Kez kelgen ulttyń taǵdyry ýaqytpen birge ózgerip, tarıhpen birge qalyptasady. Zaman kóshine ilesken el ǵana óz táýelsizdigin baıandy etip, bolashaqqa nyq qadam basa alady. Qazaqstan búginde osyndaı sheshýshi kezeńniń bel ortasynda tur. Búgingi qazaq qoǵamy - tek beıbit kúnniń murageri ǵana emes, sonymen qatar úlken ózgeristerdiń, jańǵyrý men jańarýdyń kýágeri. Osy sátte bizdiń elimiz de damý jolyn qaıta baǵamdap, jańasha qarqynmen alǵa umtylýda. Memleket pen halyqtyń arasyndaǵy dıalog tereńdep, ár adamnyń úni estilip keledi.

Osyǵan oraı,Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti janyndaǵy Qazaqstan strategıalyq zertteýler ınstıtýtynyń Azıa zertteýleri bóliminiń jetekshisi Qurmashev Aıdar Kenjebekuly elimizde júrgizilip jatqan memlekettik saıasattyń qazirgi baǵytyna qatysty óz pikirin bildirip, mazmuny men mańyzdylyǵyna jan-jaqty toqtalyp ótti, - dep habarlaıdy Dalanews.kz.

- Qazaqstandaǵy qazirgi memlekettik saıasat baǵytyn qalaı baǵalaısyz?

- Búgingi tańda Qazaqstannyń memlekettik saıasaty turaqty damý men áleýmettik ádilettilik ıdeıalaryn basshylyqqa ala otyryp qalyptasyp keledi. Sońǵy jyldardaǵy tereń transformasıalardan keıin elimiz júıeli ári boljamdy basqarý modeline kóship, reformalar tek saıası ókilettikterdi qaıta bólýmen shektelmeı, ınstıtýttardy kúsheıtýge, adamı kapıtaldy damytýǵa jáne memlekettik qyzmet sapasyn arttyrýǵa baǵyttalýda.

Bul turǵydan alǵanda, Qazaqstan strategıalyq josparlaýǵa jáne uzaq merzimdi boljaýǵa negizdelgen damý jolyn tańdaǵan memleketke aınalýda.

Memlekettik saıasattaǵy basty nazar- azamattar úshin teń múmkindik týdyrý men qoǵam men bılik arasyndaǵy senimdi arttyrý. Búginde saıasat halyqtyń naqty suranysyna beıimdelip otyr, bul- sot júıesin reformalaýdan, ashyq derekterge qoljetimdilik arttyrýdan, memlekettik qyzmettegi kadrlardy jańartýdan jáne óńirlik basqarýdy kúsheıtýden aıqyn kórinedi.

Munyń barlyǵy elde jańa basqarý mádenıetiniń- ashyqtyqqa, esep berýge, keri baılanys pen pragmatızmge negizdelgen mádenıettiń qalyptasyp kele jatqanyn kórsetedi.

-«Ádiletti Qazaqstan» reformasynyń máni nede? Bul bastama qandaı negizgi baǵyttardy qamtıdy?

- «Ádiletti Qazaqstan» reformasy- qazirgi memlekettik saıasattyń ıdeologıalyq ári ınstıtýsıonaldyq irgetasy bolyp tabylady. Onyń basty maqsaty- árbir azamattyń tabysqa jetýine teń múmkindik beretin, al memlekettik bıligi qoǵam ıgiligi úshin jumys isteıtin ádiletti memleket qalyptastyrý. Bul tujyrymdama: saıası jańǵyrýdy, ekonomıkany ártaraptandyrýdy áleýmettik ádilettilikti nyǵaıtýdy bir arnada toǵystyrady. Tájirıbe júzinde bul: saıası júıeniń básekege qabilettiligin arttyrýdy, resýrstardy bólýdiń ádiletti mehanızmderin qaıta qaraýdy, kásipkerlikti qoldaýdy, jeke menshikti qorǵaýdy, áleýmettik ınfraqurylymdy damytýdy bildiredi.

«Ádiletti Qazaqstan» - bul bılik, bıznes jáne qoǵam arasyndaǵy ózara qarym- qatynastyń jańa modelin qalyptastyrýǵa jasalǵan talpynys. Mundaǵy basty ólshem- azamattardyń memleketke degen senimi.

- Qazirdiń ózinde iske asqan bastamalardyń ishinen eń mańyzdylary qaısysy?

- İske asqan bastamalardyń ishinde saıası júıeni ınstıtýsıonaldy turǵyda qaıta qurýǵa baǵyttalǵan qadamdar erekshe mańyzdy boldy. Konstıtýsıaǵa engizilgen ózgerister, Konstıtýsıalyq sottyń qaıta qurylýy, aralas saılaý júıesiniń engizilýi, sondaı- aq sot júıesi men jergilikti basqarý salasyndaǵy reformalar- munyń barlyǵy elimizdegi ınstıtýttardyń ókildik, ashyqtyq jáne jaýapkershilik deńgeıin arttyrdy. Al bul óz kezeginde demokratıany nyǵaıtýdyń basty alǵysharttarynyń biri sanalady.

Sonymen qatar, áleýmettik- ekonomıkalyq bastamalar da aıtarlyqtaı mańyzǵa ıe. Atap aıtqanda, jańa salyq saıasaty, bilim berý júıesin reformalaý, memlekettik qyzmetterdi sıfrlandyrý syndy baǵyttarda eleýli ilgerileýshilik baıqalady.

Sıfrlyq sheshimderdiń arqasynda azamat endi saıasattyń «syrtynda» emes, prosesterdiń tolyqqandy qatysýshysyna aınalyp otyr. Bul reformalar sanǵa emes, sapaǵa negizdelgen ózgerister kezeńine aıaq basqanymyzdy kórsetedi.

-«Halyq únine qulaq asatyn memleket» uǵymy neni bildiredi?

«Halyq únine qulaq asatyn memleket» - bul qoǵammen turaqty dıalogqa negizdelgen basqarý fılosofıasy. Bul uǵym jaı ǵana aqparat taratý emes, azamattardyń únin shyn máninde estip, olardyń suranystaryna naqty áreket etý degendi bildiredi.

Mundaı tásil- bıliktiń buıryq berýshi ákimshilik rólinen góri, seriktestik qatynasqa kóshkenin kórsetedi. Munda basty nazar baqylaýǵa emes, azamattardy memlekettik sheshimderge tartýǵa baǵyttalǵan.

«Halyq únine qulaq asatyn memleket»- bul bılik pen qoǵam arasyndaǵy ózara qarym- qatynastyń jańa formaty. Ol úsh negizgi qaǵıdatqa súıenedi: ashyqtyq, esep berýshilik, keri baılanys. Osy mehanızmder arqyly ǵana senimge negizdelgen qatynas qalyptasady.

- Bul tujyrymdamanyń tájirıbede júzege asýynda qandaı ilgerileýshilikti baıqaısyz?

- Búginde keri baılanysty ınstıtýsıonalandyrý baǵytynda eleýli ilgerileýshilik baıqalady. Qoǵamdyq keńesterdiń qurylýy, «E-Ótinish» biryńǵaı júıesiniń jumys isteýi, azamattyq bastamalarǵa arnalǵan túrli platformalardyń damýy- munyń barlyǵy azamat pen memleket arasyndaǵy baılanysty ashyq ári ólsheýge bolatyn deńgeıge kóterdi.

Degenmen, «Halyq únine qulaq asatyn memleket» qaǵıdatynyń ornyǵýy tek tehnıkalyq quraldarǵa emes, eń aldymen, dıalog mádenıetine, sheneýnikterdiń ashyqtyqqa daıyn bolýyna jáne olardyń kásibıligine tikeleı baılanysty.

Eń mańyzdysy- qoǵam pikirin syn retinde emes, memlekettik saıasatty jetildirýge arnalǵan qundy resýrs retinde qabyldaı bilý. Sonda ǵana el men bılik arasyndaǵy ózara senim men seriktestik artady.

- Memlekettik bastamalarda «Adal azamat» tujyrymdamasy qandaı ról atqarady?

- «Adal azamat» tujyrymdamasy - bul qoǵam ómirine belsene aralasýdy azamattyq paryz ári tabıǵı norma retinde qabyldaıtyn jaýapty tulǵany qalyptastyrý ıdeıasy.

Bul bastama  «Halyq únine qulaq asatyn memleket» qaǵıdatyn tolyqtyryp, memleket pen qoǵam arasyndaǵy jaýapkershilik teńgerimin saqtaýǵa negiz bolady. Iaǵnı, ádiletti memleket qurý úshin belsendi, adal ári sanaly azamatsyz ol múmkin emes.

Tájirıbe júzinde bul: azamattyq bilim berýdi damytý, volonterlikti qoldaý, saılaýǵa adal qatysý mádenıetin qalyptastyrý, qoǵamdyq bastamalarǵa ún qosý sekildi naqty áreketter arqyly kórinis tabady.  

«Adal azamat» - bul jańa oılaý modelin qalyptastyrýǵa baǵyttalǵan bastama, munda adaldyq pen jaýapkershilik erekshe qasıet emes, kerisinshe qalypty ómir saltyna aınalýǵa tıis.

- Sońǵy jyldary Qazaqstannyń saılaý júıesinde qandaı ózgerister boldy?

- Saılaý júıesinde túbegeıli ózgerister boldy. Aralas saılaý modeli engizildi, ózin-ózi usyný múmkindigi keńeıdi, partıalar úshin kedergiler azaıtyldy, al saılaý barysyn baqylaý ashyq ári sıfrlyq sıpatqa ıe boldy. Bul ózgerister saılaý básekelestigin arttyryp, nátıjelerge degen senimdi kúsheıtti.

Saılaý reformasy azamattar men olardyń ókilderi arasyndaǵy baılanysty da nyǵaıtty. Bir mandatty okrýgterden saılanǵan depýtattardyń tikeleı esep berýi Parlamentti saılaýshylarǵa jaqyndata tústi. Qazaqstan senim men azamattyq belsendilikke negizdelgen ózine tán saılaý demokratıasy modelin birtindep qalyptastyryp keledi.

- Saılaý júıesinde jastar men jańa saıası qozǵalystar qandaı ról atqarady?

-Jastar – jańa saıası oılaýdyń tasymaldaýshysy bolyp otyr. Olar sıfrlyq quraldardy belsendi qoldanady, saılaýdy baqylaýǵa, qoǵamdyq jobalarǵa qatysady, jáne ókildi bılik organdaryna saılaýǵa túsýge jıi talpynyp júr. Jastar úshin uran emes, naqty nátıje mańyzdy, bul mazmundy saıasattyń damýyna túrtki bolady.

Jańa saıası qozǵalystar men qoǵamdyq bastamalar saıası keńistikti ártaraptandyryp otyr. Olar ekologıa, áleýmettik ádilettilik, sıfrlyq quqyqtar sıaqty jańa taqyryptardy kóterýde. Bul – saıası júıeni ıkemdirek ári qoǵamǵa jaqynyraq etetin jańarý energıasy.

- Reformalardyń turaqty bolýy úshin memleket pen qoǵam arasyndaǵy komýnıkasıada ne ózgerýi kerek?

- Mańyzdysy – ekijaqty ári mazmundy komýnıkasıany qamtamasyz etý. Mysaly, memlekettik organdar men sarapshylar sheshimderdiń ne sebepti qabyldanǵanyn, olar qandaı nátıjelerge ákeletinin, jáne azamattar bul prosesterge qalaı qatysa alatynyn túsindirýi kerek. Tek osyndaı jolmen senim men ortaqtyq sezimi qalyptasady.

Sonymen qatar, komýnıkasıa saıasattyń bir bóligine aınalýy tıis. Qoǵammen qarapaıym ári shynaıy tilde sóılesý, zamanaýı tásilderdi qoldaný qajet. Reformalar joǵarydan tańylǵan ózgerister emes, ortaq is retinde qabyldanǵanda ǵana olar turaqty ári tıimdi bolady.

- Memlekettik saıasatty jetildirý jolyndaǵy paıdaly pikirlerińiz ben shynaıy kózqarasyńyz úshin alǵys bildiremiz.