Amerıkalyq isker jýrnal Bloomberg Qapparovtyń qazasyn Sıngapýr premmer-mınıstri Lı Kýan Iý jáne AQSH federaldy qorynyń burynǵy basshysy Laıla Gremlımen birge ótken aıdaǵy orny tolmas eń qaıǵyly qazalardyń tizimine qosypty. Basylym Qappparovty ýran óndirýde aldyńǵy orynda turǵan óndiriske jetekshilik etkenin aıtyp, naýryz aıynyń basynda onyń "Qazatomóndiristi" atom elektrstansylaryna arnalǵan janarmaı shyǵaratyn eń iri óndiris ornyna aınaldyramyn degen ýádesin eske salady.
[caption id="attachment_10084" align="alignright" width="508"]
Nurlan Qapparov 45 jasynda Beıjińde kóz jumdy[/caption]
Ol Qazaqstandaǵy eń qaltaly 50 baıdyń qatarynda boldy. Forbes jýrnalynyń dereginshe, Qapparovtyń baılyǵy shamamen 120 mıllıon dollardy quraıdy.
Qapparov 26 naýryzda Beıjińge saparynda kóz jumdy. Resmı málimet: túski as kezinde júregi toqtap qalǵan. Biraq, buǵan senýge bola ma?
2009 jyldyń mamyrynda "Qazatomóndiristi" basqarǵan Muhtar Jákishev quryqtaldy. Keıbir derekterge qaraǵanda, budan bir jyl buryn ol Qazaqstannyń ýran óndirisinde kóshbasshy elderdiń qataryna shyǵyp, álemdik ıadrolyq energetıkalyq naryqtyń negizgi oıynshysyna aınalatynyn aıtqan. Jákishev qamalǵannan keıin, bul jospardyń birazy sol kúıi aıaqsyz qaldy.
Dál osy Bloomberg 2008 jyldyń sáýirinde "Qazaqstan úshin qazirgi ýran kózderi 70 jyl burynǵy Saýd Arabıasy anyqtaǵan munaı qoryndaı mańyzǵa ıe bolady" dep jazypty. Al CentralAsiaOnline.com saıtynyń habarlaýynsha Qazaqstandaǵy ýran kenishterin ıgerý ońaı ári arzan.
Muhtar Jákishevtyń "ýran qory boıynsha ekinshi orynda turǵan (Avstralıadan keıin) Qazaqstan 2009 jyly ýran óndirýde birinshi orynǵa shyǵady" dep málimdeıtin kezi osy tus. Alaıda ony quryqtaǵannan keıin "Qazatomóndiriske" Vladımır Shkolnık taǵaıyndaldy. "Sheteldik basylymdardyń jazýynsha, ol atalǵan salanyń Jákishev jasaǵan damý strategıasyn ýysynan shyǵaryp aldy. Al keıbir basylymdardyń dereginshe, ol otandyq ýran óndirisin Reseıge jyǵyp bergen. Biraq, tolyqqandy tapsyryp úlgermeıdi. Ornyna Qapparov keldi de, Jákishev jasaǵan jobany jalǵastyrdy.Bul joba tabıǵı ýrandy eksporttaýdan ıadrolyq janarmaı jasaýǵa kóshý bolatyn. İs júzinde ýran tasymalyna qaraǵanda, budan túsetin tabys ta tolymdy bolar edi", – deıdi "Qoǵamdyq pozısıa" gazetiniń tilshisi.
Atap aıtqanda, Jákishevtiń kezindegi ýrandy tazartyp, qospalardan aryltatyn Óskemendegi zaýyttyń qurylysy áli bastalǵan joq. Ony qoldanysqa berýdi 2018 jylǵa deıin shegergen kórinedi.
Sebebi? Buǵan ýran salasyndaǵy reseılik bılik kedergi keltirip otyr.
Sońǵy 10 jylda Qazaqstan ýran óndiretin kóshbasshy elge aınaldy. Jerimizde ýrannyń 12 paıyzy shoǵyrlanǵan. Al Dúnıejúzilik ıadrolyq qaýymdastyqtyń dereginshe, Qazaqstanda qazirgi kúni 17 ýran kenishi jumys isteıdi, alaıda olardyń tek 5-i ǵana "Qazatomóndiriske" tıesili. Ózgesin bizdiń el sheteldik áriptestermen birigip ıgeredi. Onyń ishinde Reseı de bar...
[caption id="attachment_10085" align="alignleft" width="332"]
"Qazatomóndiristiń" burynǵy basshysy Shkolnık suhbat berip tur[/caption]
"Qazatomóndiristi" Shkolnık basqarǵan kezde Qazaqstannyń ýran salasyn Reseımen birigip damytýǵa basymdyq berý kerek degen pikirler jıi aıtyldy. Alaıda reseılikter Qazaqstanǵa kónergen, eskirgen reaktorlardy beretin, olardyń kópshiligi 70-shi jyly jasalǵan "Kıtónok" atomdyq sý asty kemesinde turǵany keıin belgili boldy.
Jákishev sottalǵannan keıin onyń japonnyń ataqty "Toshıba" kompanıasymen birlesken jobasy jolda qaldy. Dál osy "Qoǵamdyq pozısıanyń" jazǵanyndaı, atom óndirisinde jańa tehnologıalarǵa ıe japondyq kompanıa Jákishovtyń ornyna kelgen jańa basshylyqqa kúmánmen qarapty. "Al Jákishevtiń qazaqstandyq ýran óndirisindegi Reseı yqpalyn azaıtýǵa tyrysqany belgili" deıdi gazet tilshisi.
Keıbir derekterge qaraǵanda , "Qazatomóndiriske" kelgen Qapparov dál osy Toshıbamen qaıta baılanys ornatýǵa umtylǵan. Iaǵnı, Jákishev aıaqtaı almaı ketken isti qaıta sabaqtaýǵa tyrysqan.
Keıbir ortada Qapparovtyń qazasyna qatysty mynadaı pikirler aıtylady: oǵan óte qatty áser etetin ý berip, reseılik arnaıy qyzmet agentteri óltirdi. Jáne Qazaqstanda emes, qytaılarǵa kúdik túskenin qalady. Eger ýran óndirisindegi memlekettik satyp alýda Qapparov Reseıge qaraǵanda Qytaıǵa basymdyq bergenin eskersek, bul boljam da shyndyqqa janasymdy bolýy múmkin.
Qalaı bolǵanda óz óliminiń qupıasyn Qapparov ózimen birge ala ketti.
Onymen qoshtasý kezinde vıse-premer Saǵyntaev, Almaty qalasynyń ákimi Esimov jáne Shkolnık sóz aldy. Shkolnık bet oramalymen kóz jasyn súrtti. Munysy qanshalyqty shynaıy boldy eken? Kim bilgen...
