Jaqynda QR Parlamenti Májilisine «Temeki naryǵy operatorlary qaýymdastyǵy» zańdy tulǵalar birlestiginiń tóraıymy Malıka Shaıdan QR Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń el ishinde veıpke (nıkotındi elektrondy júıemen jetkizýshi qural) shekteý qoı týrasyndaǵy bastamasyna qatysty hat kelip túsken. Dál osy máselege qatysty depýtattar da ózderiniń oıyn bildirip, Premer-Mınıstr Álıhan Smaıylovtyń atyna saýal joldap otyr.
Sońǵy ýaqytta QR Densaýlyq saqtaý mınıstrligi veıpti halyqtyń tutynýyna qatysty másele kóterip júrgeni belgili. Mınıstrlik bul máseleni sheshý úshin el aýmaǵynda veıpti qoldanýǵa zańdy túrde shekteý qoıýdy usynǵan-dy. Olar osylaısha kámelettik jasqa tolmaǵandardy veıpti qoldanýyna shekteý qoıýdy kózdep otyr.
Árıne, besikten beli shyqpaǵan jastardyń veıp, ishimdik pen temekini tutynýy jaqsylyqtyń nyshany emes. Biraq elimizde bul máseleni retteıtin arnaıy zańdar bar ekenin qaýymdastyq depýtattarǵa joldaǵan hatynda kórsetken.
Aıtalyq, «Halyqtyń densaýlyǵy jáne densaýlyq saqtaý júıesi týraly» Kodekstiń 110 tarmaǵyna sáıkes veıpterdi saýda oryndarynda temeki ónimderimen birge jabyq sórelerde satýǵa bolady. Bul úshin arnaıy zań shyǵarýdyń qajeti joq. Sonymen qatar atalǵan Kodekske sáıkes veıpti 21 jasqa tolǵan azamattarǵa ǵana satýǵa bolady.
Ókinishke oraı, zańda kórsetilgen bul normalar kóp jerde saqtala bermeıtinin jasyrýdyń jóni joq. Óıtkeni bizde memlekettik baqylaý álsiz. Onyń ústinde elimizde qandaıda bir ónimderdiń tutynýǵa qatysty shekteý qoıý óz deńgeıinde oryndalmaıtynyn da jasyryn emes.
Dál osy Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń 2013 jyldyń naýryz aıynda elimizdegi qoǵamdyq oryndarda jurttyń kalaıan shegýine shekteý engizý bastamasy sátsizdikke ushyraǵany esimizde. Budan keıin mınıstrlik 2020 jyly 6 tamyzda qoǵamdyq oryndarda kalán shegýdi shekteıtin zańnamaǵa ózgerister men tolyqtyrýlar engizýge májbúr boldy. Elimizdegi kafe, meıramhanalarǵa bas suqqan adam bul shekteýdiń múlde jumys istemeıtinine birden kóz jetkize alady.
Sol sıaqty Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń veıpti shekteýge qatysty shekteýi de jumys isteıtini aıdan anyq. Eger bul shekteýdi engizetin bolsa, kásipkerler kóleńkeli bızneske ketip, memleket qazynasy mıllıondaǵan salyqtan qaǵylady.
Osydan birshama ýaqyt buryn el azamattary bul shekteýdiń orynsyz ekenin aıtyp, arnaıy petısıa uıymdastyryp, 100 000-nan astam (júz myń) adam qol qoıyp, Densaýlyq saqtaý mınıstrligine joldaǵan bolatyn. Ókinishke oraı, vedmostva basshylyǵy bul petısıaǵa nazar aýdarmaǵanyn bilemiz.
Bul rette damyǵan elderdiń is-tájirıbesine súıenip, olardan úlgi alýdyń mańyzy zor. Birden shekteý qoıý, adam quqyǵyna qol suǵý bolyp tabylatynyn umytpaýymyz kerek. Máselen Anglıa, Shvesıa men Jańa Zelandıanyń atqarýshy bıligi azamattardyń shylym shegýin shekteý úshin túrli joldardy usynyp, jurtty jigerlendiretinin bilemiz. Aıtalyq, temekini tutatyp, adamdar onyń tútinin ishke sorǵanda nıkotın kóp mólsherde aǵzaǵa enedi. Al veıpte paıdalanǵanda nıkotın adam aǵzasyna bulaısha kóp túspeıtini belgili. Osylaısha halyqtyń zardaby aýyr temeki ónimderin veıppen almastyryp, olardyń densaýlyǵyn saqtaýǵa úgitteýdiń mańyzy zor. Birden veıpke shekteý qoımaı, osyndaı qadamdarǵa barǵan tıimdi.
Osy rette Parlament qabyrǵasyndaǵy birqatar depýtattarda veıpke birden shekteý qoıý tereń oılanbaı jasalǵan qadam ekenin aıtýda. Óz kezeginde halyq qalaýlylary el ishinde veıpti qoldanýǵa qatysty ózderiniń usynystaryn, hattaryn Úkimetke joldady.
Depýtattar Qazaqstan Respýblıkasy ÁQBtK-niń 65-babyna sáıkes, Úkimetten aryzdy qarap, ózderi men aryzdanýshy qaýymdastyqqa jaýap berýdi surady. Depýtattar Álıhan Smaıylovqa joldaǵan úshbý hatynda Temeki naryǵy operatorlary qaýymdastyǵy» zańdy tulǵalar birlestigi usynǵan tómendegi usynystardy da saralap, qarap shyǵýdy ótinip otyr.
- temeki ónimderimen birge veıptiń naryqqa zańsyz kirgizilgende tárkilep, joıý syndy memlekettik qadaǵalaýdy júrgizý isin jergilikti atqarý organdaryna qarasty quqyq qorǵaý qyzmetine tapsyrý;
- durys tańbalanbaǵan veıp pen oǵan qoldanylatyn suıyqtyqty naryqtan alý; - ruqsat etilgen nıkotın dozasyna, qaptamaǵa, eskertýlerge jáne tańbalaýǵa qatysty normatıvtik talaptardy qabyldaý;
- temeki ónimderin, onyń ishinde veıpterdi satýǵa tyıym salýdy buzǵany úshin bólshek saýda oryndarynyń qyzmetin toqtatqanǵa deıin ákimshilik jáne qylmystyq jaýapkershilikti kúsheıtý;
- bilim berý uıymdarynda temeki ónimderin, onyń ishinde veıpterdi tutynýdyń zıanyn túsindirý boıynsha profılaktıkalyq is-sharalardy júrgizý jáne olardy 21 jasqa tolmaǵan adamdarǵa satýǵa tyıym salý.
Eger veıpke birden shekteý qoılatyn bolsa, veıpke qatysty aksızder men salyqtar túrindegi respýblıkalyq búdjettiń túsim birden tómendep, munyń sońy el ishinde qylmystyń ósýine ákep soǵýy múmkin. Shekteý salynsa, halyq veıpke degen suranysyn zańsyz saýda arqyly qanaǵattandyratynyn da umytpaǵan jón.
