وسى ءبىزدىڭ حالقىمىزدىڭ بويىنا قوناقجايلىق دەگەن قاسيەت قايدان سىڭگەن؟ ءبىز ۇيگە كەلگەن ادامنىڭ كوڭىلىن تاۋىپ، جاعدايىن جاساۋدى كىمنەن ۇيرەندىك؟ ءيا، كەز كەلگەن ۇلت قوناق كۇتە الادى، وعان كۇمان جوق. ءبىراق، بايقاساڭىز، قازاق حالقىنىڭ، جالپى قازاقستاندىقتاردىڭ قوناققا دەگەن كوڭىلى بولەك. ءبىر قىزىعى، سوڭعى كەزدە سول كەڭ پەيىلىمىز بەن باي مادەنيەتىمىزدى كوزبەن كورىپ، سەزىنگىسى كەلەتىن تۋريستەر كوبەيگەن. ياعني، قانعا سىڭگەن قوناقجايلىعىمىزدى بۇگىندە بيزنەسكە اينالدىرۋعا، تۇپتەپ كەلگەندە ەكونوميكامىزدى دامىتۋعا مۇمكىندىك بار.
قازاققا قوناق كۇتۋ مادەنيەتى قايدان كەلدى دەگەن ساۋالعا ورالساق، كوشپەلى ءومىر سالتىنىڭ اسەرى ەرەكشە بولعانى انىق. كەڭ دالادا جولدا قالىپ قويعان جولاۋشىنى جىلى قارسى الۋ – ونىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋمەن تەڭ ەدى.
اتا-بابامىز «قوناق رازى بولسا، ءتاڭىرى رازى» دەپ سەنگەن، ءتىپتى قازاق ۇيىنە بەيتانىس ادام كەلسە دە، «قايدان كەلدىڭ؟» دەپ سۇراماي تۇرىپ، الدىمەن داستارقان جايىپ، قوناقتى سىيلاپ، جاعدايىن جاساۋدى پارىز ساناعان. جولاۋشىنىڭ اماندىعى – بۇكىل اۋىلدىڭ ابىرويى ەدى. مىنە، حالقىمىزدىڭ بويىنداعى قوناقجايلىقتىڭ تامىرى تەرەڭدە جاتىر.
ءقازىر ەشكىم كوشىپ-قونىپ جۇرگەن جوق، زامان باسقا. ءبىراق ەلىمىزدەگى تۇمسا تابيعاتپەن قوسا قازاقستاندىقتاردىڭ جايدارى ءجۇزىن كورۋگە ىنتىق تۋريستەر جىل سايىن ارتىپ كەلەدى. ال نارىق زاماندا سۇرانىس بولسا، ۇسىنىس تا بار. قازاقستاندا قاي ۋاقىت، قاي مەرزىمدە كەلسەڭ دە داستارقانى جايۋلى، قازاندا ەتى اسۋلى شاعىن قوناق ۇيلەر توپتاسقان اۋىلدار بار.
بۇۇ دۇنيەجۇزىلىك تۋريستىك ۇيىمى ۇزدىك دەپ تانىعان اۋىل
الماتى وبلىسىنداعى ساتى اۋىلىن جەرگىلىكتى تۇرعىندار دەمالىس ايماعىنا اينالدىرعان. جۇزگە جۋىق ءۇي تۋريستەردىڭ ءتىلىن تاپقان - ولار كوكتەمنەن كۇزگە دەيىن ۇزدىكسىز قوناق كۇتەدى. ويتكەنى ساتىدا مادەني قۇندىلىقتار مەن ءسالت-داستۇرىمىز سول كۇيدە ساقتالعان. ونىڭ ۇستىنە اۋىل كولسايعا باراتىن جولدىڭ بويىندا، كوركەم تابيعات اياسىندا ورنالاسقان. بۇل ءوڭىر بيىك تاۋلارىمەن، ءمولدىر كولدەرىمەن جانە قازاقى قوناقجايلىعىمەن تانىمال. وسىلايشا، تۋريزم ءبىر اۋىلدىڭ تابىس كوزى بولىپ وتىر.
باستاپقىدا اۋىلداعى ءار ءۇي ءبىر بولمەنى تۋريستەرگە ارناپ دايىندايدى. قوناق ۇيدەن ايىرماشىلىعى – تاڭەرتەڭ قوناقتاردى ۇلتتىق تاعامعا تولى داستارقان كۇتەدى. ساتى اۋىلىنىڭ تۇرعىنى دينارا نۇربايەۆانىڭ تۋريستىك بيزنەسپەن اينالىسىپ جۇرگەنىنە ون جىل بولعان. ول بۇل ءىستى جاڭادان باستاعاندا تۋريستەرگە قولايلى جاعداي جاسالعان ءۇيدىڭ يەسى ەدى.
«قوناق ەڭ الدىمەن ءوز جاعدايىن ويلايدى. جايلى جاتىپ، جايلى ءجۇرىپ-تۇرعىسى كەلەدى. جۋىناتىن بولمە بولعانىن قالايدى. ءبىز ءوزىمىز تۇرىپ جاتقان ۇيگە دۋش پەن دارەتحانا ورناتتىق. ءدال وسى ارتىقشىلىعىمىزعا قاراپ، تۋريستەر بىزگە كوبىرەك كەلە باستادى. كەيىن شاعىن قوناق ۇيلەر سالدىق. بۇل ءىستى ابىسىنىممەن باستادىق، ءقازىر ءارقايسىمىزدا قوناق كۇتەتىن 2-3 ءۇي بار»، - دەيدى دينارا نۇربايەۆا.
دينارانىڭ ايتۋىنشا، ساتىنىڭ تابيعاتىنا قىزىعاتىن، تاۋ-تاس، كولىن كورۋگە اسىق تۋريستەر قاتارى وتە كوپ. تۋريستىك فيرمالار قازىردەن قوناق ۇيلەردى برونداپ قويعان، ياعني كەلەسى جىلدىڭ ساۋىرىنەن قاراشاعا دەيىن ورىن جوق. ال بۇل ولكەگە تۋريستەر اۆستراليا، جاڭا زەلانديا، جۇڭگو، رەسەي، وزبەكستان، قىرعىزستان جانە ەل ىشىنەن كەلەدى.
«تاڭعى، تۇسكى، كەشكى اس بولسىن، نەگىزگى تاعامنىڭ قاسىنا قايماق، ىستىق باۋىرساعىمىزدى دايىنداپ وتىرامىز. قۇرت بار. ءبىز «جوق» دەپ ايتا المايمىز، وسىنداي كەڭدىگىمىز بار عوي. قوناقتىڭ كوڭىلىنە قاراپ، سۇراعانىن تاۋىپ بەرۋگە اسىعامىز. مىسالى، شەتەلدىكتەردىڭ كوبى قارا مالدىڭ ەتىن جەمەيدى، تاۋىق ەتىن سۇرايدى. سۇراعانىن تابامىز. وسىنداي قانعا سىڭگەن قاسيەتىمىزدى كورگەن تۋريست، ولار كوبىنە شەتەلدىكتەر، مىندەتتى تۇردە قايتا كەلەدى»، - دەيدى ول.
ۇيگە كەلگەن قوناقتىڭ قاس-قاباعىنا قاراپ كۇتىپ الۋ – ايەلدەرگە جۇكتەلگەن مىندەت سياقتى، ساتىعا كەلگەن تۋريستەردى دە قىز-كەلىنشەكتەر قارسى الادى، ياعني، اۋىل ايەلدەرى ۇيدەن شىقپاي-اق بيزنەسپەن اينالىسىپ وتىر.
«بۇل ايەلدەرگە ىڭعايلى ءىس، ەر ادامدار ارالاسا بەرمەيدى. سەبەبى، ءتۋريستىڭ اس-سۋىن دايىنداۋ كەرەك. بىزگە قوناق كۇتۋ اسا قيىن ەمەس، ۇيرەنىپ قالعانبىز. وسى كاسىپتىڭ ارقاسىندا كولىك، ءۇي الدىق، ەكى قوناق ءۇي سالدىق».
الماتى وبلىسىنداعى ساتى اۋىلىندا ينفراقۇرىلىم دا جاقسارىپ، دەمالىس ايماقتارىنىڭ سانى ارتىپ كەلەدى. كولساي مەن قايىڭدى كولدەرىنە قوسىمشا تۋريستىك باعىتتار اشۋ جوسپاردا بار. ايتا كەتۋ كەرەك، ساتى اۋىلى بۇۇ دۇنيەجۇزىلىك تۋريزم ۇيىمىنىڭ 2023 جىلعى ەڭ ۇزدىك تۋريستىك اۋىلدارىنىڭ تىزىمىنە كىردى. حالىقارالىق ۇيىم الەمنىڭ 260-قا جۋىق اۋىلىنان 54 ەلدى مەكەندى تاڭداپ الادى، ۇزدىكتەردىڭ قاتارىندا ساتى دا بار. ال قازاقستاندا ساتى سياقتى تۋريست تارتۋعا تۇرارلىق اۋىل كوپ.
ۇلتتىق قۇندىلىقتان ۇلتتىق برەندكە
ءبىر اۋىلدىڭ تىرشىلىگى ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىز ۋاقىت وتە كەلە ەكونوميكانىڭ دامۋىنا وڭ سەرپىن بەرەتىن قۋاتتى قوزعاۋشى كۇشكە اينالعانىن كورسەتتى. ۇرپاقتان-ۇرپاققا جالعاسقان قازاقتىڭ قوناقجايلىق ءداستۇرى بۇگىندە ءتۋريزمدى ىلگەرىلەتەتىن ماڭىزدى فاكتورلاردىڭ ءبىرى بولۋى ابدەن مۇمكىن. بۇل ءۇردىستى حالىقارالىق تاجىريبە دە راستايدى: گرۋزيادا ءۇي جاعدايىنداعى سەرۆيس ۇلتتىق برەندتىڭ اجىراماس بولىگىنە اينالسا، قىرعىزستاندا كيىز ءۇي لاگەرلەرى ترەككينگ مادەنيەتىنىڭ سيمۆولىنا اينالىپ وتىر. ويتكەنى تۋريستەر ەڭ الدىمەن وزدەرىن كليەنت ەمەس، شىن مانىندە قوناق رەتىندە سەزىنە الاتىن جەردى تاڭدايدى.
مەملەكەت تە تۋريزم سالاسىن قولداۋ ماقساتىندا جىل سايىن ينفراقۇرىلىمدى جەتىلدىرىپ كەلەدى. بارىنەن دە جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ ناتيجەسى دە ۇلكەن ءۇمىت ۇيالاتادى. اۋىل جۇرتى ۇلتتىق قۇندىلىقتان ۇلتتىق برەندكە قول جەتكىزۋگە بولاتىنىن كورسەتىپ وتىر. اق داستارقانى جايىلعان بەرەكەلى ءۇي - وتباسىلىق بيزنەسكە، كيىز ءۇي - باسەكەگە قابىلەتتى تۋريستىك ونىمگە، ال شاعىن اۋىل - ساياحاتشىلاردى تارتاتىن ورتالىققا اينالا الادى.
