورىستىڭ بەلىگىل جازۋشىسى ليەۆ تولستوي ءوزىنىڭ «ادام قۇدايعا نەسىمەن ۇنايدى؟» دەگەن شىعارماسىندا وسى سۇراققا جاۋاپ تابۋعا تىرىسادى.
وقيعا جەلىسى بىلاي باستالادى: «ەلگە «ەتىكشى» دەگەن اتپەن تانىس، سەمەن ايەل، بالا-شاعاسىمەن ءبىر مۇجىقتىڭ ءۇيىن جالعا الىپ تۇرادى. ەتىك تىگۋدەن تاپقان اقشا نە تاماققا، نە كيىمگە جەتپەيتىن. الدا قاقاعان قىس كەلە جاتىر. ەتىكشى مەن ايەلى ەكەۋىندە ورتاق ءبىر عانا تون بار-تىن. ءبىراق ونىڭ ءوزى توز-توزى شىعىپ، جىرتىلۋعا اينالعان. ال ەتىكشىنىڭ ەندىگى قايعىسى قىسقا جاڭا تون تىگىپ الۋ ءۇشىن قوي تەرىسىن ساتىپ الۋ ەدى. كۇزگە قاراي وتباسىنىڭ اۋزىنان جىرىپ، ازىن-اۋلاق پۇل جيعان. ءقازىر ايەلىنىڭ ساندىقشاسىندا قاعاز ءۇش سوم جانە كورشى اۋىلدا ءبىراز الاشاق قارىز اقشاسى بار ەدى. ءسويتىپ تاڭەرتەڭگى استان سوڭ ەتىكشى جەيدەسىنىڭ سىرتىنان ايەلىنىڭ ماقتادان تىگىلگەن كۇرتەشەسىن، ماۋىت جەمپىرىن كيدى. قاعاز ءۇش سومىن قالتاسىنا ءتورت بۇكتەپ ادەمىلەپ سالىپ، قولىنا ۇزىن تاياق الىپ، كورشى اۋىلدارعا قارىزىن جيناماققا بەتتەدى».
الايدا، سەمەن وزىنە قارىز ادامداردان بەرەشەگىن الماق بولعانىمەن تۇك تە وندىرە المايدى. تەرىنى قارىزعا ساتۋشى بەرە قويمايدى. ول ءوزىنىڭ ەڭبەگىن وزگەلەر باعالاماي، ەتىگىمدى جاماپ بەر دەگەن كىسىنىڭ بەرگەن جيىرما تيىنعا اراق الىپ ىشەدى. ەتىكشى كىشكەنتاي شىركەۋدىڭ قاسىنا دا جاقىنداعاندا قيمىلسىز جاتقان ادامدى كورەدى. ءبىر قىزىعى، كۇن سۋىقتا جالاڭاش كۇيدە جاتقان ادامنىڭ ءتىرى ەكەنىن بىلگەن سوڭ ەكى ويلى بولسا دا ءجۇن شەكپەنىن شەشىپ، كيىندىرەدى. «مۇمكىن، بىرەۋلەر توناپ كەتكەن بولار، ءا؟ – دەگەندە، اناۋ «جوق، ەشكىم تيىسپەدى. تەك قۇداي وسىلاي جازالادى – دەيدى كۇرسىنىپ. ازداپ ەس جيعانشا ءۇيىن اپارماق بولادى. ايەلى مۇنى كورىپ «العان اقشاسىن اراققا جۇمساپ، ابدەن كوڭىل كوتەرگەن ەكەن. ونىسىمەن قويماي قاسىنا قاڭعىباس دوسىن دا ەرتە كەلىپتى» دەپ اشۋلانىپ كەتەدى.
وسى ساتتە اۆتور ءوزى كەدەي بولسا دا، ادامداردىڭ ادامگەرشىلىگى ارقىلى قۇدايعا جاقىنداي تۇسكەنىن اڭگىمەيدى. «كورىپ تۇرىپ قايرىلماعانىمىز – كۇنا بولار. سول ءۇشىن قۇداي ءبىزدى دە جازالاۋى مۇمكىن عوي» دەيدى. بۇل نە؟ ارينە، جاراتقانعا بويۇسىنعاندىق. ياعني، اللادان قورقۋ. وقيعا جەلىسى ءارى قاراي ەلىكتىرە تۇسەدى.
«ايەل سەمەنى قۇدايدى اۋزىنا العان سوڭ، انا ادامعا تاعى ءبىر قارادى دا، مەيىرىمى وياندى. ونىڭ دا ءوزى سەكىلدى پەندە ەكەنى ەسىنە ءتۇسىپ، جۇرەگى ەلجىرەدى. پەشتىڭ قاسىنا بارىپ، ۇيدەگى بار تاعامدى ۇستەلدىڭ ۇستىنە شىعارا باستادى. كەسەلەر مەن كۆاستى ورتاعا قويدى. سوڭعى ناندى دا داستارحانعا اكەلدى. الگى ادام: «قۇدايدىڭ دەگەنىنە كونگەننەن باسقا نە ىستەي الاسىڭ؟ امال جوق. وسىلايشا جالاڭاش، توڭىپ جاتقان جەرىمنەن، سەمەن كورىپ، اياپ، ۇستىندەگى شەكپەنىن كيگىزىپ، وسىندا ەرتىپ كەلدى. ال مۇندا سەن دە ماعان جانىڭ اشىپ، تاماقتاندىردىڭ. جاقسىلىقتارىڭ قۇدايدان قايتسىن!» دەيدى. جاڭا عانا بار اقشانى ءىشىپ، ۇيگە قايىرشىنى اكەلدىڭ دەپ ايعايعا باسقان ايەلدىڭ نەلىكتەن اپ-ساتتە وزگەرگەنىن بايقايمىز.
سەمەن كۇنكورىس ءۇشىن ءمۇسىپىر ميحايلگە ەتىك تىگۋدى ۇيرەتەدى. «ەل ىشىندە «سەمەننىڭ جۇمىسشىسى ميحايل سەكىلدى ەشكىم ەتىكتى مىقتى تىگە المايدى» دەگەن ءسوز تارايدى. ءسويتىپ سەمەننىڭ ۇيىنە جان-جاقتان ەتىك تىكتىرۋگە ادام اعىلادى. قىستىڭ ءبىر كۇنىندە سەمەننىڭ ەسىگىنىڭ الدىنا ءۇش ات جەككەن اربا كەلىپ توقتاپ، ءبىر داۋلەتتى ادام ءتۇسىپ، قىمبات تاۋاردان اياعىنا ەتىك تىكتىرمەك بولادى. ءبىراق ميحايل ەتىك ەمەس، قونىشى جوق، جالاڭ اياققا كيەتىن اياق كيىم تىگىپ، ءۇي يەسىن رەنجىتەدى. الايدا ەتىككە تاپسىرىس بەرگەن باي جولدا قايتىس بولىپ، ايەلى ەتىك ەمەس، ولىككە كيگىزەتىن جەڭىل اياق كيىم كەرەك ەكەنىن ايتىپ، جالشىسىن جىبەرەدى. ليەۆ تولستوي ءمۇساپىردىڭ تەگىن ادام ەمەس ەكەنىن وسى جەردە اڭعارتادى.
تاعى بىردە ەگىز قىزدى جەتەكتەگەن ءبىر ايەل كەلەدى. ەگىز قىزدىڭ ءبىرىنىڭ اياعى اقساق سەكىلدى، سىلتىپ باسادى ەكەن. «قىزدارىما كوكتەمدە كيەتىن كەبىس تىكتىرەيىن دەپ ەدىم» دەپ ايەل اسىراپ العان قىزدارىنىڭ تاعدىرى جايلى باياندايدى. ميحايلدىڭ قوس قىزعا تانىس ادامىن كورگەندەي سۇقتانۋى سەمەندى قايران قالدىرادى. ولار كەتكەن سوڭ ميحايل سىرىن اشادى.
«مەنى قۇداي جازالاعان بولاتىن. بۇگىن كەشىردى. سوندىقتان نۇرعا بولەندىم. ال، كەلگەلى بەرى ءۇش رەت جىميىپ، كۇلگەنىم، قۇدايدىڭ ءۇش اۋىز ءسوزىن ءبىلۋىم كەرەك بولاتىن. مەن قۇدايدىڭ ءسوزىن ءتۇسىندىم؛ ءبىرىنشى ءسوزىن؛ ايەلىڭ ماعان تاماق بەرگەندە ءتۇسىندىم، سول ءۇشىن ەزۋ ارتىپ ەدىم. ەكىنشى ءسوزىن شەكپەندى باي ەتىك تىكتىرۋگە كەلگەندە ۇقتىم، مىنە، بۇگىن ەگىز قىزداردى كورگەندە، قۇدايدىڭ ءۇشىنشى ءسوزىنىڭ دە قانداي ەكەنىن ءبىلدىم، سودان ءتۇيىن شەشىلىپ، جارقىراپ كەتتىم» دەيدى ميحايل. سوندا جازۋشى كەيىپكەرى ارقىلى قۇدايدىڭ قانداي ەمەۋرىنىڭ بىلدىرمەك بولدى؟ بۇل شىعارما سوڭىندا ايقىندالا تۇسەدى.
ول ءوزىنىڭ پەرىشتە ەكەنىن، بىردە جاراتۋشى ءبىر ايەلدىڭ جانىن الۋ ءۇشىن جىبەرگەنىن، ول ەگىز بوسانىپ، جاعدايى ناشارلاپ جاتقانىن ايتادى. ايەلدىڭ ءوزىن كورىپ، جىلاپ: «قۇدايدىڭ پەرىشتەسى! كۇيەۋىمنىڭ ۇستىنە اعاش قۇلاپ، جاقىندا قايتىس بولىپ ەدى، ءالى توپىراعى قاتقان جوق. ەگەر ارتىنان مەن كەتسەم، مىنا جەتىم بالاپاندارىمدى كىمگە تاستايمىن. بۇلاردى باعاتىن مەنىڭ نە باۋىرىم، نە تۋىسىم جوق. مەنىڭ جانىمدى الماشى. بولماي قالعاندا بالالارىمدى اياعىنان تىك تۇرعىزايىن. بۇلار دا مەنسىز ءقايتىپ ءومىر سۇرەدى» – دەپ جالىنعانىن ايتادى.
«مەنىڭ جانىم اشىپ، ءبىر قىزدى شەشەسىنىڭ باۋىرىنا سالىپ، ەكىنشىسىن قولىنا اپەردىم دە، قايتادان كوككە ۇشىپ كەتتىم. قۇدايعا كەلىپ: «ايەلدىڭ جانىن الا المادىم. جاڭا عانا ەكى شاقالاقتى بوسانىپتى. كۇيەۋىنىڭ قايتىس بولعانىنا ءۇش كۇن بولىپتى. شەشەسى ماعان جىلاپ، جانىن الماۋدى ءوتىندى» – دەدىم. سوندا قۇداي ماعان: «بار دا ايەلدىڭ جانىن ال، سوندا ءۇش ءسوزدى بىلەسىڭ: ءبىرىنشى، ادامنىڭ بويىندا نە بار؟ ەكىنشى، ادامنىڭ ماڭدايىنا نە جازىلماعان؟ ءۇشىنشىسى – ادامدار نەسىمەن ءتىرى؟ وسى سىردى بىلگەن كەزدە قايتادان اسپانعا ورالاسىڭ» دەدى.
جازۋشى ليەۆ تولستوي ادامدار مەن پەرىشتەلەردىڭ اراسىنداعى ايىرماشىلىقتى وسىلايشا سيپاتتايدى. قالام يەسىنىڭ تۇسىنىگىنشە، ادام بويىنداعى قاسيەتتەرى ارقىلى، تاعدىرى مەن جاراتۋشىعا دەگەن ماحابباتى ارقىلى پەرشىتەدەن بيىك تۇرماق. البەتتە، بۇل جەردە اقىل، ءبىلىم ارتىقشىلىعى تۋرالى ءسوز قوزعالمايدى. ال مىنەز بەن ونەردىڭ نىشانى وقيعا جەلىسىندە شەبەر سۋرەتتەلەدى.
«مەن قايتادان جەرگە ءتۇسىپ، جاڭا بوسانعان ايەلدىڭ جانىن الدىم. نارەستەلەر تاس جەتىم قالدى. ءولى دەنە توسەكتەن دومالاپ، ءبىر قىزدىڭ اياعىن باسىپ قالدى. مەن كوككە ۇشىپ، ايەلدىڭ جانىن قۇدايعا اپارىپ بەرمەك ەدىم، جەل سوعىپ، قاناتىم سىنىپ كەتتى. ونىڭ جانى قۇدايعا جالعىز ۇشتى دا، مەن جەرگە قۇلاپ ءتۇستىم. قۇداي ادامدى بارلىق جاراتىلىستان ارتىق ەتىپ جاراتتى. سول كەزدە ءبىز مىنا توپىراقتان جارالعان قۇبىجىقتىڭ بىزدەن قالايشا ارتىق ەكەنىن تۇسىنبەيتىنبىز. ادام كەيپىنە ەنگەن سوڭ قارنىم اشىپ، توڭا باستادىم. ءتىپتى جانىمدى قويارعا جەر تاپپادىم دەسەم دە بولادى. اينالاما قاراسام، اناداي جەردەن شىركەۋ كورىندى. جۇگىرىپ سونى پانالاماقشى بولدىم. ءبىراق، ەسىگى جابىق ەكەن. ىشىندە ەشكىم جوق. قاتتى توڭىپ بارا جاتقان سوڭ، شىركەۋدى ىقتاي تۇرايىن دەپ ويلادىم. قارنىم شۇرىلداپ بارادى. بۇل ءبىرىنشى رەت قارنىمنىڭ اشۋى ەدى. ءبىر كەزدە قولىندا ەتىگى بار، وزىمەن-وزى كۇبىرلەپ كەلە جاتقان ادامدى كوردىم. ءوزى ءىشىپ العان. كوردەن جاڭا شىققان ولىك سەكىلدى. ءتىرى ولىك. مەن «بۇل ادام ماعان كومەكتەسە قويمايدى» دەپ ويلادىم. ويتكەنى ونىڭ ويىندا تەك تون مەن نان بولعان. ول ادام ماعان ۇرەيلى كەيىپپەن ءبىر قارادى دا، اينالىپ كەتتى. مەنىڭ كوڭىلىم ودان ءارى قۇلازي ءتۇستى. سالدەن سوڭ، الگى ادامنىڭ بەرى قاراي كەلە جاتقانىن كوردىم. ءتۇرى ادام تانىعىسىز. الدىندا ۇستىنەن ءولىمنىڭ ءيىسى شىعىپ تۇرعان ەدى، ەندى قۇدايدىڭ سيپاتىن كوردىم. قاسىما كەلىپ مەنى كيىندىرىپ، ۇيىنە اكەلدى. ەسىكتەن كىرە بەرگەنىمدە الدىنان ارپىلداپ ايەلى شىقتى. ودان دا ولگەن ادامنىڭ كەيپىن كوردىم. اۋزىنان ولگەن رۋحتىڭ ساسىق ءيىسى شىعىپ، تۇنشىعىپ كەتتىم. ول مەنى دالاعا قۋىپ جىبەرمەك بولدى. كەنەت كۇيەۋى وعان قۇداي جايلى ايتىپ ەدى، ايەل دەرەۋ وزگەرىپ شىعا كەلدى. ول بىزگە تاماق بەرىپ جاتقاندا، مەن ونىڭ تۇرىنەن قۇدايدىڭ سيپاتىن كوردىم».
مىنە، ادامنىڭ بويىنداعى ادامگەرشىلىك پەن مەيىرىمدىلىك، جاراتقانان قورقۋ مەن ۇمىتتەنۋ سەكىلدى قاسيەتتەر بوي كورسەتە باستايدى. ادام كەيپىنە ەنگەن پەرىشتەنىڭ ءناپسىسى قوزىپ، قارنى اشىپ، دىرىلدەپ توڭا باستاۋى – جازۋشىنىڭ ادامداردىڭ ءومىرى سىناق ەكەنىن ەسكە سالادى.
«ويىما جاراتقاننىڭ «ادامداردىڭ بويىندا نە بار ەكەنىن كورەسىڭ» دەگەن ءسوزى ەسىمە ءتۇستى. مەن سەندەردىڭ بويلارىڭنان ماحابباتتىڭ ۇشقىنىن بايقادىم. ارادا ءبىر جىل وتكەسىن، ۇيگە ەتىك تىكتىرۋگە ءبىر شونجار كەلدى. «مايىسپايتىن، توزبايتىنداي ەتىپ، تىك! ءبىر جىلعا شىدايتىنداي بولسىن» دەپ ءامىر ەتە باستادى. ال مەن بۇل كەزدە ونىڭ ارتىنان ءوزىمنىڭ دوسىم، ءولىم پەرىشتەسىنىڭ تۇرعانىن كوردىم. سودان بايدىڭ كۇن باتپاي ولەتىنىن ءبىلدىم. سوندا ماعان مىناداي وي كەلدى: «ادام ءبىر جىلعا قامدانادى، الايدا كەشكە تاعدىرىنىڭ قالاي بولاتىنىن بىلمەيدى». وسىمەن قۇدايدىڭ ەكىنشى جۇمباعىنىڭ سىرى اشىلدى.
ءيا، جازۋشىنىڭ كەيىپكەردىڭ اۋزىنا سالىپ بەرگەن ءسوزىن جالعان دەۋگە كەلمەس. قايتا بەس كۇندىك مىناۋ جالعان فانيدە جۇرەگىندە كەي ادامداردىڭ يمانى، و دۇنيەدەگى ماڭگىلىك ومىرگە سەنىمى جوقتىعىنان ەش الاڭسىز، ءبىر كۇندىك قىزىققا ماستانىپ جۇرگەنىن كورەمىز. ەرتەڭگى كۇن تۇرماق، الداعى ءبىر ساعاتتى بولجاي المايتىنىمىزدى ەسكە سالادى.
«بۇگىن مىنا ەكى قىزدى ەرتىپ ايەل كەلگەندە، مەن قىزداردى بىردەن تانىدىم. سوندا ويىما «شەشەلەرىنىڭ قىزدارى ءۇشىن مەنەن ءومىر تىلەگەنى» ورالدى. اكە-شەشەسىز ادام ءومىر سۇرە الادى، ال قۇدايسىز ءبىر مينۋتتا ءومىر سۇرە المايدى ەكەن. مەن سول كەزدە وگەي ايەلدىڭ بويىنان قۇدايدىڭ سيپاتىن كوردىم. ول جەتىم قىزدارعا سونداي زور ماحابباتپەن قاراپ وتىر ەكەن. وسىمەن قۇدايدىڭ جاسىرعان جۇمباقتارىنىڭ ءتۇيىنى شەشىلىپ، مەن پەرىشتە قالپىما كەلدىم» دەيدى ميحايل كەيىپكەر.
ءيا، ادام جاراتۋشىسىسىز ءبىر كۇندە ءومىر سۇرە المايتىنىن ءتۇسىنۋى قاجەت. كەيدە ادامدار اللانىڭ ۇمىتقان كەزدە اشىق كۇندە باسىمىزعا نايزاعاي ويناتىپ، تاۋبەمىزگە كەلتىرىپ قوياتىنى نەسى ەكەن؟ الدە ءوزى جاراتقان پەندەلەرىنىڭ قىزىلدى-جاسىلدى دۇنەيىڭ قىزىعىنا تويماي، اقىرەتتى ۇمىتاتىنا نالي ما؟ كوكتەن جەرگە تۇسكەن قاسيەتتى ءتورت كىتاپتا ادام اتانى (ا.س) پەرىشتەلەردەن ارتىق قويعاندا، ءارى وعان باعىنىڭدار دەگەندە، ىبىلىستەن باسقاسى امىرگە باعىنادى. اللاھ تاعالا سانالى تىرشىلىك يەلەرىنەن الدىمەن ادام اتانى (ا.س.)، سونان كەيىن ونىڭ سەرىگى – حاۋا انانى جاراتتى. ادام اتانىڭ جەر بەتىنە تۇسىرىلگەنىن قۇران كارىمنەن بىلەمىز. كۇللى ادامزاتتىڭ باباسى ءھام جەر بەتىنىڭ العاشقى حاليفاسى رەتىندە ونىڭ ءومىر جولى وسىلاي باستالدى. پەرىشتە ادامداردىڭ قاسيەتىنە ءتانتى بولعانىن ايتادى.
«ءبىر كەزدە پەرىشتەنىڭ دەنەسى جالاڭاشتانىپ، تولىعىمەن جاپ-جارىق بولىپ، كوزگە شاعىلىسارداي نۇرعا بولەندى؛ داۋسى وزىنەن ەمەس، اسپاننان شىعىپ تۇرعانداي قاتتى ەستىلدى.
– مەن بارشا ادامنىڭ ءوزىنىڭ عانا قامىن ويلاۋىمەن ەمەس، ماحابباتىمەن ماڭگىلىك ءتىرى ەكەنىن ءتۇسىندىم. الگى ءوزىم جانىن العان شەشەنىڭ بالالارىنىڭ ومىرىنە نە كەرەك ەكەنىن ءبىلۋ بۇيىرماعان. بايدىڭ وزىنە ەتىك نەمەسە ولگەندە كيەتىن كەبىس كەرەك ەكەنىن ءبىلۋ بۇيىرماعان.ادام كەيپىندە بولعان كەزىمدە مەن ءوز ەركىممەن ەمەس، ءوتىپ بارا جاتقان ادام مەن ايەلىنىڭ بويىنداعى مەيىرىم ارقىلى ءتىرى قالدىم. جەتىمدەر دە وگەي ايەلدىڭ اياۋشىلىعى مەن ماحابباتىنىڭ ارقاسىندا ءتىرى قالدى. بارلىق ادامدار تەك بويلارىندا ماحاببات بولعاننان كەيىن عانا ماڭگىلىك جاساماق، ولار سونىسىمەن ءتىرى. بۇرىن مەن قۇدايدىڭ ادامدارعا ءومىر بەرىپ، ولاردىڭ تىرشىلىك ەتۋىن قالايتىنىن بىلەتىنمىن. ەندى مەنىڭ كوزىم باسقا دا نارسەلەرگە جەتتى. مەن قۇدايدىڭ ادامدارمەن بىرلەسىپ ءومىر سۇرگەنىن قالايتىنىن بىلەتىن ەدىم. ءبىراق نەگە ەكەنىن تۇسىنبەيتىنمىن. ولاردىڭ ارالارىن جاقىنداتىپ تۇراتىن ماحاببات بار ەكەنىن ءقازىر عانا ۇقتىم».
P.S.
ليەۆ تولستوي ءوزىنىڭ شىعارماسىندا ادامداردىڭ جاراتۋشىعا ۇنايتىنىن قاسيەتتەرىن اشىپ، ايقىن كورسەتەدى. البەتتە، جازۋشىنىڭ ايتار ويىمەن تولىق كەلىسۋگە بولادى. شىعارما سوڭىنا پەرىشتە ميحايل بىلاي نۇكتە قويادى: «ەندى مەن ادامزاتتىڭ ءوز قامىن ويلاۋمەن ەمەس، ءبىر عانا ماحابباتپەن ءتىرى ەكەندىگىن ءتۇسىندىم. كىمنىڭ جۇرەگى مەيىرىم مەن ماحابباتقا تولى بولسا، ونىڭ بويىندا قۇداي بار، قۇداي سونىمەن بىرگە، ويتكەنى قۇدايدىڭ ءوزى – ۇلى ماحاببات».
اسحات ءومىربايەۆ
