Сәуір айында Қазақстанда тұтынушылық сенімділік индексі (ССІ) наурыз айында айтарлықтай күрт құлап, төрт ай қатарынан төмендегеннен кейін айтарлықтай қалпына келді. Дегенмен индекс толық қалпына келген жоқ, ол 100 тармақты құрайтын деңгейден техникалық түрде одан әрі төмендеуде. Яғни, теріс жауаптардың үлесі орта есеппен алғанда оң жауаптардан басым болып отыр, деп хабарлайды Dalanews.kz.
Бұл ретте сәуір айында CCI индексі 99,4 тармаққа жетті, бұл бейтарап шекарадан сәл төмен. Көп жағдайда индекстің қалпына келуі ірі көлемді сауда жасау үшін қазіргі жағдайлардың қолайлылығы және жеке материалдық жағдайдың өзгеруі мәселелері бойынша нәтижелердің жақсаруына байланысты болды.
Жылдық мәнде CCI индексі былтырғы жылғы сәуірдегі индекстен 2,9 тармаққа жоғары болды. Бұл жерде қазақстандықтардың экономикалық жағдайдың келешегіне деген неғұрлым оптимистік күтулері негізгі фактор болып табылады.
Ірі көлемді сауда жасау үшін қазіргі жағдайлардың қолайлылық қосалқы индексі 6,5 тармаққа ұлғайып, 70,6 тармаққа жетті. Дегенмен, бұл былтырғы жылғы сәуір айымен салыстырғанда 3,3 тармаққа аз болып отыр. Қазақстандықтардың 29,4%-ы қазіргі уақытты ірі көлемді шығыстар мен сауда жасау үшін қолайлы жағдайлар деп санайды. Наурыз айында мұндай адамдардың үлесі 3 пайыздық тармаққа төмен болды. Ал респонденттердің 60,9%-ы қарама-қарсы пікір білдіріп, олардың үлесі наурыз айымен салыстырғанда 4 пайыздық тармаққа азайды. Бұл ретте, орындардың орналасуы өзгеріссіз қалды, яғни респонденттің жасы неғұрлым үлкен болса, жауаптар соғұрлым нашар болды. 60 жастан асқан аға буын арасында респонденттердің тек 18,9%-ы бұл сұраққа оң жауап берді.
Ал өңірлер бойынша көрсеткішке қатысты, бес облыста нәтиже наурыз айына қарағанда нашарлады. Олардың ішінде Маңғыстау облысы ерекше көзге түседі, онда оң жауаптардың үлесі 41,9-дан 27,5%-ға дейін төмендегенеді. Қалған облыстарда көрсеткіштің айтарлықтай жақсарғаны байқалады.
Сәуір айындағы ең жоғары көрсеткішті 32,6% нәтижемен (наурыз айында тек 14,8%) Ақтөбе облысы көрсетті. Сондай-ақ, Түркістан (+10 пайыздық тармақ), Қостанай (+10 пайыздық тармақ), Атырау (+8 пайыздық тармақ) облыстарында және Шымкентте (+7 пайыздық тармақ) оң өсім байқалды. Нәтижесінде сәуір айында көшбасшы орынға Шымкент қаласы жайғасты, онда оң жауаптардың үлесі 39%-ға жетті, ал 20%-ды құрайтын ең нашар көрсеткіш Абай облысында байқалады.
Жеке материалдық жағдайдағы өткен өзгерістердің қосалқы индексі соңғы жылы сәуір айында 6,1 тармаққа ұлғайып, 101,9 тармаққа жетіп, оң аймаққа оралды. Бұл нәтиже өткен жылғы көрсеткіштен 2,9 тармаққа жоғары болды. Сауалнамаға қатысқан қазақстандықтардың 31,8%-ы өздерінің жеке материалдық жағдайы жақсарды деп есептейді. Бұл теріс жауап берген респонденттерге қарағанда 4,2 пайыздық тармаққа көп болып отыр. Наурыз айында оң жауаптардың үлесі 29,4%-ды құрады.
Өңірлер бойынша нәтижелердің айтарлықтай нашарлағаны (алдыңғы сұрақ сияқты) байқалмайды. Бұл жерде ең үлкен көрсеткіш Ұлытау облысында тіркелді, онда оң жауаптардың үлесі 24,4-тен 43,5%-ға дейін өсті. Бұл өңір сәуір айында көшбасшы орынға жайғасты, оған жақын көрсеткіш Маңғыстау облысында байқалады, онда оң жауаптардың үлесі 39,9%-ға дейін өсті (наурыз айындағы 30,3%-дан). Сондай-ақ, Атырау, Абай және Ақтөбе облыстарында айтарлықтай көрсеткіштің жақсарғаны байқалады. Сәуір айында Қостанай облысы аутсайдер болды, онда респонденттердің тек 19,4%-ы былтырғы жылы жеке материалдық жағдайының жақсарғанын сезеді.
Жалпы алғанда Қазақстан тұрғындарының инфляциялық күтулері мен сезімдері қайтадан төмендеді және көп жағдайда рекордтық төмен көрсеткіштерді жаңартты. Өткен айда тұрғындардың 43,4%-ы (ақпан айында 44,2% болды) бағаның қатты өскенін байқады. Бұл нәтиже жүргізілген бүкіл зерттеу барысында ең төмен көрсеткіш болды. Мұндай үрдіс былтырғы жыл деңгейінде бағаның қатты өсуі мәселесінде де байқалады. Бағалардың неғұрлым жылдам өскенін ертерек байқағандардың үлесі 58,8-ден 56,3%-ға дейін төмендеді, бұл да жаңа рекорд болып табылады.
Инфляциялық күтулер де төмен нәтиже көрсетті. Бір ай деңгейінде бағалардың қатты өсуін күтіп жүрген адамдардың үлесі 17,5-тен 15,8%-ға дейін төмендеді. Бұл нәтиже қаңтар айындағы ең төменгі деңгейден тек 0,1 пайызға төмен болды. Келесі 12 ай деңгейінде бағалардың өсуін күтіп жүргендердің үлесі 21,2-ден 20,5%-ға дейін төмендеді, бұл жоғарыда аталған үш көрсеткіш сияқты рекордтық төмен болып табылмайды.
Жекелеген тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің ішінде сауалнамаға қатысқан қазақстандықтардың көпшілігі тағы да азық-түлік бағасының айтарлықтай өскеніне алаңдаушылық білдіреді. Атап айтқанда, «Ет және құс еті», «Сүт және сүт өнімдері», «Нан және нан өнімдері» және «Көкөністер мен жемістер» санаттарына бағалар айтарлықтай өсті. Бұл азық-түлік респонденттер үшін соңғы жарты жылда алғашқы төрт орында тұр. Бұл ретте, тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің атауларының саны өткен айдағы 13-тен осы айдағы 10-ға азайды. Сондай-ақ ТКШ қызметтеріне бағалардың өскенін байқаған адамдар үлесінің наурыз айындағы 22%-дан сәуір айындағы 15%-ға дейін күрт төмендегенін атап өтеміз.
Сәуір айында қазақстандықтардың девальвациялық күтулері наурыз және ақпан айларымен салыстырғанда айтарлықтай төмендеді. Бұл жерде теңгенің одан әрі нығаюы шешуші фактор болды, ол сәуір айында 1,3%-ды құрады. Сауалнама нәтижелеріне сәйкес, бір жыл деңгейінде теңгенің әлсіреуін күтіп жүрген қазақстандықтардың үлесі 52,7-ден 48,2%-ға дейін төмендеді, ал бір ай деңгейінде теңгенің әлсіреуін күтіп жүрген қазақстандықтардың үлесі 29,3-тен 27,2%-ға дейін төмендеді. Соңғы көрсеткіш зерттеудің соңғы 11 айындағы ең төменгі көрсеткіш болып табылады, оған 27,1%-дан сәл төмен нәтиже көрсеткен қаңтар айы кірмейді. Бір жыл деңгейіне қатысты мәселеде көрсеткіш соңғы 10 айдағы екінші ең төменгі көрсеткіш болып шықты, бұл да халықтың ұлттық валютаға деген сенімін көрсетеді.
Қазақстанда CCI индексі төрт ай қатарынан құлағаннан кейін оны қалпына келуі жағымды жаңалық болды. Индекс 100 тармақты құрайтын бейтарап шекарадан ресми түрде аспаса да, барлық қосалқы индекс бойынша айтарлықтай жақсарғаны байқалады. Оның үстіне, 2023 жылдың сәуір айымен салыстырғанда CCI индексі шамамен 3 тармаққа жоғары болды. Сәуір айында қазақстандықтардың аз бөлігі жеке материалдық жағдайларының нашарлағанын байқай бастады, сондай-ақ респонденттердің көп бөлігі ірі көлемді сауда жасау үшін қазіргі жағдайлардың қолайлы екенін атап өтті. Орталық Азия елдерінің тұрғындарының инфляциялық бағалары мен күтулері сәуір айында айтарлықтай төмендегенін көрсетеді, оған Өзбекстан кірмейді. Қазақстанда екі инфляциялық параметр жүргізілген бүкіл зерттеу уақытында рекордтық төмен мәндерге дейін төмендеді, ал қалған екеуі рекордтарға жақын болды. Бұл ретте соңғы айларда инфляция драйверлері болып табылатын ТКШ қызметтері бағаларының қатты өскенін байқағандардың үлесі күрт төмендеді. Орталық Азия елдеріндегі девальвациялық күтулер де инфляцияға ұқсас серпінді көрсетті. Қазақстан мен Қырғызстанда девальвациялық күтулердің күрт төмендегені байқалады.
Бұл ретте, көрсеткіштер көбінесе жүргізілген бүкіл зерттеу уақытында рекордтық төмен мәндерге жақын болды. Бұл, ең алдымен, осы елдерде ұлттық валютаның нығаюы аясында орын алуы мүмкін. Қазақстанда былтырғы жылдың қазан айынан бастап ұлттық валютаның біртіндеп нығаюы тіркелуде.
"Жалпы, 2024 жылдың сәуір айы Орталық Азия елдері үшін бейтарап болды, бірақ тұрғындардың жеке бағалауы бойынша әр түрлі болды. Егер Қазақстанда тұтынушылық сенімділік индексі (CCI) төрт ай қатарынан төмендегеннен кейін оның қалпына келуі байқалса, онда Өзбекстанда CCI индексі ақпан айындағы мәндерге қайта оралып, күрт төмендеуді көрсетеді. Жоғарыда аталған елдердегі жағдай қалай болғанда да әр түрлі, себебі Қазақстан техникалық жағынан теріс жауаптардың үлесі оң жауаптардан басым болуымен одан әрі теріс аймақта жатыр, ал Өзбекстан Тәжікстаннан кейінгі екінші орынды сақтап отыр. Сонымен бірге Тәжікстан мен Қырғызстанда CCI индексінің өзгеруі аса маңызды болмады. Дегенмен Қырғызстан Өзбекстанға жақындады және осы серпін жалғасқан жағдайда батыстағы көршісін басып озуы мүмкін", - дейді Freedom Finance Global компаниясының талдаушысы Данияр Оразбаев.
Талдаушылар зерттеу жүргізілген елдердегі халық санына сәйкес Қазақстан мен Өзбекстанда ай сайын 3 600 сауалнама, Қырғызстанда 1600, Тәжікстанда 1200 сауалнамадан жинап отырады. Зерттеулер әлемнің көптеген елінде тұтынушылық сенімділік индекстерін алу үшін қолданылатын және United Research Technologies Group зерттеу компаниясы жергілікті міндеттерге бейімдеген әдіснамаға негізделеді. Деректерді жинау әдісі – телефон арқылы сауалнама жүргізу. Сауалнама жергілікті халықтың тілінде жүргізілді: зерттеу респонденттердің ана тілінде жүргізіледі.
