Qazaqstan Halqy Assambleıasy qurylǵan kúnnen beri Almaty oblysynda Qazaqstan Halqy Assambleıasy qurylyp, jumys atqaryp keledi. Jalpy oblystaǵy alǵashqy etnomádenı ortalyqtar ótken ǵasyrdyń 80-90 jyldarda qurylyp, elimizde Assambleıanyń protatıpi bolǵan alǵashqy Jetisý Halyqtarynyń assosasıasy atty birlestik uıymdastyrylǵan. Oblystyq Assambleıa qurylǵannan keıin óńirdegi barlyq etnomádenı ortalyqtar Assambleıanyń quramdas bóligi bolyp engen.
Qazirgi tańda Almaty oblysyndaǵy etnomádenı birlestikterdiń sany 70-ten asqan. Olardyń 23-i oblystyq, qalǵany aýdan jáne qalalyq deńgeıde qyzmet atqarady. Mundaǵy QHA hatshylyǵy oblys ákimdiginiń bólimi bolǵanymen, assambleıanyń jumysyn qamtamasyz etý úshin 2008 jyldan beri «Dostyq úıi – qoǵamdyq kelisim ortalyǵy» jumys atqaryp keledi.
Búgingi kúnge deıin Assambleıanyń barlyq is-sharalary Dostyq úıi arqyly júzege asyrylady. Sondyqtan da, etnomádenı ortalyqtardyń bastamalary men is-sharalary ádistemelik keńeste talqylanyp, jyldyq josparǵa engiziledi. Sondaı-aq, Assambleıa janynda qoǵamdyq kelisim keńesteri jumys isteıdi. Ol oblystyń 19 aýdan-qalasyndaǵy eldi mekenderde, óńirdegi iri kásiporyndarda da qurylǵan. Qoǵamdyq kelisim keńesi – kez kelgen túıtkildi máseleni taldap, aýyldyq, aýdandyq okrýg nemese qalalyq ákimdigine kómek bere alady.
Keıde memlekettik mekemeler tarapynan sheshilmegen jaǵdaılarǵa qoǵamdyq negizde taldaý jasap, usynystaryn jetkizýge múmkindikteri bar. Naqtyraq aıtsaq, kez kelgen eldi mekenniń sanıtarlyq tazalyǵynan bastap, sol qoǵamdaǵy halyq birligi men yntymaǵyn arttyratyn, jastar jáne taǵy basqa máselelerdi osy qoǵamdyq kelisim keńesi arqyly talqylanyp otyrady.
Buǵan qosa, oblystyq Assambleıa janynda Analar keńesi jumys atqarady. Keńestiń barlyq aýdan, qalalarda qurylǵan fılıaldary bar.
Al Almaty oblystyq «Vaınah» sheshen-ıngýsh qoǵamdyq-mádenı birlestigi 1989 jyly qurylyp, 16 jyl boıy ortalyq jumysyn Qazaqstan Jýrnalıser Akademıasynyń akademıgi, Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti syılyǵynyń ıegeri, oblystyq Assambleıa janyndaǵy jetekshi jýrnalıser klýbynyń jetekshisi Atsalım Idıgov basqarǵan. Keıinirek etnomádenı birlestik tóraǵasy Vaha Sýrhaev, Rahman Islamov basshylyq etip, búginde ortalyqty Adam Boısaev basqaryp otyr. Onyń aıtýynsha, qazirgi tańda bul etnomádenı birlestiktiń atqaryp jatqan is-sharalary óte kóp.
– Bizde jyl basynda qoıylǵan josparlar boıynsha memlekettik merekeler jáne ulttyq meıramdardy qosa alǵanda 30-dan asa sharalar uıymdastyrylyp otyrady. Qoǵamdyq kelisim jaıyn túsindirý maqsatynda shalǵaı aýdandar men eldi mekenderdegi sheshen ultynyń ókilderin jınap, úlken jıyn ótkizý aldaǵy josparymyzda bar. Sondaı-aq, óńirimizdegi qazaq balalaryn Sheshenstan jerine aparyp, sol jaqtaǵy jastarmen tanystyrý arqyly eki el jastarynyń arasyndaǵy dostyq qarym-qatynasyn nyǵaıtýǵa úles qosqymyz keledi. Sebebi, sheshen ultynyń basynan ótkergen qıyn-qystaý kezeńderde qazaq halqy bir úıdiń balasyndaı baýyryna basyp, jaqyn tartqan. Barymen bólisip, qıynshylyqty birlikte kótergen. Baýyrmal qazaq ultynyń osynaý bir keńpeıildigin sheshen ulty árqashan esinde saqtap, alǵysyn bildiredi – deıdi Adam Boısaev.
Óńirdegi sheshen-ıngýsh etnomádenı birlestiginiń negizgi maqsaty – etnosaralyq kelisimdi saqtap, aımaqta turatyn basqa etnıkalyq top ókilderimen qoǵamdyq baılanysty jáne mádenıetti damytý, Qazaqstan Halqy Assambleıasynyń ıdeıalaryn júzege asyrý bolyp tabylady.
Jyl saıyn «Vaınah» birlestigi sheshender men ıngýshtardyń deportasıalaný kúnine arnalǵan qaıyrymdylyq aksıalaryn uıymdastyrady. Basqarma músheleriniń demeýshilik qoldaýynyń arqasynda dástúrge sáıkes 23 aqpanda stalındik repressıalardyń jazyqsyz qurbandaryn eske túsiretin arnaıy kesh te ótkizilip turady.
Etnomádenı ortalyqtyń jastar qanaty mádenıettiń tanymal qazaqstandyq jáne sheshen-ıngýsh qaıratkerlerine arnalǵan shyǵarmashylyq keshter uıymdastyrý da dástúrge aınalǵan.
2003 jyly Lala Idıgovanyń jetekshiligimen taǵy da bir shyǵarmashylyq ujym – oblystyq jáne qalalyq horeografıalyq baıqaýlardyń laýreaty «Daımohk» ansambli qurylsa, quramy jóninen kópetnosty quryltaıshylar tobynyń bastamasymen 2006 jyly Taldyqorǵanda sheshen mádenıeti men rýhanı murasyn qoldaý aıasyndaǵy «Zaman» qory jasaqtaldy. Qordyń mindeti – vaınahtardyń tarıhyn, mádenıeti men tilin túletý, dástúrler men ǵuryptardy, adamgershilik qundylyqtardy nasıhattaý. Sondaı-aq, qor qyzmetiniń basty baǵyttarynyń biri – barlyq etnos ókilderi arasyndaǵy dostyqty, birlik pen kelisimdi nyǵaıtýǵa yqpaldasý bolyp tabylady.
Saltanatty keshte sóz alǵan Almaty oblystyq KHA tóraǵasynyń orynbasary, hatshylyq meńgerýshisi Ǵabıt Tursynbaı forýmdy uıymdastyrýshylarǵa alǵysyn jetkizdi.
– Birlestik ulttyq dástúrlerdi qaıta túletip saqtaýda, sheshen jáne ıngýsh halyqtarynyń tarıhy men tilin úırenýge baǵyttalǵan mádenı-aǵartýshylyq jumystardy júzege asyrýda zor úles qosyp keledi. Birlestik ókilderi respýblıkada azamattyq qoǵam qalyptastyrýdyń ózekti problemalary jónindegi buqaralyq pikirtalastar men dóńgelek ústelderge belsendi túrde qatysyp, basqa da etnomádenı ortalyqtarymen birge «Vaınah» QHA uıymdastyrǵan barlyq memlekettik sharalarǵa atsalysady. Sondaı-aq, ártúrli keshter men kórmeler, túrli sharalar ótkizýde óte belsendi, – dedi ol óz sózinde.
Osydan soń oblystyq QHA janyndaǵy «Ulaǵat» aqsaqaldar keńesiniń tóraıymy Svetlana Gaıtova men «Vaınah» sheshen-ıngýsh qoǵamdyq-mádenı birlestiginiń tóraǵasy Adam Boısaev sóz alyp, júrekjardy lebizderin bildirdi. Shara sońy merekelik konsertke ulasty.
Baljan QAIRATQYZY, Almaty oblysy.
