Amerıkalyqtar 5 qarashada, ıaǵnı búgin jańa prezıdentti tańdaý úshin daýys bere bastady. Bul - amerıkalyqtar úshin ǵana emes, jahan elderi úshin de aıtýly oqıǵa.
Osy tusta Dalanews.kz L.N. Gýmılev atyndaǵy Eýrazıa ulttyq ýnıversıteti Saıasattaný kafedrasynyń meńgerýshisi m.a. Janat Momynqulovtyń pikirin, boljamyn surady.
Saılaý aıasynda Demokratıalyq partıanyń kandıdaty, AQSH-tyń qazirgi vıse-prezıdenti Kamala Harrıs pen respýblıkashylar atynan kandıdat, AQSH-tyń burynǵy prezıdenti Donald Tramp arasynda debattar ótti.
Álem kóz tikken saılaýǵa sarapshylardyń boljamy da ártúrli. Saıasattanýshy Janat Momynqulovtyń sózinshe, prezıdenttik saılaý Amerıka tarıhyndaǵy eń qyzý talqylanatyn, kóp shý shyǵaratyn saılaýlardyń biri bolatyn túri bar.
Janat Momynqulov
"Tramptyń qaıtyp kelýi, Amerıkanyń ishindegi bólinis osyny meńzep tur. Bul saılaýdyń nátıjeleri Ýkraına men Reseı soǵysyn, Taıaý Shyǵystaǵy shıelenisterdi, Qytaı-Taıvan máselelerin jáne basqa da álemdik saıasattyń óte ózekti máselelerin qozǵaıdy. Óıtkeni Tramp - adam boljap bolmaıtyn tulǵa. Odan keıbir kúshterdiń ózi qorqyp otyr deýge bolady. Mysaly, Qytaıǵa túrpideı tıýi múmkin, Izraıldi ashyq qoldaýy múmkin. Óte qaıshylyqty tulǵa. Qazir Amerıkanyń shtattarynda, álemde eń kóp talqylanatyn taqyryp osy Tramp bolyp tur", - dedi sarapshy.
Saıasattanýshy Amerıkadaǵy saılaýdyń bizge de áser etetinin jetkizdi.
"Tramp álemdik saıasatta oıyp turyp oryn alady. Onyń ústine qazirgideı daǵdarys, soǵys jaǵdaıynda onyń is-qımyly - bári óte mańyzdy. Biraq Harrıs qalǵan jaǵdaıda Amerıkanyń osy saıasaty jalǵasa beredi. Qytaıǵa, Reseıge, Iranǵa qatysty shekteý, tejeý saıasaty júredi.
Meniń oıymsha, Harrıstiń jeńisine qýanamyz. Al Tramp keletin bolsa, Reseımen qarym-qatynasyndaǵy ózgerister Ortalyq Azıaǵa, bizge salqyn áser etedi. Bári aınalyp kelgende halyqaralyq júıege áser etedi. Biz boljap bolmaıtyn oqıǵalar bastalyp ketýi múmkin. Harrıs Ortalyq Azıaǵa jańa bir kózqaras tanytýy múmkin, ol - Aq úıdiń mańyndaǵy búrokrattardyń ókili, turaqtylyqtyń "garantıasy". Al Tramp kelse, Ýkraınadaǵy jaǵdaı uzaqqa sozylatyn daýǵa aınalýy múmkin. Sondyqtan, meniń oıymsha, Harrıstiń kelgeni Qazaqstanǵa tıimdi. Ortalyq Azıaǵa tikeleı áseri bolmasa da, sheshimderi arqyly aınalyp kelgende áseri bolady", - deıdi ol.
Janat Momynqulov saılaýǵa qatysty boljamyn da jasady.
"Harrıstiń de jeńý múmkindigi mol, ol áli de alda kele jatyr. 80 mıllıarder Harrıske jaq. Elý shaqty mıllıarder Trampqa jaq. Amerıkanyń eń baı adamy Ilon Masktyń da Trampqa qoldaý kórsetýi saılaýǵa da áser etýi múmkin.
Bul saılaýda kim jeńetinin naqty aıta almasaq ta, kóptegen sarapshy Harrıs jeńetinin boljap otyr. Al kóptegen aýqatty adam "Tramp bolady" dep otyr. Kóptegen sarapshy "Tramp jeńse, úshinshi dúnıejúzilikti soǵysty boldyrmaıdy, soǵystardy toqtatady" deıdi. Biraq kerisinshe, meniń oıymsha, Tramptyń saıasatynyń nátıjesi retinde, Baıdenniń kezinde bul soǵystar bastaldy", - dedi sarapshy.
Buǵan deıin Ulttyq bank tóraǵasy Tımýr Súleımenov Májilis kýlýarynda AQSH-taǵy saılaýdyń dollar-teńge baǵamyna áseri týraly aıtqan bolatyn.
"Birinshiden, AQSH-taǵy saılaý. Bul - mańyzdy makroekonomıkalyq faktor, ol belgili bir jaqqa qaraı áser etýi múmkin. Óıtkeni prezıdenttikke úmitkerlerdiń myqty ekonomıkalyq baǵdarlamalary bar. Onyń ishinde munaıǵa qatysty da baǵdarlamalary bar", - dedi ol.
