Memleket basshysy el ekonomıkasyna sheteldik ınvestısıany kóptep tartý qajettigin qaı kezde bolmasyn qaıtalap aıtýdan jalyqqan emes.

Táýelsizdiktiń eleń-alańynda álemge áıgili sheteldik kompanıalardy el qoınaýyndaǵy qazba baılyqty ıgerýge shaqyryp, osy arqyly ekonomıkany "tiriltýge" tyrysqan edi bizdiń el. Soǵan oraı – Sheteldik ınvestorlar keńesin de qurǵan. Memleket osy arqyly úkimet pen sheteldik ınvestordyń arasynda emen-jarqyn dıalog ornatýdy maqsat tutqan-tuǵyn.

Qazir bul uıymnyń quramyna quramyna 35 iri transulttyq sheteldik kompanıa men halyqaralyq uıymdardyń basshylary kiredi.

Memlekettiń sheteldik ınvestordy elge shaqyrǵan bastamasy bosqa ketpegen sıaqty.

Nazarbaevtyń aıtýynsha, Qazaqstanda bir turǵynǵa shaqqanda ınvestısıa kórsetkishi álemde orta esepten, al damýshy elderden eki ese joǵary.



Munyń sebebi aıtpasa da túsinikti. Shıkizat baǵasy kóterilgeli munaıdyń ústinde otyrǵan Qazaqstan ınvestısıalyq turǵydan tartymdy elge aınalyp shyǵa keldi. 

Shıkizat demekshi, munaıdyń baǵasy quldyraǵaly memleketten maza qashqany taǵy ras. Forbes-tyń dereginshe, Reseıge salynǵan sanksıalar kúsh alǵaly  Qazaqstanǵa quıylatyn tikeleı sheteldik ınvestısıalar (TSHI) tómendep ketken.

"Dúnıejúzilik banktiń boljamy rasqa aınalsa,  2020 jylǵa qaraı elimizge quıylatyn shetel ınvestısıanyń kólemi jylyna 5,2 – 5,3 mlrd dollardan aspaıdy.

Qazaqstanǵa tikeleı ınvestısıa salyp otyrǵan memleketterdiń 5-tigi osydan eki jyl buryn bylaısha túzilipti: 

Nıderlandy — 4,39 mlrd dollar, AQSH — 3,05 mlrd dollar, Fransıa — 938 mln dollar, Japonıa — 447 mln dollar jáne Gonkong — 353 mln dollar.

Investor demekshi, Forbes Kazakhstan "Búdjetke eń kóp mólsherde salyq tólegen memlekettik emes sheteldik kompanıalardyń reıtıńin"  túzipti.  25 kompanıa enipti bul tizimge.

Forbes búı deıdi: "2016 jyly qazaqstandyq-sheteldik orta jáne iri kompanıalar búdjetke tólegen 4,9 trln teńge salyqtyń 22 paıyzyn TOP-25-ke engen kompanıalar aýdarǵan".

Memleketke eń kóp mólsherde salyq tólegen sheteldik kompanıalardyń top basynda – «TeńizSHevrOıl» JSHS-y tur. Kompanıa aksıasynyń 50 paıyzy amerıkalyq Shevron korporasıasyna tıesili. 

2016 jyly Shevron Qazaqstannyń búdjetine 482 mlrd. teńge aýdarypty.

Aıtpaqshy

2017 jylǵy "Qazaqstandaǵy 50 eń iri salyq tóleýshiniń" kóshin taǵy da – Shevron bastady.

"Byltyrǵy jyly kompanıa memleketke– 1,1 trln. teńge salyq tólegen" dep jazady LS. 

Jalpy 1993 jyldan 2017 jylǵa deıingi aralyqta Shevron Qazaqstanǵa 125 mıllıard dollardan astam qarjy quıǵan. 

1993 jyldan bastap osy kúnge deıin TSHO qazaqstandyq kompanıalardyń 24 mıllıard  dollaryn quraıtyn taýarlary men qyzmetterin paıdalanǵan.

Búgingi tańda TSHO-da eńbek etetin qazaqstandyq qyzmetkerlerdiń úlesi 80 paıyzdan asyp jyǵylǵan (1993 jyly bul kórsetkish 50 paıyzdy quraǵan-tuǵyn).

Memleket basshysy da Shevronmen aradaǵy berik baılanystyń el ekonomıkasy úshin erekshe mańyzy baryn sóz oraıynda aıtyp otyrady. 

Jyl basynda «Shevron» kompanıasynyń dırektorlar keńesiniń jańa tóraǵasy ári bas atqarýshy dırektory Maıkl Ýırtpen júzdesken Nazarbaev:

"Sizder ońaı óńdeletin munaıdyń álemdegi eń tereń ári iri ken oryndarynyń birine ınvestısıa quıyp otyrsyzdar. Qazirgi tańda ony tasymaldaý máseleleri sheshildi. Bul «Shevron» kompanıasynyń eń iri aktıvteriniń biri ekenin atap ótken jón", – degen bolatyn.

Budan buryn...

Dalanews-ke «Teńizshevroıl» JSHS-y Keleshek keńeıý jobasy-Uńǵy erneýindegi qysymdy basqarý jobasynyń dırektory Mık Kreılı suhbat bergen.


 



«KKJ-UEQBJ (Keleshek keńeıý jobasy-Uńǵy erneýindegi qysymdy basqarý jobasy) –  Teńiz ken ornyndaǵy qoldanystaǵy zaýyttardyń tolyq qýatta jumys isteýin qamtamasyz etý úshin bir mezgilde júzege asyrylatyn birikken joba.

Bul joba Teńiz kenishiniń jyldyq munaı óndirisi kólemin shamamen 12 mln tonnaǵa arttyryp, jalpy munaı óndirisi kólemin 39 mln tonnaǵa deıin jetkizedi dep úmittenip otyrmyz. Bul Qazaqstan ekonomıkasyna da zor serpin ákeletin dúnıe bolmaq.

Al jumys kúshine qatysty alańdamańyzdar. Qazirde 20 myńnan astam Qazaqstan azamattary KKJ-UEQBJ jobasynyń el ishinde ornalasqan óndiris alańdary men jumys oryndarynda qyzmet etip jatyr, bul degenimiz – jobanyń Qazaqstandaǵy jalpy jumys kúshiniń 92 paıyzy», – degen edi sol joly Kreılı.

Jasyrary joq, Shevron Teńiz ken ornyn odan ári keńeıtýdiń sharapaty mol bolady dep úmittenip otyr. Biz bilsek, mundaǵy alǵashqy munaı 2022 jyly óndirilmek.

Bizdi mazalaıtyny: "Bul joba Qazaqstan ekonomıkasyna qanshalyqty paıda ákeledi?".



Kreılı myrza, bul saýalymyzǵa: 

1. Qurylys jáne jasap shyǵarý jumystarynyń qyzǵan shaǵynda shamamen 20 000 jumys orny ashylatyn bolady.


2. Qazaqstandyq merdigerlerdi qamtý biz úshin eń mańyzdy másele. TSHO KKJ-UEQBJ jobasynyń jobalaý, satyp alý jáne jasap shyǵarý qyzmetterine 1700 qazaqstandyq kásiporyndy tartý úshin bastapqy irikteýden ótkizdi.


3. KKJ-UEQBJ jobasy Qazaqstandaǵy bızneske jáne adamdarǵa ozyq tehnologıaly quraldardy paıdalaný, jańa oqytý uıymdaryn ashý jáne modýlderdi jasap shyǵarý sıaqty jańa múmkindikter ashady, – dep jaýap bergen edi. 

Byltyrǵy jyly el búdjetine eń kóp mólsherde salyq tólegen 10 kompanıanyń tizimi bylaısha túzilipti: 

1. «Teńizshevroıl»— 1,1 trln teńge (+2,3 ese)


2.  «Qarashyǵanak Petrolıým Opereıtıng B.V.» Qazaqstandyq fılıaly — 231,9 mlrd teńge (+2,1 ese)


3.  «Mańǵystaýmunaıgaz» — 188 mlrd teńge (+54,5 paıyz)


4.  «Kazhrom» transulttyq kompanıasy — 98,4 mlrd teńge (+55,3 paıyz)


5.  «SNPS – Aqtóbemunaıgaz» — 90,4 mlrd teńge (+1,6 ese)


6.  «Qazsınk» — 88,4 mlrd teńge (+19,3 paıyz)


7.  «Ózenmunaıgaz» — 76,2 mlrd teńge (+28,7 paıyz)


8.  «Bı Djı Qarashyǵanaq Lımıted» Fılıaly — 69,5 mlrd teńge (+13,6 paıyz).


9.  «Djeı Tı Aı Qazaqstan» — 68,7 mlrd teńge (+20,3 paıyz)


10. . «Fılıp Morrıs Qazaqstan» — 67,4 mlrd teńge (+21 paıyz)