Maýsym aıynyń basynda Qazaqstanda ıpoteka boıynsha jyldyq tıimdi syıaqy mólsherlemesin (JTSM) 25 paıyzdan 20 paıyzǵa deıin tómendetý týraly sheshim kúshine endi. Alaıda, úkimettiń bul qadamy naryqty jandandyrýdyń ornyna keri áser etken: eldegi eń iri bankter ıpotekalyq baǵdarlamalaryn birinen soń biri toqtata bastady. Bul týraly belgili ekonomıs ári bankır Ǵalym Qusaıynov aıtty, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
Digital Business basylymyna bergen suqbatynda qarjyger-maman atalǵan daǵdarysty másele týyndaıtynyn aldynda boljap, bankterdiń mundaı jaǵdaıda ıpotekany jappaı qysqartýǵa májbúr bolatynyn eskertkenin de aıtady. Biraq soǵan qaramastan tıisti organdardyń bul sheshimi óz kúshine enedi. Mamannyń boljamy da aıdaı keledi.
Ipotekalyq nesıe berýdi Halyk Bank, Bank SentrKredıt, Nurbank, tipti memlekettik "Otbasy bank" te ýaqytsha toqtatýǵa birden májbúr boldy. Resmı túrde bul sheshimdi bankter "tehnıkalyq jumystardyń júrgizilýi sebepti" degen sıpatta túsindirgenimen, shyn máninde basty másele, ıpotekadan túsetin marjanyń kúrt tómendep ketýinde edi.
Agenttik nege artqa shegindi?
Jaǵdaıdyń ýshyqqanyn túsingen Qarjy naryǵyn retteý jáne damytý agenttigi asyǵys túrde jańa qujat qabyldap, ıpotekanyń JTSM deńgeıin 25 paıyzǵa deıin ustap turý merzimin 2025 jyldyń 1 qarashasyna deıin uzartty.
Ǵalym Qusaıynov bul jaıt máseleni sheshpeıdi, tek ony keıinge shegerip qoıdy degen pikirde.
"Bul jaǵdaıdyń osylaı bolatyny, áýel bastan belgili edi. Bankter mundaı tómen marjamen ıpoteka berýge daıyn emes. Sondyqtan, retteýshi bankterdiń narazylyǵyn eskerip, sheginis jasaýǵa májbúr boldy. Alaıda, bul máseleni túbegeıli sheshpeıdi", – deıdi sarapshy.
Shekteý naryqty tunshyqtyrady
Ǵalym Qusaıynov ıpoteka naryǵyndaǵy baǵany tek naryqtyń ózi retteýi tıis ekenin alǵa tartady. Onyń pikirinshe, memleket ıpotekalyq syıaqy mólsherlemesin ákimshilik jolmen tómendetýdiń ornyna, bankterdiń kepilge qoıǵan múlikti qaıtaryp alý prosedýrasyn jeńildetýi qajet. Sonda bul bankterdiń táýekelin azaıtyp, paıyzdyq mólsherlemeni tabıǵı túrde tómendetýge yqpal eter edi.
"Baǵany retteýge kez kelgen ákimshilik aralasý bankterdiń táýekeldi klıentterge nesıe berýin kúrt qysqartady. Nátıjesinde ıpotekanyń jalpy qoljetimdiligi tómendeıdi", – deıdi ol.
Bankterdiń ıpotekadan bas tartýynyń sebebi tek marjada emes. Sarapshynyń pikirinshe, qazir bankter jańa erejelerge baılanysty skorıngtik modelderdi qaıta qaraýǵa jáne táýekelderdi basqasha baǵalaýǵa májbúr.
Ipoteka: naryq qalaı ózgerýi múmkin?
Qusaıynov aldaǵy ýaqytta ıpotekanyń tolyq joıylmaıtynyn, biraq burynǵydan áldeqaıda qoljetimsiz bolatynyn aıtady.
"Bankter nesıeni tek joǵary tólem qabileti bar klıentterge ǵana bere bastaıdy. Budan bólek, bankter ıpotekaǵa balama retinde jyldam ári tıimdi tutynýshylyq nesıe túrlerine basymdyq bere bastaıdy degen de boljam bar. Nátıjesinde, turǵyn úı nesıeleri keıde tutynýshylyq nesıe túrinde de rásimdelip ketýi múmkin. Naryq oıynshylary bul jaǵdaıda qol qýsyryp qarap otyrmaıdy, mindetti túrde osyndaı túrli joldar izdeıdi. Tipti, keıbir bankter ıpoteka naryǵynan múlde ketip, tek baǵaly qaǵazdar naryǵynda ǵana jumys isteı bastaýy yqtımal", – deıdi sarapshy.
Qazir ıpotekalyq nesıe alýǵa qolaıly kezeń be?
Digital Business tilshisiniń "Qazir ıpotekaǵa úı alatyn naǵyz qolaıly ýaqyt pa?" degen saýalyna ekonomıs birden: "Qazir ıpotekalyq nesıege úı rásimdeıtindeı qolaıly ýaqyt emes", – dep jaýap berdi.
"Bir-eki jyl kútken jón. Bazalyq mólsherleme tómendegen soń ǵana ıpotekalyq nesıe rásimdeý tıimdi bolady. Al, ázirge aqshany jınaqtaǵan durys. Óıtkeni qazirgi bazalyq mólsherleme tym joǵary kezde teńge túrindegi depozıttiń tabystylyǵy turǵyn úı baǵasynyń ósiminen áldeqaıda joǵary bolmaq", – dep sózin túıindedi Ǵalym Qusaıynov.
Buǵan deıin saıtymyzda "Bankterdiń ıpotekalyq nesıe berýdi doǵaratyny ras pa - sarapshy pikiri" degen maqala jarıalanǵan bolatyn. Sondaı-aq bizde "Qazaqstan “ıpotekalyq skandal” aldynda tur — DALA INSIDE derekkózi" atty materıal da jarıalanǵan bolatyn.
