– Ұйғыр ауданы. Қазақстанда әлі күнге дейін осылай аталатын аудан бар. Бұл елімізде этностың атын иеленіп отырған жалғыз аудан. Қызық қой, солай емес пе? Басқа этностардың атын иеленген аудан жоқ. «Орыс» немесе «Өзбек» ауданы дегенді естіген емеспіз, мысалы. Меніңше, мүмкіндік бар кезде ауданның атын тыныш әрі бейбіт түрде ауыстыру керек, – дейді Руслан Түсіпбеков.
Оқытушы «ол не үшін қажет?» деген сұраққа жауап іздеп көріпті. Оның айтуынша, қазір Қытайда «ұйғыр мәселесінің» айналасындағы жағдай ушығып тұр. Бұл проблема бұрын да болған.
– Қазіргі Қытайдың солтүстік батысындағы аумақ Ресей мен Қытай арасындағы жанжалға ілік болып келді, бірнеше рет қолдан қолға өтті. Чугучак, Санкт-Петербор және өзге келісімдер бұған дәлел. Өкінішке қарай, ол жердің байырғы тұрғындары (қазақтар, ұйғырлар, дүнгендер, қырғыздар және т.б) әрдайым үлкен саясаттың құрбаны болды. Бұл тақырып жайлы көп нәрсе айтуға болады. Алайда бір нәрсені түсіну керек. Қазақстан бұл жанжалдан айналып өтуі тиіс. Ал Қытай билігі мен ұйғырлар арасындағы жанжал ұлғая береді, оған күмәніңіз болмасын, – деп атап өтті Р.Түсіпбеков.
Ұстаздың пікірінше, бұл жағдайда Қазақстанның басты міндеті – Қытайдағы қазақтарды мүмкіндігінше көбірек көшіріп алу. Және оны тездету керек.
Ол сондай-ақ қазақтар мен ұйғырлардың бірлігі жайлы жазу сәнге айналып кеткеніне алаңдаушылық білдірді.
– Әрине, оның өз орны болуы тиіс, бірақ көзге түсетіндей деңгейде емес. Қытайда қазақтар мен ұйғырлар мұндай бірлікті сезінбейді де – екеуі екі түрлі әлем. Қытайда болғанымда бұған нақты көз жеткіздім. Меніңше, бірлік туралы жергілікті қазақтарды және тұтас Қазақстанды дауға тарту үшін айтады. Түсініңіз, радикалды ұйғырлар өз мақсатына жету үшін барлығына барады. Ал олардың басты мақсаты біреу ғана – қалай да Қытайдан тәуелсіздігін алу. Әрине, түріктердің бірлігі туралы сөз құлаққа жағымды естіледі. Бірақ оны Қытайдан мыңдаған шақырым қашықтықта Босфор жағалауында отырып айту бір басқа да, Қазақстанда, айдаһардың тұмсығының астында отырып айту мүлдем басқа. Оның бізге керегі не? – деп сауал тастады ұстаз.
Руслан Түсіпбеков осы факторлардың барлығын ескере келе, ұйғырларға қандай да бір үміт сыйламау үшін ауданның атын дереу ауыстыруды ұсынды.
– Ешкімге үміт сыйлаудың керегі жоқ, өзіміз тыныш өмір сүрудің амалын қарастыруымыз керек, ол үшін Қытайдағы қазақтарды көшіріп, шекараны бекемдеп алу маңызды, ыңғайсыз атаулармен өзіміздің де және қытайлық жолдастардың да ашуына тиюдің керегі жоқ, – деп түйіндеді ойын ол.
