Memleket biraz ýaqyttan beri sábizdi, kartopty jáne basqa da jemis-jıdek, kókónis baǵasyn arzandatýǵa tyrysýda. Pandemıa kezinde Úkimet búkil el boıynsha kóterme taratý ortalyqtary jelisin (KOJ) qurýǵa kóshti.
Bul jerde Úkimettiń logıkasy mynadaı boldy: fermerler ortalyqtarǵa óz ónimderin deldaldarsyz tikeleı satady, al ortalyqtar ónimderdi birden dúkender men bazarlarǵa jiberedi. Al «ashkóz deldaldar» bolmaǵandyqtan, baǵa tómendeıdi.
Barlyq ár oblysta qurylǵan 24 ortalyq memlekettik-jekemenshik áriptestik prınsıpine negizde jumys isteýi tıis bolatyn.
Memlekettik-jekemenshik áriptestikte bir tıimdi nárse bar: isker seriktes birden ortalyqtardyń qoıma qurylysyna ınvestısıa salady. Memleket sodan keıin nysandy muqıat qaraıdy, eger qurylys minsiz salynǵan bolsa, onda bıznes shyǵyndardy óteıdi.
Eger olqylyqtar bolsa, onda kásipker úkimettiń aqshasyn «kórmeıdi». Byaı alyp qaraǵanda biz bul jobaǵa senimdi boldyq.
Keıin belgili bolǵandaı, kóterme taratý ortalyqtary jelisin 100 paıyz memleket menshigindegi Qazaqstannyń Damý banki jeti KOJ úshin 110 mıllıard teńge nesıe bergen. Bul jerde birinshi kezeńniń quny 138 mıllıard teńge bolǵany belgili boldy. Iaǵnı, KOJ qurylysyna memleketten 10 jylǵa 13,68 paıyz mólsherinde qoldaý alyp otyrady.
Qazaqstannyń Damý bankinen nesıe alǵan JSHS «Ulttyq saýda-taratý jelisi» dep atalady. Shyn máninde, bul ataý KOJ-dy damytý jónindegi memlekettik jobanyń ataýyn qaıtalaıdy. Bul kezdeısoqtyq, solaı ma?
Bul JSHS 2020 jyly paıda boldy, dál sol kezde úkimet KOJ qurýǵa kiristi. Ne degen sáıkestik, ataýly kún, deseńshi?! Bul kompanıanyń ereksheligi sol, onyń túpkilikti ıeleriniń biri, burynǵy Prezıdent N.Nazarbaevtyń kúıeý balasy, dúnıejúzilik Forbes tiziminiń múshesi, 2,8 mıllıard dollar baılyǵy bar Tımýr Qulybaev edi.
Sonymen, eger biz «kelisimdi» shynymen jeńildetetin bolsaq, bul mámile qazaqstandyqtar úshin neni bildiredi? Bul KOJ shyn máninde memleket aqshasyna salynyp, sosyn memleket osy kóterme-taratý ortalyqtary jelisin memleket aqshasyna satyp alatynyn bildiredi. Mine, qyzyq...
