Teńgeden ál ketip, dollaryń kúsh alyp jatqanyna bir aptanyń júzi boldy. Máselen, 21 shildeden bastap bırjada 1 AQSH dollarynyń quny 529,44 teńgeden 544,87 teńgege deıin, ıaǵnı 15 teńgege qymbattady. Al aqsha aıyrbas oryndaryndaǵy baǵa 550 degen mejege jetip aldy. Sarapshylar túrli pikir bildirip úlgergenimen, bul rette retteýshi organ tasada qalǵandy jón kórgen. Mine, kúni keshe osy únsizdikti Ulttyq Bank tóraǵasynyń ózi buzdy. Sóıtken Tımýr Súleımenov demalys kúnderi qarsańynda Facebook-tegi paraqshasynda arnaıy jazba jarıalady, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
Ol óz jazbasynda, aldymen teńge baǵamynyń qalaı qalyptasatynyn, bul arada Ulttyq Banktiń róli qandaı ekenin jáne nege baǵamnyń turaqtylyǵy búkil ekonomıkanyń saýlyǵy men balansyna tikeleı baılanysty ekenin uǵynyqty tilmen jetkizgisi keletinin aıtypty.
"2015 jyldan bastap Qazaqstan ınflásıalyq targetteý jáne erkin ózgermeli aıyrbas baǵamy rejımine kóshti. Bul ıkemdi, zamanaýı jáne turaqty ekonomıkalyq modelge qaraı jasalǵan túbegeıli mańyzdy qadam boldy. Bul degenimiz, qazir teńge baǵamy valúta naryǵyndaǵy suranys pen usynystyń áserinen qalyptasýda, sonymen qatar ol ekonomıkadaǵy naryqtyq prosesterdiń, ishki jáne syrtqy faktorlardyń kórinisi bolyp tabylady. Buryn, valúta baǵamyn memleket qoldan belgilegen kezde, bul shalt, ákimshilik taraptan bolatyn bir mezettik devalvasıaǵa ákelip soǵatyn. Nelikten aqsha baǵamy qysymǵa ushyraýda? Ekonomıkaǵa fıskaldyq aýdarym kólemi ósýde, bir jyl ishinde aqsha massasynyń kólemi 18%-ǵa ósti. JİÓ men taýar óndirisi aqsha agregattarynyń ósimine ilese almaı jatyr. Eger ekonomıkaǵa salynatyn aqsha kólemi ishki óndiriske qaraǵanda tez ósse, bul ımporttyń artýyna ákelip soǵady. Bıyl aıtarlyqtaı shyǵystar, sonyń ishinde ınfraqurylymdyq jáne áleýmettik jobalarǵa aqshalar qarastyrylǵan. Nátıjesinde iri kelisimsharttar jasalyp, qarajatty ıgerý úshin ımporttyq jabdyqtar, tehnıka, komponentter satyp alynady. Bul shetel valútasyna degen joǵary suranysty qalyptastyryp, teńge baǵamyna qysym jasaıdy", dep jazady Tımýr Súleımenov jelide.
Onyń aıtýynsha, ýaqyt óte kele taýarlardyń otandyq óndirisi aqsha massasyn qýyp jetedi, biraq bul úshin ýaqyt qajet. Sondyqtan, qazirgi ýaqytta ekonomıka ımportqa júginýge májbúr.
Ol teńge baǵamyna áser etetin faktorlardy shartty túrde ózderi úsh negizgi sanatqa bóletinin aıtady:
- İrgeli faktorlar: munaıdyń jáne basqa da eksporttyq taýarlardyń álemdik baǵasy, negizgi saýda seriktesteriniń valútalarynyń dınamıkasy, jahandyq konúnktýra jáne basqa da makroekonomıkalyq kórsetkishter.
- Naryqtyq faktorlar: bıznes, halyq jáne memleket tarapynan valútaǵa degen suranys pen usynys, ımport taýarlardy satyp alýlar, maýsymdyq aýytqýlar (mysaly, týrısik belsendilik, dıvıdendter tólemi degendeı).
- Alypsatarlyq faktorlar: valútaǵa naqty qajettilikten emes, baǵamnyń qysqa merzimdi aýytqýlarynan paıda tabýdan týyndaıtyn naryq qatysýshylarynyń operasıalary. Mundaı faktorlar valúta baǵamynyń qubylmalylyǵyn irgeli faktorlar bolmasa da negizsiz aıtarlyqtaı arttyra alady.
"Qazirgi ýaqytta irgeli faktorlar aqsha baǵamy deńgeıiniń durys baǵalanbaı otyrǵanyn kórsetedi. Biz alypsatarlyq belsendilikti tirkemedik, jaǵdaı turaqty jáne baqylaýǵa keledi. Búgingi tańda aqsha baǵamyna negizgi qysym naryqtyq faktorlarmen qalyptasýda: búdjet qarajatyn belsendi ıgerý, ımporttyq satyp alýlar kóleminiń artýy, sondaı-aq maýsymdyq dıvıdendter tólemi kezeńi jáne týrıser tarapynan bolǵan suranys", - deıdi ol.
Sondaı-aq Ulttyq Bank basshysy bireýler ózderiniń bul iske aralasyp, aqsha baǵamyn turaqtandyrý úshin ıntervensıa júrgizý kerektigin aıtyp jatqanyn da sóz etedi.
"Bulaı jasaýǵa bolady, eger baǵam alypsatarlyq faktorlardyń áserinen qubylmaly ári turaqsyz bolsa. Eger baǵam naryqtyq nemese irgeli faktorlardyń áserinen joǵary nemese tómen jyljysa, mundaıda ıntervensıalar kómektespeıdi, tek zıanyn tıgizbese. Negizsiz ıntervensıalar jalpy ekonomıkaǵa emes, alypsatarlarǵa qolaıly bolýy múmkin ekenin durys túsingen jón. Biz ulttyq rezervterdi aqylǵa salyp, basqarýymyz kerek. Biz bırjadaǵy jáne bankaralyq naryqtaǵy jaǵdaıdy muqıat baqylap otyramyz jáne kúrt qubylmalylyq pen alypsatarlyq operasıalar oryn alyp jatqan jaǵdaıynda jedel áreket etýge daıynbyz. Pragmatıkalyq memlekettik saıasattyń nátıjesinde biz 52,2 mıllıard AQSH dollary kóleminde halyqaralyq rezerv jınaı aldyq. Ol alypsatarlyqtan týyndaıtyn aqsha baǵamyndaǵy aýytqýlardy tegisteýge múmkindik bere alady", dep sózin túıindeıdi Súleımenov.
Buǵan deıin saıtymyzda "Inflásıa degenińiz "órt", ekonomıka qyzyp barady". Sarapshy teńge baǵamyna qatysty shyndyqty aıtty" degen maqala jarıalanǵan bolatyn.
