جاقىندا ق ر پارلامەنتى ماجىلىسىنە «تەمەكى نارىعى وپەراتورلارى قاۋىمداستىعى» زاڭدى تۇلعالار بىرلەستىگىنىڭ ءتورايىمى ماليكا سحايدان ق ر دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ ەل ىشىندە ۆەيپكە (نيكوتيندى ەلەكتروندى جۇيەمەن جەتكىزۋشى قۇرال) شەكتەۋ قوي تۋراسىنداعى باستاماسىنا قاتىستى حات كەلىپ تۇسكەن. ءدال وسى ماسەلەگە قاتىستى دەپۋتاتتار دا وزدەرىنىڭ ويىن ءبىلدىرىپ، پرەمەر-مينيستر ءاليحان سمايىلوۆتىڭ اتىنا ساۋال جولداپ وتىر.
سوڭعى ۋاقىتتا ق ر دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى ۆەيپتى حالىقتىڭ تۇتىنۋىنا قاتىستى ماسەلە كوتەرىپ جۇرگەنى بەلگىلى. مينيسترلىك بۇل ماسەلەنى شەشۋ ءۇشىن ەل اۋماعىندا ۆەيپتى قولدانۋعا زاڭدى تۇردە شەكتەۋ قويۋدى ۇسىنعان-دى. ولار وسىلايشا كامەلەتتىك جاسقا تولماعانداردى ۆەيپتى قولدانۋىنا شەكتەۋ قويۋدى كوزدەپ وتىر.
ارينە، بەسىكتەن بەلى شىقپاعان جاستاردىڭ ۆەيپ، ىشىمدىك پەن تەمەكىنى تۇتىنۋى جاقسىلىقتىڭ نىشانى ەمەس. ءبىراق ەلىمىزدە بۇل ماسەلەنى رەتتەيتىن ارنايى زاڭدار بار ەكەنىن قاۋىمداستىق دەپۋتاتتارعا جولداعان حاتىندا كورسەتكەن.
ايتالىق، «حالىقتىڭ دەنساۋلىعى جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسى تۋرالى» كودەكستىڭ 110 تارماعىنا سايكەس ۆەيپتەردى ساۋدا ورىندارىندا تەمەكى ونىمدەرىمەن بىرگە جابىق سورەلەردە ساتۋعا بولادى. بۇل ءۇشىن ارنايى زاڭ شىعارۋدىڭ قاجەتى جوق. سونىمەن قاتار اتالعان كودەكسكە سايكەس ۆەيپتى 21 جاسقا تولعان ازاماتتارعا عانا ساتۋعا بولادى.
وكىنىشكە وراي، زاڭدا كورسەتىلگەن بۇل نورمالار كوپ جەردە ساقتالا بەرمەيتىنىن جاسىرۋدىڭ ءجونى جوق. ويتكەنى بىزدە مەملەكەتتىك باقىلاۋ ءالسىز. ونىڭ ۇستىندە ەلىمىزدە قاندايدا ءبىر ونىمدەردىڭ تۇتىنۋعا قاتىستى شەكتەۋ قويۋ ءوز دەڭگەيىندە ورىندالمايتىنىن دا جاسىرىن ەمەس.
ءدال وسى دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ 2013 جىلدىڭ ناۋرىز ايىندا ەلىمىزدەگى قوعامدىق ورىنداردا جۇرتتىڭ كالايان شەگۋىنە شەكتەۋ ەنگىزۋ باستاماسى ساتسىزدىككە ۇشىراعانى ەسىمىزدە. بۇدان كەيىن مينيسترلىك 2020 جىلى 6 تامىزدا قوعامدىق ورىنداردا كاليان شەگۋدى شەكتەيتىن زاڭناماعا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋگە ءماجبۇر بولدى. ەلىمىزدەگى كافە، مەيرامحانالارعا باس سۇققان ادام بۇل شەكتەۋدىڭ مۇلدە جۇمىس ىستەمەيتىنىنە بىردەن كوز جەتكىزە الادى.
سول سياقتى دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ ۆەيپتى شەكتەۋگە قاتىستى شەكتەۋى دە جۇمىس ىستەيتىنى ايدان انىق. ەگەر بۇل شەكتەۋدى ەنگىزەتىن بولسا، كاسىپكەرلەر كولەڭكەلى بيزنەسكە كەتىپ، مەملەكەت قازىناسى ميلليونداعان سالىقتان قاعىلادى.
وسىدان ءبىرشاما ۋاقىت بۇرىن ەل ازاماتتارى بۇل شەكتەۋدىڭ ورىنسىز ەكەنىن ايتىپ، ارنايى پەتيسيا ۇيىمداستىرىپ، 100 000-نان استام (ءجۇز مىڭ) ادام قول قويىپ، دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنە جولداعان بولاتىن. وكىنىشكە وراي، ۆەدموستۆا باسشىلىعى بۇل پەتيسياعا نازار اۋدارماعانىن بىلەمىز.
بۇل رەتتە دامىعان ەلدەردىڭ ىس-تاجىريبەسىنە سۇيەنىپ، ولاردان ۇلگى الۋدىڭ ماڭىزى زور. بىردەن شەكتەۋ قويۋ، ادام قۇقىعىنا قول سۇعۋ بولىپ تابىلاتىنىن ۇمىتپاۋىمىز كەرەك. ماسەلەن انگليا، شۆەسيا مەن جاڭا زەلانديانىڭ اتقارۋشى بيلىگى ازاماتتاردىڭ شىلىم شەگۋىن شەكتەۋ ءۇشىن ءتۇرلى جولداردى ۇسىنىپ، جۇرتتى جىگەرلەندىرەتىنىن بىلەمىز. ايتالىق، تەمەكىنى تۇتاتىپ، ادامدار ونىڭ ءتۇتىنىن ىشكە سورعاندا نيكوتين كوپ مولشەردە اعزاعا ەنەدى. ال ۆەيپتە پايدالانعاندا نيكوتين ادام اعزاسىنا بۇلايشا كوپ تۇسپەيتىنى بەلگىلى. وسىلايشا حالىقتىڭ زاردابى اۋىر تەمەكى ونىمدەرىن ۆەيپپەن الماستىرىپ، ولاردىڭ دەنساۋلىعىن ساقتاۋعا ۇگىتتەۋدىڭ ماڭىزى زور. بىردەن ۆەيپكە شەكتەۋ قويماي، وسىنداي قادامدارعا بارعان ءتيىمدى.
وسى رەتتە پارلامەنت قابىرعاسىنداعى ءبىرقاتار دەپۋتاتتاردا ۆەيپكە بىردەن شەكتەۋ قويۋ تەرەڭ ويلانباي جاسالعان قادام ەكەنىن ايتۋدا. ءوز كەزەگىندە حالىق قالاۋلىلارى ەل ىشىندە ۆەيپتى قولدانۋعا قاتىستى وزدەرىنىڭ ۇسىنىستارىن، حاتتارىن ۇكىمەتكە جولدادى.
دەپۋتاتتار قازاقستان رەسپۋبليكاسى اقبتك-نىڭ 65-بابىنا سايكەس، ۇكىمەتتەن ارىزدى قاراپ، وزدەرى مەن ارىزدانۋشى قاۋىمداستىققا جاۋاپ بەرۋدى سۇرادى. دەپۋتاتتار ءاليحان سمايىلوۆقا جولداعان ءۇشبۋ حاتىندا تەمەكى نارىعى وپەراتورلارى قاۋىمداستىعى» زاڭدى تۇلعالار بىرلەستىگى ۇسىنعان تومەندەگى ۇسىنىستاردى دا سارالاپ، قاراپ شىعۋدى ءوتىنىپ وتىر.
- تەمەكى ونىمدەرىمەن بىرگە ۆەيپتىڭ نارىققا زاڭسىز كىرگىزىلگەندە تاركىلەپ، جويۋ سىندى مەملەكەتتىك قاداعالاۋدى جۇرگىزۋ ءىسىن جەرگىلىكتى اتقارۋ ورگاندارىنا قاراستى قۇقىق قورعاۋ قىزمەتىنە تاپسىرۋ؛
- دۇرىس تاڭبالانباعان ۆەيپ پەن وعان قولدانىلاتىن سۇيىقتىقتى نارىقتان الۋ؛ - رۇقسات ەتىلگەن نيكوتين دوزاسىنا، قاپتاماعا، ەسكەرتۋلەرگە جانە تاڭبالاۋعا قاتىستى نورماتيۆتىك تالاپتاردى قابىلداۋ؛
- تەمەكى ونىمدەرىن، ونىڭ ىشىندە ۆەيپتەردى ساتۋعا تىيىم سالۋدى بۇزعانى ءۇشىن بولشەك ساۋدا ورىندارىنىڭ قىزمەتىن توقتاتقانعا دەيىن اكىمشىلىك جانە قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىكتى كۇشەيتۋ؛
- ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا تەمەكى ونىمدەرىن، ونىڭ ىشىندە ۆەيپتەردى تۇتىنۋدىڭ زيانىن ءتۇسىندىرۋ بويىنشا پروفيلاكتيكالىق ءىس-شارالاردى جۇرگىزۋ جانە ولاردى 21 جاسقا تولماعان ادامدارعا ساتۋعا تىيىم سالۋ.
ەگەر ۆەيپكە بىردەن شەكتەۋ قويلاتىن بولسا، ۆەيپكە قاتىستى اكسيزدەر مەن سالىقتار تۇرىندەگى رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ ءتۇسىم بىردەن تومەندەپ، مۇنىڭ سوڭى ەل ىشىندە قىلمىستىڭ وسۋىنە اكەپ سوعۋى مۇمكىن. شەكتەۋ سالىنسا، حالىق ۆەيپكە دەگەن سۇرانىسىن زاڭسىز ساۋدا ارقىلى قاناعاتتاندىراتىنىن دا ۇمىتپاعان ءجون.
