Kesheli beri "Áselxan apaı siz jaıly búı depti ǵoı, ýmraǵa aparyp, biraz aqynnyń obalyna qalypsyz ǵoı, ras pa?" dep jekeme ondaǵan adam saýal joldapty. Biraz el aqıqatyn bilip tursa da, "osy bir jerden ot shyǵyp keter me eken, qyzyl keńirdek bop talasqan, qyzyqqa kýá bop qalar ma ekenbiz" degen pendeshiligin jasyryp jatqan joq. Aıtarym, "qulaǵy edireıip, quıryǵy tikireıip" (ıt tirlik, mysyq tileý) jaýlasar jaýap kútkender úmit etpeı-aq qoısyn...
Áselxan apam – aıtysker aqyndardyń anasy. Jotadan jol salǵan jampozy, jorǵasynan jańylmaǵan júırigi. Ol kisiler saxnadan eldiń muńyn, urpaqtyń qamyn jyrlap jatqanda, biz mektepten kele sap, sómkemizdi buryshqa laqtyryp, teledıdarǵa telmiretinbiz. Laqyldaǵan kesteli óleńge, lapyldaǵan otty oılarǵa solaı maxabatymyz oıanyp, yntyzarymyz aýǵan. Jasyratyny joq, Halyq aqyny, tiri Áselxandy kórgende, óleńnen quıǵandaı ór tulǵany kórgende, qaraǵan kúıi qalshıyp turyp qalǵanbyz. Oǵan da 27 jyl ótipti.
Apammen saxnada eki ret dıdarlasyppyn. Biri, IýNESKO deńgeıinde toılanǵan Abaı toıynyń aqtyq aıtysynda, ekinshisi, Jambyl oblysynyń 60 jyldyǵyna arnalǵan Taraz tórindegi jyr dodasynda. Ekeýinde de, Qadyr, Tumanbaı, Aqseleý... aǵalarymyz bastaǵan qazylar jeńisti maǵan berip jiberdi. Qazaqı tárbıemen ósken balamyz ǵoı... Áli kúnge yńǵaısyzdanam. Jaraıdy, óleńim órneksiz emes shyǵar, taýyp aıtqan tustarym da bar bolar. Biraq, jıyrmadaǵy maǵan bermeı-aq, apamdy alǵa salǵanda jarasyp turar edi-aý, deımin... Qaıtem, endi, taǵdyr ǵoı..! Odan soń da, apammen sháı desken jerimiz joq. Kórgen jerde júgirip baryp, qolyn alyp, betinen súıip, apalap turar balalyǵymyzdan, qol qýsyrǵan kishiligimizden jańylmadyq. Áli de sol syılastyq, syrttaı qadirleý men tilektestik pıǵyldamyz. Sebebi, jasy da, joly da úlken, óneri de bıik, ónegesi de jeterlik.
Endi, álgi suxbatta, maǵan baılanysty renjińkirep aıtsa, solaı jetkizgen shyǵar. Arandatýshylar kisi senetindeı qısynǵa salyp aıtqan shyǵar.
Kóńilin qaraıtatyndaı, kúdik uıalatyp, kúmán týǵyzatyndaı sózdi taýap aıtatyn aǵaıynǵa kende emespiz ǵoı...
Taý men tasty jel buzady, adamzatty sóz buzady. Ol úshin men nege renjıin. "Biletin edińiz ǵoı, nege óıttińiz" dep, renjıtindeı, apam menimen kórshi turǵan joq, uzaq saparda bolǵan joq, syrymdy biletindeı aramyzda "alys-beris" júrgen joq. Alashtyń aıaýlysy, arqaly apam aıtty, men kóterip aldym...
Júzdesip jatsaq, júrek ılanardaı ýájimdi aıtarmyn, múmkindik týmasa, "múminniń jary – Qudaı" dep, sabyr qylarmyn. Búlik shyǵarǵannyń biz de jaýymyz, búldirgendi biz de túzetsek dep júrmiz. Jamandyq azaıyp, jaqsylyq kóbeıse eken, azǵyndyq joıylyp, izgilik saltanat qursa eken dep júrgen qazaqpyz. Mensiz de meshit salyp, bizsiz de qaıyrym jasap júrgen qaıratkerler kóp. Bizdi tanymaı-aq qajyǵa baryp, kóńili túskendi ýmraǵa jiberip jatqan myrzalar da jeterlik.
Sózdiń reti kep qalǵan jerde, sondaı nıettegi aǵalarǵa "jaqyn-jýyǵyń men mańaıyńa ǵana shýaq shasha bermeı, alashtyń aqyndaryn da saparǵa shyǵaryp, qasıetti jerde duǵa qylýyna múmkindik týǵyzsańyzshy" dep ótingenim ras. Eldiń sózin aıtatyn aqyndar ǵoı, el kórsin, jer kórsin, tanymy keńeıip, tamyry tereńdesin degem.
Ókinishke oraı, jurt ýmrany ǵana aıtady. Al, sol óner janashyrlary qanshama aıtyskerlerdi Túrkıaǵa, Qytaıǵa, Monǵolıaǵa, tipti Eýropadaǵy qandastarymyzǵa da saparlatyp, ystyq júzdesýler men qımas qaýyshýlaryna sebep boldy. Qazaqı qany bar sol qaragóz qaltalylar din jaıynda dıdarlaspaı-aq, rýxanı baılanys ornatpaı-aq, qanshama aıtyskerdiń úıli-jaıly bolýyna, otbasylyq máseleriniń sheshilýine sebep boldy. Tek qana dinı zıaratqa yqylastanyp, dúnıaýı qundylyqtardy umyttyrýǵa talpynyp jatqan jandy kórmedim. Onyń ústine, ýmraǵa deıin de namaz oqyp júrgen birli-jarym tanymal aqyndar bolmasa, Qunanbaı qajylyq qylǵan jerge baryp, zám-zám iship, elge tilek tilep kelgen aıtyskerlerdiń deni saxnanyń ústinde, aıtystyń qazanynda qaınap júr. "Saýabymdy aldyńyz, otbasyma bereke kirdi, eserligim ketip, eseıip qaldym" dep raxmet aıtqan aqyndar bar. Biraq, "obalyma qaldyń" dep aıtqan aıtyskerdi kezdestirmedim.
Júrsin aǵam shyryldap júrgendeı, shynynda osy aıtysker áriptesterimniń bórki qısaımaǵanyn, kórkin kir shalmaǵanyn qalaımyn. Eki aýyz sózdiń basyn qosa almaıtyndar alyp jatqan ataq pen abyroıdyń aıtyskerlerdiń aýylyn aınalyp ótip jatqany ókindiredi. "At súrinip bolǵansha aqyl tapqan" aqyndardyń rýxanı tolysý turǵysynan ǵana emes, er-turmanynyń bútin, arbasynyń aýyr bolýyna múddelimin.
Azattyq alǵaly erkelep, entelep júrgen, tolqyp sóılep, shalqyp basyp júrgen aıtyskerler bar shyǵar, biraq, aǵymǵa kirip, sektant bolyp, adasyp júrgenin kórmeppin.
Syrttaı kóre almastar ton pishkenmen, Alla erekshe aqyl, kirpıaz sezimtaldyq bergen aıtyskerlerdiń kim kóringenge erip, ne bolsa, soǵan senbeýi de zańdylyq shyǵar. Jastyǵyna qaraı pispegen pikir aıtyp, ortasyna oraı orasholaq oı túıetin ónerpazdar qaı kezde de bolǵan. Biraq, dál qazirgi aıtys aqyndarynyń arqalap júrgen júgi salmaqty, elge berip jatqan qazynasy qomaqty. Kúshtiniń tilinde sóılep, myqtynyń pikirimen júretinderge jaqpasa da aqıqatty tanyǵan, ýyzyna jaryǵan aıtystyń kóshi alysqa bet túzedi. Alla uzaǵynan súıindirsin!
Qazaq aıtysynda Júrsin – jalǵyz, Áselxan – bireý! Saxnada ǵana aıtysaıyq, qalǵan jerde Qazaq bop ómir súreıik! Alla bergen qysqa ǵumyrdy talas-tartyspen taýyspaı, syılastyqqa toly siz-bizben uzartaıyq, aǵaıyndar!
