كەشەلى بەرى "اسەلxان اپاي ءسىز جايلى ءبۇي دەپتى عوي، ۋمراعا اپارىپ، ءبىراز اقىننىڭ وبالىنا قالىپسىز عوي، راس پا؟" دەپ جەكەمە ونداعان ادام ساۋال جولداپتى. ءبىراز ەل اقيقاتىن ءبىلىپ تۇرسا دا، "وسى ءبىر جەردەن وت شىعىپ كەتەر مە ەكەن، قىزىل كەڭىردەك بوپ تالاسقان، قىزىققا كۋا بوپ قالار ما ەكەنبىز" دەگەن پەندەشىلىگىن جاسىرىپ جاتقان جوق. ايتارىم، "قۇلاعى ەدىرەيىپ، قۇيرىعى تىكىرەيىپ" (يت تىرلىك، مىسىق تىلەۋ) جاۋلاسار جاۋاپ كۇتكەندەر ءۇمىت ەتپەي-اق قويسىن...
اسەلxان اپام – ايتىسكەر اقىنداردىڭ اناسى. جوتادان جول سالعان جامپوزى، جورعاسىنان جاڭىلماعان جۇيرىگى. ول كىسىلەر ساxنادان ەلدىڭ مۇڭىن، ۇرپاقتىڭ قامىن جىرلاپ جاتقاندا، ءبىز مەكتەپتەن كەلە ساپ، سومكەمىزدى بۇرىشقا لاقتىرىپ، تەلەديدارعا تەلمىرەتىنبىز. لاقىلداعان كەستەلى ولەڭگە، لاپىلداعان وتتى ويلارعا سولاي ماxابباتىمىز ويانىپ، ىنتىزارىمىز اۋعان. جاسىراتىنى جوق، حالىق اقىنى، ءتىرى اسەلxاندى كورگەندە، ولەڭنەن قۇيعانداي ءور تۇلعانى كورگەندە، قاراعان كۇيى قالشيىپ تۇرىپ قالعانبىز. وعان دا 27 جىل ءوتىپتى.
اپاممەن ساxنادا ەكى رەت ديدارلاسىپپىن. ءبىرى، يۋنەسكو دەڭگەيىندە تويلانعان اباي تويىنىڭ اقتىق ايتىسىندا، ەكىنشىسى، جامبىل وبلىسىنىڭ 60 جىلدىعىنا ارنالعان تاراز تورىندەگى جىر دوداسىندا. ەكەۋىندە دە، قادىر، تۇمانباي، اقسەلەۋ... اعالارىمىز باستاعان قازىلار جەڭىستى ماعان بەرىپ جىبەردى. قازاقي تاربيەمەن وسكەن بالامىز عوي... ءالى كۇنگە ىڭعايسىزدانام. جارايدى، ولەڭىم ورنەكسىز ەمەس شىعار، تاۋىپ ايتقان تۇستارىم دا بار بولار. ءبىراق، جيىرماداعى ماعان بەرمەي-اق، اپامدى العا سالعاندا جاراسىپ تۇرار ەدى-اۋ، دەيمىن... قايتەم، ەندى، تاعدىر عوي..! ودان سوڭ دا، اپاممەن ءشاي دەسكەن جەرىمىز جوق. كورگەن جەردە جۇگىرىپ بارىپ، قولىن الىپ، بەتىنەن ءسۇيىپ، اپالاپ تۇرار بالالىعىمىزدان، قول قۋسىرعان كىشىلىگىمىزدەن جاڭىلمادىق. ءالى دە سول سىيلاستىق، سىرتتاي قادىرلەۋ مەن تىلەكتەستىك پيعىلدامىز. سەبەبى، جاسى دا، جولى دا ۇلكەن، ونەرى دە بيىك، ونەگەسى دە جەتەرلىك.
ەندى، الگى سۇxباتتا، ماعان بايلانىستى رەنجىڭكىرەپ ايتسا، سولاي جەتكىزگەن شىعار. ارانداتۋشىلار كىسى سەنەتىندەي قيسىنعا سالىپ ايتقان شىعار.
كوڭىلىن قارايتاتىنداي، كۇدىك ۇيالاتىپ، كۇمان تۋعىزاتىنداي ءسوزدى تاۋاپ ايتاتىن اعايىنعا كەندە ەمەسپىز عوي...
تاۋ مەن تاستى جەل بۇزادى، ادامزاتتى ءسوز بۇزادى. ول ءۇشىن مەن نەگە رەنجيىن. "بىلەتىن ەدىڭىز عوي، نەگە ءويتتىڭىز" دەپ، رەنجيتىندەي، اپام مەنىمەن كورشى تۇرعان جوق، ۇزاق ساپاردا بولعان جوق، سىرىمدى بىلەتىندەي ارامىزدا "الىس-بەرىس" جۇرگەن جوق. الاشتىڭ اياۋلىسى، ارقالى اپام ايتتى، مەن كوتەرىپ الدىم...
جۇزدەسىپ جاتساق، جۇرەك يلانارداي ءۋاجىمدى ايتارمىن، مۇمكىندىك تۋماسا، "ءمۇمىننىڭ جارى – قۇداي" دەپ، سابىر قىلارمىن. بۇلىك شىعارعاننىڭ ءبىز دە جاۋىمىز، بۇلدىرگەندى ءبىز دە تۇزەتسەك دەپ ءجۇرمىز. جاماندىق ازايىپ، جاقسىلىق كوبەيسە ەكەن، ازعىندىق جويىلىپ، ىزگىلىك سالتانات قۇرسا ەكەن دەپ جۇرگەن قازاقپىز. مەنسىز دە مەشىت سالىپ، ءبىزسىز دە قايىرىم جاساپ جۇرگەن قايراتكەرلەر كوپ. ءبىزدى تانىماي-اق قاجىعا بارىپ، كوڭىلى تۇسكەندى ۋمراعا جىبەرىپ جاتقان مىرزالار دا جەتەرلىك.
ءسوزدىڭ رەتى كەپ قالعان جەردە، سونداي نيەتتەگى اعالارعا "جاقىن-جۋىعىڭ مەن ماڭايىڭا عانا شۋاق شاشا بەرمەي، الاشتىڭ اقىندارىن دا ساپارعا شىعارىپ، قاسيەتتى جەردە دۇعا قىلۋىنا مۇمكىندىك تۋعىزساڭىزشى" دەپ وتىنگەنىم راس. ەلدىڭ ءسوزىن ايتاتىن اقىندار عوي، ەل كورسىن، جەر كورسىن، تانىمى كەڭەيىپ، تامىرى تەرەڭدەسىن دەگەم.
وكىنىشكە وراي، جۇرت ۋمرانى عانا ايتادى. ال، سول ونەر جاناشىرلارى قانشاما ايتىسكەرلەردى تۇركياعا، قىتايعا، مونعولياعا، ءتىپتى ەۋروپاداعى قانداستارىمىزعا دا ساپارلاتىپ، ىستىق جۇزدەسۋلەر مەن قيماس قاۋىشۋلارىنا سەبەپ بولدى. قازاقي قانى بار سول قاراگوز قالتالىلار ءدىن جايىندا ديدارلاسپاي-اق، رۋxاني بايلانىس ورناتپاي-اق، قانشاما ايتىسكەردىڭ ءۇيلى-جايلى بولۋىنا، وتباسىلىق ماسەلەرىنىڭ شەشىلۋىنە سەبەپ بولدى. تەك قانا ءدىني زياراتقا ىقىلاستانىپ، ءدۇنياۋي قۇندىلىقتاردى ۇمىتتىرۋعا تالپىنىپ جاتقان جاندى كورمەدىم. ونىڭ ۇستىنە، ۋمراعا دەيىن دە ناماز وقىپ جۇرگەن ءبىرلى-جارىم تانىمال اقىندار بولماسا، قۇنانباي قاجىلىق قىلعان جەرگە بارىپ، ءزام-زام ءىشىپ، ەلگە تىلەك تىلەپ كەلگەن ايتىسكەرلەردىڭ دەنى ساxنانىڭ ۇستىندە، ايتىستىڭ قازانىندا قايناپ ءجۇر. "ساۋابىمدى الدىڭىز، وتباسىما بەرەكە كىردى، ەسەرلىگىم كەتىپ، ەسەيىپ قالدىم" دەپ راxمەت ايتقان اقىندار بار. ءبىراق، "وبالىما قالدىڭ" دەپ ايتقان ايتىسكەردى كەزدەستىرمەدىم.
ءجۇرسىن اعام شىرىلداپ جۇرگەندەي، شىنىندا وسى ايتىسكەر ارىپتەستەرىمنىڭ بوركى قيسايماعانىن، كوركىن كىر شالماعانىن قالايمىن. ەكى اۋىز ءسوزدىڭ باسىن قوسا المايتىندار الىپ جاتقان اتاق پەن ابىرويدىڭ ايتىسكەرلەردىڭ اۋىلىن اينالىپ ءوتىپ جاتقانى وكىندىرەدى. "ات ءسۇرىنىپ بولعانشا اقىل تاپقان" اقىنداردىڭ رۋxاني تولىسۋ تۇرعىسىنان عانا ەمەس، ەر-تۇرمانىنىڭ ءبۇتىن، ارباسىنىڭ اۋىر بولۋىنا مۇددەلىمىن.
ازاتتىق العالى ەركەلەپ، ەنتەلەپ جۇرگەن، تولقىپ سويلەپ، شالقىپ باسىپ جۇرگەن ايتىسكەرلەر بار شىعار، ءبىراق، اعىمعا كىرىپ، سەكتانت بولىپ، اداسىپ جۇرگەنىن كورمەپپىن.
سىرتتاي كورە الماستار تون پىشكەنمەن، اللا ەرەكشە اقىل، كىرپياز سەزىمتالدىق بەرگەن ايتىسكەرلەردىڭ كىم كورىنگەنگە ەرىپ، نە بولسا، سوعان سەنبەۋى دە زاڭدىلىق شىعار. جاستىعىنا قاراي پىسپەگەن پىكىر ايتىپ، ورتاسىنا وراي وراشولاق وي تۇيەتىن ونەرپازدار قاي كەزدە دە بولعان. ءبىراق، ءدال قازىرگى ايتىس اقىندارىنىڭ ارقالاپ جۇرگەن جۇگى سالماقتى، ەلگە بەرىپ جاتقان قازىناسى قوماقتى. كۇشتىنىڭ تىلىندە سويلەپ، مىقتىنىڭ پىكىرىمەن جۇرەتىندەرگە جاقپاسا دا اقيقاتتى تانىعان، ۋىزىنا جارىعان ايتىستىڭ كوشى الىسقا بەت تۇزەدى. اللا ۇزاعىنان ءسۇيىندىرسىن!
قازاق ايتىسىندا ءجۇرسىن – جالعىز، اسەلxان – بىرەۋ! ساxنادا عانا ايتىسايىق، قالعان جەردە قازاق بوپ ءومىر سۇرەيىك! اللا بەرگەن قىسقا عۇمىردى تالاس-تارتىسپەن تاۋىسپاي، سىيلاستىققا تولى سىز-بىزبەن ۇزارتايىق، اعايىندار!
