2022 jyldyń qarasha aıynda Qazaqstan Respýblıkasynyń prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev Mańǵystaý oblysyna jumys sapary barysynda adaı jylqysyn derbes tuqym retinde ǵylymı tanýdy tapsyrǵan bolatyn.
Ol úshin Mańǵystaýǵa Qazaq mal sharýashylyǵy jáne jemshóp óndirý ǵylymı-zertteý ınstıtýtynyń mamandary keldi. Zamanaýı tehnologıalardy qoldana otyryp, sarapshylar jylqylardyń genetıkalyq qurylymyn anyqtaý úshin ǵylymı synaqtan ótkizdi.
Ulttyq zıatkerlik menshik ınstıtýty dırektorynyń orynbasary Aıdyn Artyqova zertteý jumystarynyń nátıjelerin eskere otyryp, qazaqtyń adaı jylqysynyń erekshelikteri endi zańdy túrde qorǵalǵanyn aıtty.
Bul óz kezeginde jylqy ósirýshilerge qazaqtyń adaı jylqysynyń tuqymyn saqtaý, ósirý jáne nasıhattaý úshin tıimdi bolmaq, sonymen qatar ulttyq oıyndardy, sonyń ishinde kókpar men báıgeni nasıhattaýǵa yqpal etpek.
«Ulttyq zıatkerlik menshik ınstıtýty árqashan ulttyq brendterdiń qorǵalýy men saqtalýyn muqıat qadaǵalaıdy. «QazPATENT» geografıalyq ereksheligine qaraı Almaty aportynan keıin, «Adaı» jylqysynyń tuqymyn patenttedi.
Tuqymnyń jańashyldyǵy, ereksheligi men birtekitiligi, sonymen qatar, ǵylymı, patenttik krıterıılerge sáıkestik, onyń ulttyq brendke aınalýyna múmkindik berdi. Aıryqsha quqyqtardan basqa, patent ıesine 30 jyldyq qaýipsizdik merzimi beriledi. Patentter tek «Adaı» tuqymyna ǵana emes, onyń 2 tıpimen men 3 jelisine de berildi» - dedi Aıdyn Artyqova.
Mańǵystaý oblysy ardagerler keńesiniń tóraǵasy Serikbaı Tóletov Qazaqstan Prezıdentine adaı tuqymdy qazaq jylqysynyń mártebesin nyǵaıtýǵa qoldaý kórsetkeni úshin alǵysyn bildirdi.
Óńir basshysy Nurlan Noǵaev «Adaı» jylqysyna patent alý jumystyń mańyzdy bir bóliginiń aıaqtalǵanyn, degenmen atqarylatyn jumystardyń basym bóligi áli alda ekenin jetkizdi.
«Prezıdenttiń tapsyrmasy boıynsha júrgizilgen jumystyń arqasynda adaı tuqymdy qazaq jylqysy qazir Qazaqstannyń ulttyq brendi bolyp tabylady. Bul maqtanysh sezimin týdyratyn mańyzdy jetistik. Bizdiń basty maqsatymyz-ata-babalarymyzdyń murasyn qurmetteý arqyly ulttyq bolmysymyzdy saqtaý. Mundaı mártebe alý tuqymnyń biregeı genetıkalyq qasıetteri men mádenı murany saqtaýǵa, seleksıalyq baǵdarlamalardy damytýǵa, tuqymdy saqtap qalýǵa jáne sapasyn jaqsartýǵa jańa múmkindikter ashady. Sondaı - aq, asyl tuqym mártebesi halyqaralyq jarystarda memleket múddesin qorǵaýǵa jáne týrıserdi tartýǵa yqpal etedi, - dep atap ótti óńir basshysy.
Qazaqtyń adaı jylqysy Aral-Kaspıı oıpatynyń aýmaǵynda jergilikti jylqy popýlásıasynyń kópjyldyq halyq seleksıasy negizinde qalyptasty. Bul tuqymnyń jylqylary jergilikti qatal tabıǵı-klımattyq jaǵdaılarǵa jaqsy beıimdelgen. Syrtqy erekshelikterge aıryqsha tózimdi jáne kútip-baptaý jaǵdaılaryna tez beıimdeledi.
2023 jylǵy 4 qarashada Kendirli aýylynda ótken halyqaralyq týrnırde adaı tuqymdy qazaq jylqysy óziniń erekshe qasıetterin kórsetti. Onda qazaqtyń adaı jylqysyn Halyqaralyq at sporty federasıasynyń alty tóreshisi, onyń ishinde BAÁ sarapshylary baǵalady.
Bul jarysta Kók Jebe esimdi adaı jylqysy 4 saǵat 48 mınýt 36 sekýndta 100 shaqyrymdyq qashyqtyqty júrip ótip, jeńiske jetti. Bul jetistik janýarǵa altyn medal men birinshi oryn ákeldi.
2022 jyly jarystarda qazaq jylqysynyń «Adaı» tuqymy óziniń tabandylyǵy men aıryqsha minezin kórsetti. Sol kezde Mańǵystaýdan kelgen «Kókmoınaq» komandasy adaı jylqysymen 1200 shaqyrym júrip ótip, «Uly Dala joryǵy» respýblıkalyq marafonynda birinshi oryndy ıelendi.
2023 jyly osy marafonda mańǵystaýlyq adaı jylqysynyń shabandozy Astanadan Túrkistanǵa deıin 1300 shaqyrymdy nebári 98 saǵat 44 mınýt 47 sekýndta bir atpen júrip ótip, rekord ornatty.
