Jahan aralap, el kórý - bir bólek dúnıe. Al shette júrgen qazaqty tarıhı Otanyna ákelý - tipti bólek áńgime. Jýyrda tanymal qazaqstandyq bloger Ernar Almabek Aýǵanstannan Sabyr esimdi qazaqty elge ákeldi.
Bloger Dalanews.kz-ke bergen eksklúzıv suhbatynda bul ıdeıa qaıdan týyndaǵanyn, qandaı qıyndyqpen betpe-bet kelgenin áńgimeledi.
Ernar Almabek bizge bergen suhbatynda adamnyń tanymyn keńeıtip, jańa esikterge jol ashatyn saıahattaryn budan birneshe jyl buryn bastaǵanyn aıtty.
"2016 jyly mamyr aıynda ómirimdegi alǵashqy ekspedısıaǵa shyqtym. Ol kezde saıahattap, álem aralaýǵa bolady degen nárse men úshin qol jetpes arman edi. Marǵulan Seısembaı aǵamyzdyń shaqyrtýymen jeti kún boıy Ulytaýdy araladyq. Sol saparda túrli jıhankezdermen tanystym. Olardyń áńgimesinen shabyt alyp, men de saıahattasam bolady eken ǵoı degen oı túıdim. Sóıtip, araǵa aı salyp basqa ekspedısıaǵa shaqyrtý aldym. Sapardyń artynan saparǵa shyǵyp, ózimniń de qalaı saıahatshy atanǵanymdy baıqamaı qaldym", - deıdi ol.
Osylaısha 2018 jyly jazda Sayahat Time YouTube arnasyn ashqan. Búginde bul arnanyń 111 myń jazylýshysy bar, Youtube-tiń kúmis batyrmasyn alǵan.
"Kelinshegim ekeýmiz Qazaqstan ishin ǵana emes, álemdi de aralaı bastadyq. Kontentimiz tanymdyq baǵytta. Ózim T.Q. Júrgenov atyndaǵy óner akademıasynda kıno jáne tv rejıser-prodúseri mamandyǵyn oqyǵandyqtan, keı blogtarymyz derekti fılm stılinde túsiriledi. Sol úshin árdaıym qyzyq taqyryptar men keıipkerlerdi izdep júremin", - deıdi ol.
Ernar Almabek ózi úshin Aýǵanstan esigin qashan, qalaı ashqanyn áńgimeledi. Onyń sózinshe, munyń tarıhy Aýǵanstan qazaqtary toqyǵan kilemnen bastalǵan...
"2023 jyldyń kúzinde Facebook áleýmettik jelisinde "Aýǵanstan qazaqtarynyń toqyǵan kilemi" degen sýretti kórip qaldym. Buǵan deıin ol elde qazaqtar baryn estisem de asa mán bermeıtinmin. Al sol kúni "Nege aýǵan qazaqtary jaıly derekti fılm túsirmeske?" degen oı keldi. Sýrettiń avtoryna habarlasyp, Aýǵanstandaǵy qazaqtar jaıly aqparat berýin ótindim. Ol kisi qýana kelisti. Maǵan biraz adamnyń nómirin berdi. Olarmen baılanysyp, Aýǵanstanǵa baramyn dep sheshtim. Biraq ol josparym sozylyp, aýǵan jerine tek 2024 jyldyń tamyzynda jete aldym", - deıdi saıahatshy.
Jıyrmadan asa eldi aralaǵan Ernar Almabek saparǵa shyqpas buryn únemi elshilikpen baılanys ornatatynyn aıtady. Bul joly da dál solaı jasaǵan.
"Qazaqtarmen baılanys ornatsam da Qazaqstannyń Aýǵanstandaǵy elshiligine de bir habarlasyp qoıýdy jón kórdim. Qaı elge barsam da sol eldegi elshilikke habarlasyp, ózimniń bara jatqanymdy, vıdeo túsiretinimdi aıtýdy qup kóremin. Óıtkeni keleńsiz jaǵdaı bolyp jatsa, birinshi kómekke keletin osy elshilik qyzmetkerleri dep bilemin. Elshilik maǵan kóp keńes berdi. Gıd jaldap, túsirilimge ruqsat alýyma kómektesti", - deıdi ol.
Bloger 2024 jyly Kabýldy, Bamıan aýmaǵyn vıdeoǵa túsirgen. Sol jaqta ómir súretin hazarı degen ult shoǵyrlanǵan aýylǵa barǵan. Artynsha Mazarı-SHarıf shaharyndaǵy qazaqtar jaıly derekti fılm túsirgen. "10 kúnge sozylǵan saparym ónimdi boldy", - deıdi saıahatshynyń ózi.
Ernar Almabektiń derekti fılmderi bir qazaqtyń ómiri ózgerýine sep boldy.
"Elge kelgen soń arnama úsh vıdeo shyǵardym. Sonyń biri "Aýǵan qazaq" derekti fılmi edi. Bul fılm jaqsy kórilim jınady. Arada taǵy birneshe aı ótkende elshilik ókilderi habarlasyp, jaqsy jańalyq jetkizdi. Meniń fılmimdi kórgennen keıin Saǵadat Kabıkenov esimdi aǵamyz Aýǵanstandaǵy qazaq jastaryn elge kóshirýge nıettenipti. Ol kisi ózi egin sharýashylyǵynda kásip isteıdi. Sol kelgen jastarǵa jumys berýge daıyn ekenin aıtypty. Jospar boıynsha alǵashynda 5-6 jigit kelýi kerek edi. Olar elge ornyqqan soń otbasyn kóshirip alýǵa árekettenedi degen oı bolǵan. Biraq fılmde "Qazaqstanǵa barǵymyz keledi" degen jastar naqty usynys kelgende bas tartty. Biri basqa jaqqa jumysqa ketip qalǵan, biri týǵan-týysynsyz kóshpeımin degen. Tek Sabyr esimdi jigit qana kelisimin berdi", - deıdi ol.
Endigi proses elge kelýdi maqsat etken Sabyrdyń shyn máninde qazaq ekenin dáleldeý bolǵan.
"Qujat jınap, shaqyrtý jiberip, Sabyrdyń qazaq ekenin naqtylaýǵa alty aıdaı ýaqyt ketti. Bul istiń bárin Saǵadat aǵa men elishilik birlese jasady. Men ol proseske aralaspadym. Qujattar daıyn bolǵannan keıin Sabyrdy Aýǵanstannan Qazaqstanǵa alyp keletin adam kerek boldy. Óıtkeni ol ómirinde ushaqqa otyryp, shetelge shyǵyp kórmegen. Men kósh jaıly fılm túsiremin ári janynda serik bolamyn dep, bul isti óz moınyma aldym. Sóıtip mamyrdyń basynda Aýǵanstanǵa qaıta bardym", - dedi ol.
Týyp, ósip-óngen, tynys-tirshiligine ábden úırengen jerden bir adamdy kóshirý ońaı sharýa emes. Ernar Almabek te dál osyndaı pikirde. Onyń ústine Aýǵanstan ótken qıly jol kópshilikke jaqsy málim.
"Adamdy elden elge kóshirýdiń qıyndyǵy barshylyq. Al ol adam 50 jyl soǵys kórgen jerden shyqsa, másele tipti kóbeıe túsedi. Sabyrdy Qazaqstanǵa qaıtarýdyń daıyndyǵy alty aıǵa sozylǵany da sol. Birinshiden, qujat jınaý, shaqyrtý jiberý ońaı emes. Ekinshiden, Aýǵanstanda ózin qazaqpyn dep jalǵan kýálik jasatyp alǵan ózge ult ókilderi kóp. Sondyqtan kóshemin degen ár adam tekseristen ótedi. Úshinshiden, aýǵan qazaqtarynyń búgingi turmysy bizden bólek. Kıiminen bastap, ómir saltyna deıin basqa. Qazaqstanǵa beıimdelýi ońaı emes. Sondyqtan Sabyr qaıda ornalasatynyn, ne jumys isteıtinin elge kelmeı turyp sheship alý mańyzdy boldy", - deıdi bloger.
Bul tusta Atymtaı Jomarttar kómegin aıamapty.
"Sabyrdyń elge kóshiniń shyǵynyn bastan-aıaq Saǵadat aǵa kóterip aldy. Ushaq bıleti, osyndaǵy jumysy, tamaǵy men jatyn orynyn sol kisi uıymdastyrdy. Bizdiń qoǵamǵa beıimdelip, elde naqty qalamyn dese, ol kisi Sabyrdyń ata-anasyn da kóshirip alýǵa daıyn. Aýǵanstandaǵy shyǵyndardy elshilik moınyna aldy. Men óz shyǵyndarymdy ózim kóterdim. Osy qıyn iste elshiliktiń atqarǵan eńbegin atap ótkim keledi. Ol jaqtaǵy qyzmetkerler jaqsy uıymdastyrýshy ǵana emes, sondaı-aq, naǵyz ult janashyrlary ekenin de kórsetti", - deıdi saıahatshy.
Ernar Almabek bul isine jurttyń pikiri ekige jarylǵanyn, dese de basym kópshiligi jaqsy tilegin aıamaǵanyn jetkizdi.
"Qoǵam bolǵan soń neshe túrli pikir bar. Bul áreketti de halyq ártúrli qabyldady. Bireýler qorqynyshyn bildirdi, bireýler kezinde ketkender kelmesin dedi. Alaıda jaqsy tilek jazyp, qýanyp jatqandar kóbirek sıaqty kórindi. Instagram paraqshamda negatıv joq desem de bolady, al tıktokta ekeýi birdeı", - dedi ol.
Al qazir Sabyrdyń ómiri múldem bólek arnaǵa túskendeı... Jańa jerde jańa jumys bastady.
"Qazir Sabyr Saǵadat aǵanyń sharýashylyǵyndaǵy jumysyn bastap ketti. Ol sharýashylyq Astanadan 160 shaqyrym jerdegi Altyndy degen aýylda. Ázirge túrli jumys istep kóredi. Keıin ıkemine qaraı ózine bir mamandyq tańdaıdy. Traktor aıdaı ma, kombaın basqara ma, álde aspaz bola ma - óz erki. Áriptesterin de kórdim. Bári qushaq jaıa qarsy aldy. Keledi degendi estigen kúnnen daıyndalyp, kútip júr eken. Sol ortaǵa tezirek sińisip ketse, qýanamyz. Aıtpaqshy, kırıl álipbıin úıretetin muǵalim jaldap, oqytý da josparda bar", - dedi ol.
Aýǵanstannan bir qazaqty elge ákelýdiń artynda osyndaı hıkaıa, birneshe adamnyń eńbegi, eń bastysy izgi nıeti tur. Ernar Almabek sóz aıaǵynda mundaı múmkindik týǵanyna shyn qýanatynyn aıtyp, ishki ýaıymyn da jasyrmady.
"Bul oqıǵaǵa tap bolǵanyma jáne bir fılm arqyly bir otbasyn atamekenine qaıtarý múmkindigi týǵanyna qatty qýandym. Bir shetinen, meniń de elge tıgizgen paıdam boldy ǵoı dep tolqydym. İshte maqtanysh sezimi de joq emes. Áreket etse, adamnyń múmkindigi kóp ekenin de túsindim. Biraq, shynyn aıtqanda, áli de úlken ýaıym bar. Ásirese, Sabyrdy aýylda qaldyryp, ózim Almatyǵa ketkeli ýaıym kúsheıe tústi. Árıne, habarlasyp turamyz ǵoı. Dese de ýaıymdap, qorqady ekensiń. Ne istep júr, bir nársege arandap qalmady ma degen oılar keledi. Áıteýir Sabyr birinshi kezekte óziniń, ata-anasynyń úmitin aqtap, elge sińisip, tez úırenip, aıaqqa turyp ketse deımin. Ary-beri júrse, adamdarmen aralasyp, tezirek jergilikti qazaq bolsa, meniń ýaıymym sol kezde ǵana basylatyn shyǵar", - dep túıindedi ol.
