"2015 جىلدان باستاپ قازاقستان ينفلياسيالىق تارگەتتەۋ جانە ەركىن وزگەرمەلى ايىرباس باعامى رەجيمىنە كوشتى. بۇل يكەمدى، زاماناۋي جانە تۇراقتى ەكونوميكالىق مودەلگە قاراي جاسالعان تۇبەگەيلى ماڭىزدى قادام بولدى. بۇل دەگەنىمىز، ءقازىر تەڭگە باعامى ۆاليۋتا نارىعىنداعى سۇرانىس پەن ۇسىنىستىڭ اسەرىنەن قالىپتاسۋدا، سونىمەن قاتار ول ەكونوميكاداعى نارىقتىق پروسەستەردىڭ، ىشكى جانە سىرتقى فاكتورلاردىڭ كورىنىسى بولىپ تابىلادى. بۇرىن، ۆاليۋتا باعامىن مەملەكەت قولدان بەلگىلەگەن كەزدە، بۇل شالت، اكىمشىلىك تاراپتان بولاتىن ءبىر مەزەتتىك ديەۆالۆاسياعا اكەلىپ سوعاتىن. نەلىكتەن اقشا باعامى قىسىمعا ۇشىراۋدا؟ ەكونوميكاعا فيسكالدىق اۋدارىم كولەمى وسۋدە، ءبىر جىل ىشىندە اقشا ماسساسىنىڭ كولەمى 18%-عا ءوستى. ءجىو مەن تاۋار ءوندىرىسى اقشا اگرەگاتتارىنىڭ وسىمىنە ىلەسە الماي جاتىر. ەگەر ەكونوميكاعا سالىناتىن اقشا كولەمى ىشكى وندىرىسكە قاراعاندا تەز وسسە، بۇل يمپورتتىڭ ارتۋىنا اكەلىپ سوعادى. بيىل ايتارلىقتاي شىعىستار، سونىڭ ىشىندە ينفراقۇرىلىمدىق جانە الەۋمەتتىك جوبالارعا اقشالار قاراستىرىلعان. ناتيجەسىندە ءىرى كەلىسىمشارتتار جاسالىپ، قاراجاتتى يگەرۋ ءۇشىن يمپورتتىق جابدىقتار، تەحنيكا، كومپونەنتتەر ساتىپ الىنادى. بۇل شەتەل ۆاليۋتاسىنا دەگەن جوعارى سۇرانىستى قالىپتاستىرىپ، تەڭگە باعامىنا قىسىم جاسايدى"، دەپ جازادى تيمۋر سۇلەيمەنوۆ جەلىدە.

ونىڭ ايتۋىنشا، ۋاقىت وتە كەلە تاۋارلاردىڭ وتاندىق ءوندىرىسى اقشا ماسساسىن قۋىپ جەتەدى، ءبىراق بۇل ءۇشىن ۋاقىت قاجەت. سوندىقتان، قازىرگى ۋاقىتتا ەكونوميكا يمپورتقا جۇگىنۋگە ءماجبۇر.

ول تەڭگە باعامىنا اسەر ەتەتىن فاكتورلاردى شارتتى تۇردە وزدەرى ءۇش نەگىزگى ساناتقا بولەتىنىن ايتادى:

1. ىرگەلى فاكتورلار: مۇنايدىڭ جانە باسقا دا ەكسپورتتىق تاۋارلاردىڭ الەمدىك باعاسى، نەگىزگى ساۋدا سەرىكتەستەرىنىڭ ۆاليۋتالارىنىڭ ديناميكاسى، جاھاندىق كونيۋنكتۋرا جانە باسقا دا ماكروەكونوميكالىق كورسەتكىشتەر.
2. نارىقتىق فاكتورلار: بيزنەس، حالىق جانە مەملەكەت تاراپىنان ۆاليۋتاعا دەگەن سۇرانىس پەن ۇسىنىس، يمپورت تاۋارلاردى ساتىپ الۋلار، ماۋسىمدىق اۋىتقۋلار (مىسالى، تۋريستىك بەلسەندىلىك، ديۆيدەندتەر تولەمى دەگەندەي).
3. الىپساتارلىق فاكتورلار: ۆاليۋتاعا ناقتى قاجەتتىلىكتەن ەمەس، باعامنىڭ قىسقا مەرزىمدى اۋىتقۋلارىنان پايدا تابۋدان تۋىندايتىن نارىق قاتىسۋشىلارىنىڭ وپەراسيالارى. مۇنداي فاكتورلار ۆاليۋتا باعامىنىڭ قۇبىلمالىلىعىن ىرگەلى فاكتورلار بولماسا دا نەگىزسىز ايتارلىقتاي ارتتىرا الادى.

"قازىرگى ۋاقىتتا ىرگەلى فاكتورلار اقشا باعامى دەڭگەيىنىڭ دۇرىس باعالانباي وتىرعانىن كورسەتەدى. ءبىز الىپساتارلىق بەلسەندىلىكتى تىركەمەدىك، جاعداي تۇراقتى جانە باقىلاۋعا كەلەدى. بۇگىنگى تاڭدا اقشا باعامىنا نەگىزگى قىسىم نارىقتىق فاكتورلارمەن قالىپتاسۋدا: بيۋدجەت قاراجاتىن بەلسەندى يگەرۋ، يمپورتتىق ساتىپ الۋلار كولەمىنىڭ ارتۋى، سونداي-اق ماۋسىمدىق ديۆيدەندتەر تولەمى كەزەڭى جانە تۋريستەر تاراپىنان بولعان سۇرانىس"، - دەيدى ول.

سونداي-اق ۇلتتىق بانك باسشىسى بىرەۋلەر وزدەرىنىڭ بۇل ىسكە ارالاسىپ، اقشا باعامىن تۇراقتاندىرۋ ءۇشىن ينتەرۆەنسيا جۇرگىزۋ كەرەكتىگىن ايتىپ جاتقانىن دا ءسوز ەتەدى.

"بۇلاي جاساۋعا بولادى، ەگەر باعام الىپساتارلىق فاكتورلاردىڭ اسەرىنەن قۇبىلمالى ءارى تۇراقسىز بولسا. ەگەر باعام نارىقتىق نەمەسە ىرگەلى فاكتورلاردىڭ اسەرىنەن جوعارى نەمەسە تومەن جىلجىسا، مۇندايدا ينتەرۆەنسيالار كومەكتەسپەيدى، تەك زيانىن تيگىزبەسە. نەگىزسىز ينتەرۆەنسيالار جالپى ەكونوميكاعا ەمەس، الىپساتارلارعا قولايلى بولۋى مۇمكىن ەكەنىن دۇرىس تۇسىنگەن ءجون. ءبىز ۇلتتىق رەزەرۆتەردى اقىلعا سالىپ، باسقارۋىمىز كەرەك. ءبىز بيرجاداعى جانە بانكارالىق نارىقتاعى جاعدايدى مۇقيات باقىلاپ وتىرامىز جانە كۇرت قۇبىلمالىلىق پەن الىپساتارلىق وپەراسيالار ورىن الىپ جاتقان جاعدايىندا جەدەل ارەكەت ەتۋگە دايىنبىز. پراگماتيكالىق مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ ناتيجەسىندە ءبىز 52،2 ميلليارد اقش دوللارى كولەمىندە حالىقارالىق رەزەرۆ جيناي الدىق. ول الىپساتارلىقتان تۋىندايتىن اقشا باعامىنداعى اۋىتقۋلاردى تەگىستەۋگە مۇمكىندىك بەرە الادى"، دەپ ءسوزىن تۇيىندەيدى سۇلەيمەنوۆ.

بۇعان دەيىن سايتىمىزدا "ينفلياسيا دەگەنىڭىز "ءورت"، ەكونوميكا قىزىپ بارادى". ساراپشى تەڭگە باعامىنا قاتىستى شىندىقتى ايتتى" دەگەن ماقالا جاريالانعان بولاتىن.