Osy bizdiń halqymyzdyń boıyna qonaqjaılyq degen qasıet qaıdan sińgen? Biz úıge kelgen adamnyń kóńilin taýyp, jaǵdaıyn jasaýdy kimnen úırendik? Iá, kez kelgen ult qonaq kúte alady, oǵan kúmán joq. Biraq, baıqasańyz, qazaq halqynyń, jalpy qazaqstandyqtardyń qonaqqa degen kóńili bólek. Bir qyzyǵy, sońǵy kezde sol keń peıilimiz ben baı mádenıetimizdi kózben kórip, sezingisi keletin týrıser kóbeıgen. Iaǵnı, qanǵa sińgen qonaqjaılyǵymyzdy búginde bızneske aınaldyrýǵa, túptep kelgende ekonomıkamyzdy damytýǵa múmkindik bar.
Qazaqqa qonaq kútý mádenıeti qaıdan keldi degen saýalǵa oralsaq, kóshpeli ómir saltynyń áseri erekshe bolǵany anyq. Keń dalada jolda qalyp qoıǵan jolaýshyny jyly qarsy alý – onyń qaýipsizdigin qamtamasyz etýmen teń edi.
Ata-babamyz «Qonaq razy bolsa, Táńiri razy» dep sengen, tipti qazaq úıine beıtanys adam kelse de, «qaıdan keldiń?» dep suramaı turyp, aldymen dastarqan jaıyp, qonaqty syılap, jaǵdaıyn jasaýdy paryz sanaǵan. Jolaýshynyń amandyǵy – búkil aýyldyń abyroıy edi. Mine, halqymyzdyń boıyndaǵy qonaqjaılyqtyń tamyry tereńde jatyr.
Qazir eshkim kóship-qonyp júrgen joq, zaman basqa. Biraq elimizdegi tumsa tabıǵatpen qosa qazaqstandyqtardyń jaıdary júzin kórýge yntyq týrıser jyl saıyn artyp keledi. Al naryq zamanda suranys bolsa, usynys ta bar. Qazaqstanda qaı ýaqyt, qaı merzimde kelseń de dastarqany jaıýly, qazanda eti asýly shaǵyn qonaq úıler toptasqan aýyldar bar.
BUU Dúnıejúzilik týrısik uıymy úzdik dep tanyǵan aýyl
Almaty oblysyndaǵy Saty aýylyn jergilikti turǵyndar demalys aımaǵyna aınaldyrǵan. Júzge jýyq úı týrıserdiń tilin tapqan - olar kóktemnen kúzge deıin úzdiksiz qonaq kútedi. Óıtkeni Satyda mádenı qundylyqtar men salt-dástúrimiz sol kúıde saqtalǵan. Onyń ústine aýyl Kólsaıǵa baratyn joldyń boıynda, kórkem tabıǵat aıasynda ornalasqan. Bul óńir bıik taýlarymen, móldir kólderimen jáne qazaqy qonaqjaılyǵymen tanymal. Osylaısha, týrızm bir aýyldyń tabys kózi bolyp otyr.
Bastapqyda aýyldaǵy ár úı bir bólmeni týrıserge arnap daıyndaıdy. Qonaq úıden aıyrmashylyǵy – tańerteń qonaqtardy ulttyq taǵamǵa toly dastarqan kútedi. Saty aýylynyń turǵyny Dınara Nurbaevanyń týrısik bıznespen aınalysyp júrgenine on jyl bolǵan. Ol bul isti jańadan bastaǵanda týrıserge qolaıly jaǵdaı jasalǵan úıdiń ıesi edi.
«Qonaq eń aldymen óz jaǵdaıyn oılaıdy. Jaıly jatyp, jaıly júrip-turǵysy keledi. Jýynatyn bólme bolǵanyn qalaıdy. Biz ózimiz turyp jatqan úıge dýsh pen dárethana ornattyq. Dál osy artyqshylyǵymyzǵa qarap, týrıser bizge kóbirek kele bastady. Keıin shaǵyn qonaq úıler saldyq. Bul isti abysynymmen bastadyq, qazir árqaısymyzda qonaq kútetin 2-3 úı bar», - deıdi Dınara Nurbaeva.
Dınaranyń aıtýynsha, Satynyń tabıǵatyna qyzyǵatyn, taý-tas, kólin kórýge asyq týrıser qatary óte kóp. Týrısik fırmalar qazirden qonaq úılerdi brondap qoıǵan, ıaǵnı kelesi jyldyń sáýirinen qarashaǵa deıin oryn joq. Al bul ólkege týrıser Avstralıa, Jańa Zelandıa, Qytaı, Reseı, Ózbekstan, Qyrǵyzstan jáne el ishinen keledi.
«Tańǵy, túski, keshki as bolsyn, negizgi taǵamnyń qasyna qaımaq, ystyq baýyrsaǵymyzdy daıyndap otyramyz. Qurt bar. Biz «joq» dep aıta almaımyz, osyndaı keńdigimiz bar ǵoı. Qonaqtyń kóńiline qarap, suraǵanyn taýyp berýge asyǵamyz. Mysaly, sheteldikterdiń kóbi qara maldyń etin jemeıdi, taýyq etin suraıdy. Suraǵanyn tabamyz. Osyndaı qanǵa sińgen qasıetimizdi kórgen týrıs, olar kóbine sheteldikter, mindetti túrde qaıta keledi», - deıdi ol.
Úıge kelgen qonaqtyń qas-qabaǵyna qarap kútip alý – áıelderge júktelgen mindet sıaqty, Satyǵa kelgen týrıserdi de qyz-kelinshekter qarsy alady, ıaǵnı, aýyl áıelderi úıden shyqpaı-aq bıznespen aınalysyp otyr.
«Bul áıelderge yńǵaıly is, er adamdar aralasa bermeıdi. Sebebi, týrısiń as-sýyn daıyndaý kerek. Bizge qonaq kútý asa qıyn emes, úırenip qalǵanbyz. Osy kásiptiń arqasynda kólik, úı aldyq, eki qonaq úı saldyq».
Almaty oblysyndaǵy Saty aýylynda ınfraqurylym da jaqsaryp, demalys aımaqtarynyń sany artyp keledi. Kólsaı men Qaıyńdy kólderine qosymsha týrısik baǵyttar ashý josparda bar. Aıta ketý kerek, Saty aýyly BUU Dúnıejúzilik týrızm uıymynyń 2023 jylǵy eń úzdik týrısik aýyldarynyń tizimine kirdi. Halyqaralyq uıym álemniń 260-qa jýyq aýylynan 54 eldi mekendi tańdap alady, úzdikterdiń qatarynda Saty da bar. Al Qazaqstanda Saty sıaqty týrıs tartýǵa turarlyq aýyl kóp.
Ulttyq qundylyqtan ulttyq brendke
Bir aýyldyń tirshiligi ulttyq qundylyqtarymyz ýaqyt óte kele ekonomıkanyń damýyna oń serpin beretin qýatty qozǵaýshy kúshke aınalǵanyn kórsetti. Urpaqtan-urpaqqa jalǵasqan qazaqtyń qonaqjaılyq dástúri búginde týrızmdi ilgeriletetin mańyzdy faktorlardyń biri bolýy ábden múmkin. Bul úrdisti halyqaralyq tájirıbe de rastaıdy: Grýzıada úı jaǵdaıyndaǵy servıs ulttyq brendtiń ajyramas bóligine aınalsa, Qyrǵyzstanda kıiz úı lagerleri trekkıng mádenıetiniń sımvolyna aınalyp otyr. Óıtkeni týrıser eń aldymen ózderin klıent emes, shyn máninde qonaq retinde sezine alatyn jerdi tańdaıdy.
Memleket te týrızm salasyn qoldaý maqsatynda jyl saıyn ınfraqurylymdy jetildirip keledi. Bárinen de jergilikti turǵyndardyń nátıjesi de úlken úmit uıalatady. Aýyl jurty ulttyq qundylyqtan ulttyq brendke qol jetkizýge bolatynyn kórsetip otyr. Aq dastarqany jaıylǵan berekeli úı - otbasylyq bızneske, kıiz úı - básekege qabiletti týrısik ónimge, al shaǵyn aýyl - saıahatshylardy tartatyn ortalyqqa aınala alady.
