Sybaılas jemqorlyq pen qyzmettik ókilettikti asyra paıdalaný qylmysy úshin sottalǵan burynǵy joǵary laýazymdy sheneýnikterdiń keıbiri merziminen buryn bostandyqqa shyǵyp jatady. Bul úrdis qoǵamda synǵa ushyrap, zań men ádildik máselesine qatysty ótkir pikirtalastar týdyrady.

Saıasattanýshy Danıar Áshimbaevtyń telegram arnasynda aqsha jymqyryp, jazasyn ótep jatqan sheneýnikter týraly qyzyq jazba jarıalandy.

“Burynǵy atyshýly sybaılas jemqorlyq isteri boıynsha sottalǵandar ózderin “saıası qýǵyn-súrgin qurbandary” retinde kórsete bastady”, deıdi Áshimbaev.

Dalanews.kz saıasattanýshy kimdi meńzegenin bilý maqsatynda ózine habarlasqan.

“Kimdi meńzegenimdi atyn atap, túsin tústeı almaımyn. Jazbamda ádeıi famılıasyz jazdym, jalpy aıtylǵan nárse. Negizi kim ekenin aıta alamyn, biraq qazir emes”, deıdi Danıar Áshimbaev.

Kópshilik bul “Astana EKSPO-2017” ulttyq kompanıasynyń burynǵy basshysy Talǵat Ermegıaev dep boljaǵan. Ermegıaev merziminiń 2/3 bóligin ótegen. Biraq búgin Talǵat Ermegıaev merziminen buryn bosatýǵa ótinish tastamaǵany belgili boldy.

Osy ýaqytqa deıin Ermegıaev sot taǵaıyndaǵan 14 jyl ishinde 9 jyl jazasyn ótedi. Almaty oblystyq sotynyń málimetinshe de, Ermegıaevten jazanyń ótelmegen bóligin aýystyrý týraly ótinish túspegen.

Al İİM Qylmystyq-atqarý júıesi komıteti Ermegıaev qylmystyq-atqarý júıesi mekemesinde sot taǵaıyndaǵan jazasyn ótep jatqanyn habarlady.

Ermegıaev “oılanyp” merziminen buryn bostandyqqa shyǵý ne shyqpaýyn aldaǵy ýaqytta baqylaımyz.

Sonymen qatar, Dalanews.kz redaksıasy merziminen buryn bostandyqqa shyqqandarǵa sholý jasaýdy jón kórdi.

1. Serik Ahmetov – burynǵy premer-mınıstr

İs: 2015 jyly Qaraǵandy oblysynyń eks-ákimi, keıingi premer-mınıstr bolǵan Serik Ahmetov sybaılas jemqorlyq úshin 10 jylǵa sottaldy. Ol 2,2 mlrd teńge kólemindegi shyǵynmen baılanysty qylmys jasaǵany úshin aıyptalǵan.
Jaza: Sot úkimi keıin 8 jylǵa qysqartyldy.
Shyǵý ýaqyty: 2017 jyly – jazasyn ótegenine nebári 2 jyl bolǵanda shartty túrde bosatyldy.

Foto: Azattyq

2. Muhtar Jákishev – «QazAtomÓnerkásiptiń» eks-basshysy

İs: 2009 jyly «qyzmet babyn asyra paıdalandy» degen aıyppen 14 jylǵa bas bostandyǵynan aıyryldy.
Shyǵý ýaqyty: 2020 jyly densaýlyǵyna baılanysty shartty túrde merziminen buryn bosatyldy. Jákishevtiń túrmede otyrǵan ýaqyty – 11 jyl.

Foto: Voxpopuli.kz

3. Qaırat Satybaldy – eks-prezıdent Nazarbaevtyń nemere inisi

İs: 2022 jyly «Qazaqtelekom» AQ jáne «Transtelekom» kompanıalarynan iri kólemde qarjy jymqyrǵany úshin 6 jylǵa sottaldy.

Shyǵý ýaqyty: 2024 jyly shartty túrde merziminen buryn bosatyldy. 2 jylǵa jeter-jetpes merzimde shyqty.

Foto: sputnik.kz

4. Bıshimbaev isi – eki márte sottalǵan eks-mınıstr

İs: Qýandyq Bıshimbaev 2018 jyly 10 jylǵa sottaldy – para aldy, qarjy jymqyrdy degen aıyppen ustalǵan bolatyn.
Shyǵý ýaqyty: 2019 jyly 1 jyldan soń-aq bosap shyqty.
Ekinshi sot: 2023 jyly áıelin óltirgeni úshin qaıtadan sottaldy. Qoǵam bul isti “qylmys pen júıeniń ymyrasy” dep baǵalady.

Foto: Reuters

Nege sheneýnikter erte bosatylady?

Munyń birneshe sebebi bolýy múmkin. Onyń ishinde:
– Densaýlyǵyna baılanysty
– Jaqsy minez-qulqy
– «Keltirilgen zalaldy ótegeni» úshin

Biraq qarapaıym azamattarmen salystyrǵanda sheneýnikterge zań teń qoldanylmaıtyny jıi aıtylady. Ádette muny quqyqtyq júıeniń iri tulǵalarǵa degen jumsaqtyǵymen baılanystyryp jatady.

Qazaqstandaǵy merziminen buryn bosap shyqqan sheneýnikterdiń isteri – tek zań sheńberindegi sheshimder ǵana emes, qoǵamdyq senimniń kórsetkishi. Memlekettik qyzmetke senim men ádil sot júıesiniń bedeli dál osyndaı istermen ólshenedi.

Osy tusta “Zań bárine birdeı me?” degen suraq týyndaıdy.

Halyqaralyq tájirıbe: ózge elderde jemqorlar qalaı jazalanady?

Sıngapýr: Nóldik tózim – nátıje berdi

Sıngapýr jemqorlyq atymen joq elderdiń biri sanalady. Onyń syry mynada:
– Jemqorlyqqa qarsy agenttik – táýelsiz, bıliktiń eshbir tarmaǵyna baǵynbaıdy.
– Sottar qatań úkim shyǵarady, jazadan eshkim jaltara almaıdy.
– Kez kelgen saıasatker men memlekettik qyzmetshi – qoǵam aldyndaǵy esep berýshi tulǵa.
– Tipti premer-mınıstrdiń týystary da tergelgen jaǵdaılar bolǵan.

Ońtústik Koreıa: burynǵy prezıdenttiń ózin túrmege toǵytqan el

Koreıada eki birdeı eks-prezıdent (Pak Kyn He men Lı Món Bak) jemqorlyq úshin uzaq merzimge sottaldy. Eshkimniń “erekshe statýsy” joq.

Rýmynıa: Saıasatkerler men sýdıalar – bir qatarda

Rýmynıada sońǵy on jylda sottalǵan joǵary laýazymdy tulǵalardyń sany júzden asady.
Munyń bári saıası táýelsiz jemqorlyqqa qarsy qurylymnyń jumysy arqasynda júzege asty.
Bul elde qoǵamdyq qysym – basty qozǵaýshy kúsh.

Qazaqstanda ne isteýge bolady?

1. Jemqorlyqpen kúres organy – saıası táýelsiz bolýy kerek
Qazir tergeý organdary men prokýratýranyń jumysy bılikke táýeldi. Bul keıbir qylmystyq isterdiń saıası yńǵaıǵa qaraı sheshilýine sebep bolady.

2. Qoǵamdyq baqylaý kúsheıýi tıis
Mysaly, merziminen buryn bosatylatyndardyń tizimi men negizdemeleri ashyq jarıalanýy qajet. Bul ádildikke degen senimdi arttyrady.

3. Qaıta taǵaıyndaýǵa tyıym
Keıbir buryn sottalǵan sheneýnikter keıin memlekettik qurylymdarǵa qaıta kelip jatady. Zańnamada bul máselege naqty shekteý engizilýi kerek.

4. Úkim shyqqannan keıin azamattyq aktıvterdi jarıalaý
Sheteldegi múlik, ofshor shottary – halyqqa belgili bolýy tıis. Bul jemqorlyqtan keıingi baılyqty zańdastyrýǵa jol bermeıdi.