“Zań men tártip” ıdeologıasy aıasynda Qazaqstanda keıingi alty jylda qylmys deńgeıi 52%-ǵa tómendedi. Bıyldyń ózinde qylmystyq quqyq buzýshylyqtar 5,7%-ǵa azaıǵan. Munyń artynda jazalaý sharalary ǵana emes, profılaktıka, sıfrlyq baqylaý, qoǵammen jumys jáne áleýmettik faktorlardyń keshendi yqpaly tur. Bul týraly Jetisý oblysy Jastar resýrsy ortalyǵynyń basshysy Shamıl Vankeev Dalanews.kz redaksıasyna bergen pikirinde málimdedi.
Vankeevtiń aıtýynsha, “Zań men tártip” konsepsıasynyń negizgi máni – qoǵamda zańǵa degen qurmetti arttyrý, qylmystyń aldyn alý jáne azamattardyń ózin qaýipsiz sezinýin qamtamasyz etý.
“Bul máseleni tek jazalaý arqyly emes, aldyn alý, túsindirý jáne tártip ornatý arqyly sheshý mańyzdy. Konsepsıa Konstıtýsıaǵa, Qylmystyq jáne Ákimshilik kodeksterge, sondaı-aq quqyq qorǵaý organdarynyń jumysyna qatysty zańnamalarǵa negizdelgen”, – deıdi ol.
Vankeev konsepsıanyń quqyqtyq memleket qaǵıdattaryna tolyq sáıkes keletinin atap ótti.
“Negizgi maqsat – zań ústemdigin qamtamasyz etý, azamattardyń quqyqtaryn qorǵaý jáne memlekettik organdardyń jaýapkershiligin arttyrý. Tártip ornatý kezinde adam quqyqtary shektelmeýi kerek. Osy balans saqtalýy mańyzdy”, – dedi ol.
Ol otbasylyq-turmystyq zorlyqqa qarsy zańnamanyń kúsheıýi jábirlenýshilerdiń quqyqtaryn qorǵaý tetikterin nyǵaıtyp, máseleni jabyq taqyryptan ashyq qoǵamdyq problema deńgeıine shyǵarǵanyn atap ótti.
“Qorǵaý nusqamalary men aldyn alý sharalary naqty jumys isteı bastady. Polısıa, áleýmettik qyzmetter jáne daǵdarys ortalyqtarynyń ózara baılanysy aıqyn jaqsardy”, – dedi ol.
Onyń sózinshe, Jetisý oblysynda jastarmen quqyqtyq mádenıet baǵytynda júıeli jumystar júrgizilip jatyr. Máselen, oqý oryndarynda túsindirý kezdesýleri, ınternet-alaıaqtyq pen esirtkige qarsy profılaktıka, túngi reıdter, sporttyq jáne áleýmettik jobalar belsendi júzege asyrylýda.
“Adal azamat” operasıasy qoǵamdyq tártipti saqtaý men usaq quqyq buzýshylyqtardyń aldyn alýǵa baǵyttalǵan. “Saqtan” aksıasy merekelik kezeńderde jastardyń qaýipsizdigine jáne tártibine baqylaý júrgizse, “Legal Talk: ashyq mıkrofon” forýmy jastar men quqyq qorǵaý organdary basshylarynyń ashyq dıalogyn qamtamasyz etedi”, - deıdi ol.
Vankeevtiń aıtýynsha, óńirde beınebaqylaý, jedel basqarý ortalyqtary jáne sıfrlyq taldaý júıeleri belsendi qoldanylyp, quqyq buzýshylyqtarǵa jedel áreket etýge, qylmystyń aldyn alýǵa jáne qoǵamdyq qaýipsizdikti kúsheıtýge múmkindik beredi.
“Degenmen bul júıelerdi qoldanýda adam quqyǵy men derbes derekterdi qorǵaý erekshe nazarda bolýy qajet”, - dep qosty ol.
Azaptaý men quqyq buzýshylyqtardy boldyrmaý baǵytynda qoǵamdyq monıtorıń, prokýrorlyq qadaǵalaý jáne profılaktıkalyq baqylaý kúsheıtilgen. Nátıjesinde prosestik tártipke kóńil bólinip, shaǵymdardy qaraý tetikteri ashyq bola túsken. Eń bastysy, jaýapkershilik pen ashyqtyq deńgeıi artqan.
“2025 jyldyń basynan bastap Jetisý oblysynda quqyqtyq mádenıetti arttyrý jáne quqyq buzýshylyqtyń aldyn alý baǵytynda 403 is-shara uıymdastyrylyp, 25 myńǵa jýyq jastar qamtyldy. İs-sharalar oblystyń barlyq aýdan-qalalaryn qamtyp, Jetisý oblysynyń Prokýratýrasy, polısıa departamenti, ekonomıkalyq tergep-tekserý departamenti jáne bilim berý uıymdarynyń seriktestigimen ótkizildi. Olardyń maqsaty – qoǵamdyq tártipti saqtaý, zańgerlik kómek kórsetý, esirtki qylmysynyń aldyn alý, kıberalaıaqtyq pen býlıng, genderlik zorlyq-zombylyqtyń aldyn alý jáne jastardyń quqyqtyq saýattylyǵyn arttyrý”, - deıdi ol.
Vankeevtiń sózinshe, aldaǵy ýaqytta basty nazar jastarmen jumysty kúsheıtýge, sıfrlyq qaýipsizdikti damytýǵa jáne qoǵamdy quqyqtyq mádenıetke tartýǵa aýdarylady. Ol qylmysty azaıtý tek polısıanyń emes, búkil qoǵamnyń ortaq mindeti ekenin atap ótti.
