امەريكالىق ىسكەر جۋرنال Bloomberg قاپپاروۆتىڭ قازاسىن سينگاپۋر پرەممەر-مينيسترى لي كۋان يۋ جانە اقش فەدەرالدى قورىنىڭ بۇرىنعى باسشىسى لايلا گرەمليمەن بىرگە وتكەن ايداعى ورنى تولماس ەڭ قايعىلى قازالاردىڭ تىزىمىنە قوسىپتى. باسىلىم قاپپپاروۆتى ۋران وندىرۋدە الدىڭعى ورىندا تۇرعان وندىرىسكە جەتەكشىلىك ەتكەنىن ايتىپ، ناۋرىز ايىنىڭ باسىندا ونىڭ "ءقازاتوموندىرىستى" اتوم ەلەكترستانسىلارىنا ارنالعان جانارماي شىعاراتىن ەڭ ءىرى ءوندىرىس ورنىنا اينالدىرامىن دەگەن ۋادەسىن ەسكە سالادى.
[caption id="attachment_10084" align="alignright" width="508"]
نۇرلان قاپپاروۆ 45 جاسىندا بەيجىڭدە كوز جۇمدى[/caption]
ول قازاقستانداعى ەڭ قالتالى 50 بايدىڭ قاتارىندا بولدى. Forbes جۋرنالىنىڭ دەرەگىنشە، قاپپاروۆتىڭ بايلىعى شامامەن 120 ميلليون دوللاردى قۇرايدى.
قاپپاروۆ 26 ناۋرىزدا بەيجىڭگە ساپارىندا كوز جۇمدى. رەسمي مالىمەت: تۇسكى اس كەزىندە جۇرەگى توقتاپ قالعان. ءبىراق، بۇعان سەنۋگە بولا ما؟
2009 جىلدىڭ مامىرىندا "ءقازاتوموندىرىستى" باسقارعان مۇحتار جاكىشيەۆ قۇرىقتالدى. كەيبىر دەرەكتەرگە قاراعاندا، بۇدان ءبىر جىل بۇرىن ول قازاقستاننىڭ ۋران وندىرىسىندە كوشباسشى ەلدەردىڭ قاتارىنا شىعىپ، الەمدىك يادرولىق ەنەرگەتيكالىق نارىقتىڭ نەگىزگى ويىنشىسىنا اينالاتىنىن ايتقان. جاكىشيەۆ قامالعاننان كەيىن، بۇل جوسپاردىڭ ءبىرازى سول كۇيى اياقسىز قالدى.
ءدال وسى Bloomberg 2008 جىلدىڭ ساۋىرىندە "قازاقستان ءۇشىن قازىرگى ۋران كوزدەرى 70 جىل بۇرىنعى ساۋد ارابياسى انىقتاعان مۇناي قورىنداي ماڭىزعا يە بولادى" دەپ جازىپتى. ال CentralAsiaOnline.com سايتىنىڭ حابارلاۋىنشا قازاقستانداعى ۋران كەنىشتەرىن يگەرۋ وڭاي ءارى ارزان.
مۇحتار جاكىشيەۆتىڭ "ۋران قورى بويىنشا ەكىنشى ورىندا تۇرعان (اۆستراليادان كەيىن) قازاقستان 2009 جىلى ۋران وندىرۋدە ءبىرىنشى ورىنعا شىعادى" دەپ مالىمدەيتىن كەزى وسى تۇس. الايدا ونى قۇرىقتاعاننان كەيىن "قازاتوموندىرىسكە" ۆلاديمير شكولنيك تاعايىندالدى. "شەتەلدىك باسىلىمداردىڭ جازۋىنشا، ول اتالعان سالانىڭ جاكىشيەۆ جاساعان دامۋ ستراتەگياسىن ۋىسىنان شىعارىپ الدى. ال كەيبىر باسىلىمداردىڭ دەرەگىنشە، ول وتاندىق ۋران ءوندىرىسىن رەسەيگە جىعىپ بەرگەن. ءبىراق، تولىققاندى تاپسىرىپ ۇلگەرمەيدى. ورنىنا قاپپاروۆ كەلدى دە، جاكىشيەۆ جاساعان جوبانى جالعاستىردى.بۇل جوبا تابيعي ۋراندى ەكسپورتتاۋدان يادرولىق جانارماي جاساۋعا كوشۋ بولاتىن. ءىس جۇزىندە ۋران تاسىمالىنا قاراعاندا، بۇدان تۇسەتىن تابىس تا تولىمدى بولار ەدى"، – دەيدى "قوعامدىق پوزيسيا" گازەتىنىڭ ءتىلشىسى.
اتاپ ايتقاندا، جاكىشيەۆتىڭ كەزىندەگى ۋراندى تازارتىپ، قوسپالاردان ارىلتاتىن وسكەمەندەگى زاۋىتتىڭ قۇرىلىسى ءالى باستالعان جوق. ونى قولدانىسقا بەرۋدى 2018 جىلعا دەيىن شەگەرگەن كورىنەدى.
سەبەبى؟ بۇعان ۋران سالاسىنداعى رەسەيلىك بيلىك كەدەرگى كەلتىرىپ وتىر.
سوڭعى 10 جىلدا قازاقستان ۋران وندىرەتىن كوشباسشى ەلگە اينالدى. جەرىمىزدە ۋراننىڭ 12 پايىزى شوعىرلانعان. ال دۇنيەجۇزىلىك يادرولىق قاۋىمداستىقتىڭ دەرەگىنشە، قازاقستاندا قازىرگى كۇنى 17 ۋران كەنىشى جۇمىس ىستەيدى، الايدا ولاردىڭ تەك 5ء-ى عانا "قازاتوموندىرىسكە" تيەسىلى. وزگەسىن ءبىزدىڭ ەل شەتەلدىك ارىپتەستەرمەن بىرىگىپ يگەرەدى. ونىڭ ىشىندە رەسەي دە بار...
[caption id="attachment_10085" align="alignleft" width="332"]
"ءقازاتوموندىرىستىڭ" بۇرىنعى باسشىسى شكولنيك سۇحبات بەرىپ تۇر[/caption]
"ءقازاتوموندىرىستى" شكولنيك باسقارعان كەزدە قازاقستاننىڭ ۋران سالاسىن رەسەيمەن بىرىگىپ دامىتۋعا باسىمدىق بەرۋ كەرەك دەگەن پىكىرلەر ءجيى ايتىلدى. الايدا رەسەيلىكتەر قازاقستانعا كونەرگەن، ەسكىرگەن رەاكتورلاردى بەرەتىن، ولاردىڭ كوپشىلىگى 70ء-شى جىلى جاسالعان "كيتونوك" اتومدىق سۋ استى كەمەسىندە تۇرعانى كەيىن بەلگىلى بولدى.
جاكىشيەۆ سوتتالعاننان كەيىن ونىڭ جاپوننىڭ اتاقتى "توشيبا" كومپانياسىمەن بىرلەسكەن جوباسى جولدا قالدى. ءدال وسى "قوعامدىق پوزيسيانىڭ" جازعانىنداي، اتوم وندىرىسىندە جاڭا تەحنولوگيالارعا يە جاپوندىق كومپانيا جاكىشوۆتىڭ ورنىنا كەلگەن جاڭا باسشىلىققا كۇمانمەن قاراپتى. "ال جاكىشيەۆتىڭ قازاقستاندىق ۋران وندىرىسىندەگى رەسەي ىقپالىن ازايتۋعا تىرىسقانى بەلگىلى" دەيدى گازەت ءتىلشىسى.
كەيبىر دەرەكتەرگە قاراعاندا ، "قازاتوموندىرىسكە" كەلگەن قاپپاروۆ ءدال وسى توشيبامەن قايتا بايلانىس ورناتۋعا ۇمتىلعان. ياعني، جاكىشيەۆ اياقتاي الماي كەتكەن ءىستى قايتا ساباقتاۋعا تىرىسقان.
كەيبىر ورتادا قاپپاروۆتىڭ قازاسىنا قاتىستى مىناداي پىكىرلەر ايتىلادى: وعان وتە قاتتى اسەر ەتەتىن ۋ بەرىپ، رەسەيلىك ارنايى قىزمەت اگەنتتەرى ءولتىردى. جانە قازاقستاندا ەمەس، قىتايلارعا كۇدىك تۇسكەنىن قالادى. ەگەر ۋران وندىرىسىندەگى مەملەكەتتىك ساتىپ الۋدا قاپپاروۆ رەسەيگە قاراعاندا قىتايعا باسىمدىق بەرگەنىن ەسكەرسەك، بۇل بولجام دا شىندىققا جاناسىمدى بولۋى مۇمكىن.
قالاي بولعاندا ءوز ءولىمىنىڭ قۇپياسىن قاپپاروۆ وزىمەن بىرگە الا كەتتى.
ونىمەن قوشتاسۋ كەزىندە ۆيسە-پرەمەر ساعىنتايەۆ، الماتى قالاسىنىڭ اكىمى ەسىموۆ جانە شكولنيك ءسوز الدى. شكولنيك بەت ورامالىمەن كوز جاسىن ءسۇرتتى. مۇنىسى قانشالىقتى شىنايى بولدى ەكەن؟ كىم بىلگەن...
