Uzaq únsizdikten keıin Almazbek Atambaev Qyrǵyzstan energetıkasynyń jaǵdaıyna arnalǵan emosıalyq jazba jarıalady, dep habarlaıdy Dalanews.kz 24.kg saıtynyń saraptamasyna silteme jasap.
Atambaevtyń jazbasynyń negizgi mazmuny – ózine tán sarynda: «barlyq saıasatker jaman, al men ǵana durys edim». Iaǵnı, onyń aıtýynsha, bıligi tusynda energetıka salasy «qaıta qalpyna keltirilip, nyǵaıtylǵan», al qazir bári 2010 jylǵy deńgeıge quldyraǵan.
Burynǵy prezıdenttiń mundaı málimdemelerin elemeýge de bolar edi, eger másele halyq úshin asa ózekti bolmaǵanda. Qystyń taıap qalǵan kezinde Energetıka mınıstrligi elektr qýatyn únemdeýge shaqyryp, ýaqytsha óshirýler bolýy múmkin ekenin eskertip otyr. Al osy tusta jyly Ispanıada otyrǵan Atambaev áleýmettik jelilerdegi jaǵdaıdy odan saıyn «qyzdyryp» jiberdi.
Biraq onyń sózderiniń astarynda naqty qarastyrýdy qajet etetin birqatar qaıshylyqtar jatyr.
Atambaev bılikte bolǵan jyldary rasynda da birqatar iri ınfraqurylymdyq jobalar iske asqan. Mysaly, «Datka – Kemın» jelisi salyndy, Bishkek jylý elektr ortalyǵy jańartyldy (báriniń esinde – 600 dollarlyq qysqyshtar). Alaıda bul jobalar Atambaevtyń komandasy ázirlegen bastamalar emes edi. Degenmen olar eldiń energetıkalyq táýelsizdigin arttyrýda mańyzdy qadam boldy.
"Soǵan qaramastan, Atambaev kezeńin Qyrǵyz energetıkasynyń «altyn ǵasyry» dep ataý - tym ásireleý.
Saladaǵy júıeli problemalar: energıanyń úlken shyǵyny, tarıfterdiń ashyq bolmaýy, jabdyqtardyń eskirýi, mamandardyń ketýi - sheshilmeı, kerisinshe, tereńdeı tústi. Biraq Atambaevtyń joly boldy: onyń prezıdenttigi gıdrologıalyq turǵydan qolaıly jyldarǵa tuspa-tus keldi, ıaǵnı Toktogýl sý qoımasynda sý jetkilikti boldy. Ekonomıka men qurylys qarqyny da tómen edi, sondyqtan elektr energıasyna suranys az bolatyn. Osylaısha, energetıkadaǵy máseleler halyqqa onsha baıqalmady. Sala mamandary olardy jaqsy bilse de, kópshilikke bul kóringen joq".
2025 jylǵy energetıka men 2013 jyldy salystyrýǵa bola ma?
Basylym qazirgi jaǵdaıdy on jyl burynǵy kezeńmen salystyrý – qısynsyz ekenin atap ótti. Biraq Atambaevtyń maqsaty shynaıy taldaý emes edi. Ol óz bıligi tusynda bári «jaqsy, jaryq jáne toq» bolǵanyn aıtyp, keıingi onjyldyqta ne ózgergenin eskermedi.
Sońǵy jyldary Qyrǵyzstanda elektr tutyný ondaǵan paıyzǵa artty. Ýrbanızasıa kúsheıdi, jańa óndiris oryndary men IT-sektor ósti. Sonymen birge klımat ózgerip, ystyq kúnder kóbeıdi, Toktogýl sý qoımasyndaǵy sý deńgeıi tómendep, aǵyn turaqsyz bola bastady.
Bul faktorlardyń bári bılik kim bolsa da, júıege qysym túsirip otyr.
Iaǵnı, másele «nashar basqarýda» emes, energetıka júıesiniń uzaq jyldar boıy strategıalyq qorsyz jumys isteýinde. Bul bir úkimettiń emes, sońǵy jıyrma jyldaǵy barlyq bıliktiń, sonyń ishinde Atambaev kezeńiniń de «murasy».
Aıtpaqshy, sońǵy jyldary elde iske qosylǵan shaǵyn jáne orta sý elektr stansıalarynyń sany Atambaev tusyndaǵydan birneshe ese kóp. Energetıka qazir óz damý baǵytyn aıqyndap, júıeniń turaqtylyǵyn qamtamasyz etetin, jetispeýshilikterdi óteıtin jáne sý elektrin balamaly energıa kózderimen tolyqtyratyn naqty jobalar ázirlenip jatyr. Biraq bul týraly Atambaev tis jarmaıdy.
Saıası rıtorıka nemese bos aıqaı
Basylym Atambaevtyń jazbasy – taldaý emes, saıasat ekenin jazady. Onyń mátininde emosıa men aıyptaý kóp, biraq naqty sheshimder joq.
Mysaly, ol elektr energıasyn eksporttaýdy jáne maınıngtiń damýyn synaıdy, biraq bul salanyń tabysyn qalaı óteý keregin usynbaıdy. Mınıstrdi synaıdy, biraq modernızasıa, jańa JEO salý, tarıf reformasy sıaqty tehnıkalyq sheshimder týraly tis jarmaıdy.
Osylaısha, energetıka sıaqty mańyzdy kásibı taqyryp saıası aıqas quralyna aınalyp otyr.
Nátıjesinde budan bári utylady - mamandar da, qarapaıym azamattar da, salanyń ózi de. Tipti Atambaevtyń ózi de.
"Birinshiden, ınternet bárin este saqtaıdy: burynǵy prezıdent ózin energetıkany qutqarǵan tulǵa retinde kórsetýge tyrysqanymen, az ǵana izdenispen shyndyqty bilýge bolady. Ekinshiden, saıasatker ótkenge qarap «bárin burynǵydaı eteıik» dese, ol tek nostalgıaǵa súıenedi. Al nostalgıa men ókpe - ekonomıkada nashar keńesshi.
Eń sońynda, Atambaevtyń jazbasyn oqyǵan soń, oqyrmanda birtúrli sezim qalady - aıanysh pen kúıinish aralas. Óıtkeni ol danalyqtyń ornyna - ókpe, sabyrdyń ornyna - kekshildik kórsetip otyr", - delingen materıalda.
