"Ол туралы пікірім жоғары. Десе де, оның тәуелсіз Қазақстан тарихындағы рөлі туралы шынайы, сауатты пікір әлі күнге айтылған жоқ. Бәрі шетінен мақтау. Жалпы бізде бәрі мақтау. Бәрі тұлға. Бізде Бельгерден басқасының бәрі тұлға.
Ал Назарбаев мақтауға кенде емес.
Болашақ ұрпақ Назарбаев туралы әділ бағаны менің шығармаларымнан ғана табуы мүмкін. Кемшілігі болуы мүмкін, бірақ жағымпаздану, өтірігі болмайды. Оның біразы күнделіктерімде айтылған", – деген еді жазушы "Айқын" басылымына берген сұхбатында.
Сол сұхбаттағы Гер-ағаның кесек - кесек ойларын оқырманымызға ықшамдап ұсынғанды жөн көрдік.
Бұл зиялы – қай зиялы?
Қайшылықтарға бастайтын кез келген іс-әрекеттің алдын алу, ескерту де зиялының міндеті еді. Бізде қазір ол жоқ. Мен мұны неге айтып отырмын? Cебебі, менде өткен ғасырдың алпысыншы жылдарында өмір сүрген қазақтың зиялылары мен бүгінгі зиялылардың келбетін салыстыру мүмкіндігі бар.
Ал олардың арасы – жер мен көктей. Мен бұл жерде Сәбит пен Ғабит, Сырбайлардың көзі тірі кезін айтып тұрмын. Ұлы Мұхаңмен араласпасам да, көзін көріп, дәрісін тыңдадым.
Мен таныған, мен білген зиялы қауымда жібектей есіліп тұрған бекзаттық болды.
Анығы, билік өткінші дүние де, ал әдебиет, мәдениет, философия мәңгілік ескірмейтін құндылықтар. Осы ұғым бізде жоқ. Біздің ақын-жазушылардың көбісі уақытша әкімдердің алдында өздерін төмен ұстайды, бағасын тым арзандатып алады. Менің ызамды келтіретіні сол.
Олжас жайлы
Гер-аға бұдан бөлек Олжас Сүлейменов те сөз еткен сол сұхбатында.
"Олжас ұлттық тамырдан қол үзіп кеткендей көрінеді. Бұл – ХХ- ХХI ғасырдың қасіреті. Бұл қазақтың ғана қасіреті емес, мұндай немісте де, еврейде де бар. Бұл, әсіресе, ТМД елдері немістеріне тән қасірет.
Мен ана тілінде сөйлеуден бас тартқандарды, ана тілін үйренуге ықылас танытпағандардың бәрін ұлттық тамырдан қол үзіп кеткендер деп бағалаймын.
Бұл – адам үшін трагедия. Оларды мен сынамаймын, табаламаймын, тек аяймын...
Әуезовты алыңыз. Тіл қандай, ой қандай, тереңдік қандай... Ұлттық тамырдан қол үзіп алғандардың кемшілігі әр жерден көрініп тұрады. Олар Абай сипаттап кеткен толық емес адамдар тобына жатады, – дейді Бельгер.
Қазақ хақында
Біз туралы, қазақ туралы Бельгер былай деген:
"Қазақты айтқанда, өзімнің немісім еске түседі. Германиядағы емес, ТМД елдеріндегі немістер.
Қазақтың басындағы трагедия ТМД немістерінде де бар.
Тіл мәселесі, орыстанып кеткендігі, тегінен, тілі мен ділінен ажырап, алыстап бара жатқандығы екі ұлтқа да ортақ қасірет.
Қазақтың бүгінгі кемшілігін сіз де біліп отырсыз. Қазақ барлық салада тойшыл болып барады. Басы артық мал шашу – нағыз дарақылықтың көкесі. Мұны Абай айтып кеткен.
Халыққа барды айту керек. Халыққа «Сыртқы қарызың 134 млрд АҚШ долларына жетті, беліңді бекем буып жүр» деу керек. Халық сол кезде ширығады. Ширығу бар жерде өсу бар. Бізге тоқмейілсуге, босаңсуға болмайды. Өз-өзіне көңілі толған күні адам баласы өсуге емес, өшуге бет алады.
Біз қазір халықты өтірік сөйлеуге бейімдеп жатырмыз.
Халық өз қиялына өзі сеніп, босаңси бастады. Кімді алдаймыз? Қазақтың оянатын кезі келді.
Қазақтың қулығы...
Айналамдағы жігіттер, мен сияқты шалдар маған қоңырау шалып, тақырып береді. Өздері солай ойлай тұра, мені алдына салады да, өздері тасада қалады. Қазақтың қулығы сонда.
«Сенен басқа ешкім шындықты айта алмайды» деп мақтап-мақтап, астыма қырық қабат көпшік салып кетеді.
Олар менің басқа ұлттың адамы екенімді, немістің орденін алғанымды, жасымның келіп қалғанын, жалғыз қызымның Мәскеуде жүргенін есіме салып: «Сен қорқатын ештеңе жоқ. Саған не істей алады? Біздің балаларымыз бар, олардың мансабы бар, біз олардың болашағын ойлауымыз керек» деп мені алдына салып, айтақтайтындар да бар.
Дайындаған, Думан БЫҚАЙ
