"Endi memleket burynǵydaı problemalyq bankterdi qutqarmaıdy". Osyndaı tujyrymǵa jeteleıtin kúz aılarynda birneshe oqıǵa oryn aldy, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
ÁLQISSA
Atap aıtsaq, birinshiden, kúzde Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev óziniń kezekti Joldaýynda "Bankter týraly" jańa zań qabyldaý qajettigin aıtty. Sol kezde keıbir sarapshylar mundaı zań qabyldansa, ol áleýmettik ádilettilikke ákeledi, ıaǵnı olıgarhtar bank sektoryndaǵy bılikten aıyrylady degen pikirdiń shetin qyltıtty.
Ekinshiden, kóp uzamaı Qarjy naryǵyn retteý jáne damytý agenttigi Ulttyq banktiń qaýlysymen halyqaralyq agenttikterdiń kredıttik reıtıńter bóliginde sheteldik satyp alýshylar men qazaqstandyq bankterdiń ıelerine qoıylatyn talaptardy belgileıtin anyqtamalardy daıyndady. Onda sheteldik ınvestorlardyń qazaqstandyq bankterdi satyp alýy úshin jaǵdaılardy jeńildetý sharalary qarastyrylǵan. Iaǵnı, bizdegi keıbir bank sheteldikterge satylýy múmkin. Máselen, Bereke bankti arabtar satyp alyp jatqany týraly málimet bar.
Úshinshiden, 1 qazanda Qazaqstandaǵy Halyqaralyq valúta qory mısıasynyń basshysy Nıkolá Blanshe memleket problemalyq bankterdi qutqarýdy doǵarýy kerek degen málimdeme jasady. Artynsha Bank RBK-niń satylýy múmkin ekendigi týraly sybys shyqty (ile-shala atalǵan bank bul aqparatty joqqa shyǵaryp, resmı málimdeme jasady). Rasynda, bul jaıttar bank sektorynda bolatyn úlken ózgeristerden habar bere alady ma? Osyny bilmek nıette Dalanews.kz qarjyger-maman İlıas Isaevty suqbatqa tartty.
İlıas Isaev búginderi bolyp jatqan qubylystar 30 jyl boıy qalaı bolsa, solaı paıda taýyp, ıesiz aqshalardy paıdalanyp kelgen bank sektorynda abdyraý paıda bolǵanyn bildiretinin aıtady. Alaıda, mamannyń pikirinshe, bank sektorynda búgin-erteń úlken reforma júrip, jaǵdaı birden ózgeredi deý aqymaqtyq.
Bizdiń bankterdiń basym bóligi zańdy jolmen dúnıege kelmegen
"Ónerkásip oshaqtaryn, aýylsharýashylyǵyn, taǵysyn taǵy komersıalyq bankter óz besiginde tunshyqtyrýda" dep biz kezinde dabyl qaqtyq. Ony elegen eshkim bolmady. Olar alasapyran kezde qarpyp-tarpyp, talan-tarajǵa túsken osyndaı dúnıeniń arqasynda týyndady. Jekeshelendirý degen aty ǵana boldy. Áıtpese, keńes zamanynan qalǵan memlekettik múlikti, taǵysyn taǵy at tóbelindeı top ózara bólip aldy. Sol kapıtaldyń arqasynda bankter paıda boldy. Olardyń qorynda sol zamannan qalǵan-qutqan aktıvter áli bar. Sony qany taýsylǵansha soryp baǵýda. Biraq, túbi olardyń da taýsylatyn kúni keledi ǵoı. Soǵan ózi jaqyndap qaldyq. Degenmen bank basshylyǵynda júrgen tulǵalardyń oılaý qabileti burynǵy deńgeıde qala beredi. Óz aýlasyndaǵyny kúıttegennen ary asy almaıdy. Mundaıda reforma tıimdiligi týraly aıtýdyń ózi artyq", - deıdi sarapshy.
Onyń aıtýynsha, sheteldik ınvestorlardyń bizdiń bankterge qyzyǵatyn jóni bar.
"Olar bizdiń bank sektoryndaǵy "bardakty" kórip otyr. Marhabbat, valúta baǵamy aıyrmasynan spekýlásıa jasap, paıda taba ber! "Áı, qoı" dep jatqan eshkim joq. Olar da mundaı ońaı ári jeńil paıdaǵa qyzyǵady. Sondyqtan sheteldik bankter bizdiń naryqqa kelse, jaǵdaı jaqsarady degen bos sóz", - deıdi qarjyger-maman.
Sondaı-aq İlıas Isaev el ekonomıkasynyń damý zańdylyǵy áli kúnge bir jolǵa durystap qoıylmaǵanyn ókinishpen atap kórsetedi.
"Mysaly, el ekonomıkasy jaqsy damýy úshin eńbek ónimdiliginiń ósý qarqyny jalaqynyń ósý qarqynynan ilgerilep (ozyp) otyrýy kerek. Naqty sektordan muny biz baıqap otyrǵanymyz joq. Al kvazımemlekettik sektorda, ıaǵnı ulttyq kompanıa menejerleri, aksıonerleri áli kúnge deıin jyl sońynda zor somada bonýs alady. Bul kózge birden túsetin baryp turǵan bassyzdyq. Úlken minberlerde osyny synaǵan bolady, aıtqan bolady, biraq osyǵan deıin jaǵdaı bir ret te ózgergen emes", - deıdi ol.
Ulttyq qordan shyǵarylǵan aqsha qaıda ketti?
Qarjyger Ulttyq banktiń Ulttyq qordan shyǵaryp jatqan orasan somadaǵy aqshasyn da sóz etti.
Aıta ketsek, 2024 jylǵy qazan aıynda Ulttyq bank Ulttyq qordan 1,4 mlrd AQSH dollaryna deıingi mólsherde valúta shyǵaryp, satpaqshy. Sondaı-aq respýblıkalyq búdjetke transfertterdi qamtamasyz etý úshin qyrkúıekte Ulttyq qordan 945 mln AQSH dollaryna valúta satylǵany da habarlanǵan.
"Bul arada orasan soma týraly sóz bolyp otyr. Zańdylyq boıynsha mundaı aqsha el ekonomıkasyna quıylǵanda onyń birden jaqsy belgileri kórinis tabýy tıis. Biraq ony biz kórip otyrǵanymyz joq. Kerisinshe, ınflásıa qyrkúıek aıynda 8,3% qurady. Baǵalar toqtaýsyz ósip jatyr. Sonda bul aqsha qaıda ketti, soǵan maman retinde men de ań-tańmyn" degen sarapshy bul rettegi Ulttyq bank túsiniktemesiniń ózi ústirt ekenin aıtady.
"Bul arada "anda jiberdik, mynda baǵyttadyq" degen esep úshin aıtylǵan sydyrtpa sóz. Oǵan bul salany jetik bilmeıtinder ǵana senýi múmkin endi", - deıdi ol.
Sóz sońynda qarjyger-maman túptiń túbinde ekonomıka zańdylyǵy – óndiristik kapıtal óz degenin jasatatynyn aıtady.
- Ekonomıkanyń qatań zańdylyqtaryna ómirsheń ári naryqqa shyn beıimdelgen bankter tótep berip, túptiń túbi iriktelip shyǵady. Biraq ol ýaqyt áli kelmedi, - deıdi İlıas Isaev.
