Azamattyq qoǵamdy shynaıy kúshke aınaldyratyn quraldardyń biri – Qoǵamdyq keńester. Sońǵy jyldary olardyń mańyzy artyp, jergilikti bılik pen halyq arasyndaǵy aralyq dáneker retindegi róli aıqynyraq kórine bastady.
2023 jyly engizilgen tıptik erejelerge jasalǵan túzetýler bul keńesterdiń mártebesin ózgertti deýge bolady. Burynǵydaı qaǵazǵa toly hattamalarmen, formaldy talqylaýlarmen shektelmeı, naqty qoǵamdyq baqylaý tetikterine qaraı qadam jasaldy. Usynym berýdiń tártibi, eseptilik formaty, memlekettik organ men keńes arasyndaǵy keri baılanystyń jańa tásilderi – bári de «tyńdaımyz» degen jaı sózden «tyńdadyq jáne oryndadyq» degen mádenıetke qaraı beıimdeýdi kózdep otyr.
Qoǵamdyq keńesterdiń quramy ár aımaqta ártúrli. Bir jerde jergilikti belsendilerdiń, ardagerlerdiń, kásipkerlerdiń daýysy basym bolsa, basqa óńirlerde jastar men áleýmettik sala mamandary kóbirek tartylǵan. Bul alýan túrlilik qoǵamnyń beınesin kórsetedi.
Biraq negizgi másele – sol quqyqtyq normalardy ómirge dáıekti engizý. Keńeske múshe bolý úshin tek aty ǵana bar belsendilik emes, naqty tájirıbe, qoǵamǵa paıdasyn tıgizetin áreket kerek. Eger keńeske kirgen azamat shyn máninde halyqtyń múddesin qorǵaı almasa, erejeniń jańarǵany da bos sózge aınalýy múmkin. Sondyqtan da jańa túzetýlerdiń taǵdyry osy keńesterdiń sapaly jumysyna baılanysty.
Máselen, Reseı men Shyǵys Eýropa elderindegi qoǵamdyq keńesterdiń tájirıbesi jıi mysalǵa alynady. Olardaǵy eń úlken sabaq – tek keńes berýshi organ bolyp qalmaý, naqty sheshim qabyldaýǵa yqpal etý. Eger usynys aıtylyp, biraq oryndalmasa, halyqtyń senimi azaıady. Qazaqstandaǵy túzetýlerdiń basty artyqshylyǵy da osy tusta – usynystardy tirkeýdiń, olardyń oryndalýyn baqylaýdyń zańdy formaty bar. Iaǵnı, memlekettik organ «tyńdadyq» dep qana qoımaı, «ne istedik, qalaı júzege asyrdyq» degen esep berýge mindetteledi. Bul mádenıet áli qalyptasý ústinde, biraq alǵashqy qadam jasaldy.
Azamattyq qoǵam úshin mundaı ózgeristerdiń saıası máni de zor. Bul bılik pen halyq arasyndaǵy senimge áser etedi. Eger keńes arqyly halyqtyń máselesi sheshilse, ol senimdi kúsheıtedi. Al senim kúsheıgen jerde saıası turaqtylyq ta nyǵaıady. Mysaly, qaladaǵy ınfraqurylym problemasy – jol, jaryq, qoǵamdyq kólik sekildi máselelerdi keńeste kóterip, onyń nátıjesin turǵyndar kórse, erteńgi kúni olardyń bılikke kózqarasy da ózgeredi. Kerisinshe, keńes formaldy jumys istese, bul kerisinshe halyqtyń narazylyǵyn kúsheıtedi.
Jańa normalardyń taǵy bir mańyzy – eseptiliktiń artýy. Burynǵydaı jylyna bir ret jınalyp, formaldy qujat qabyldaýmen shektelý endi jaramaıdy. Árbir usynystyń oryndalýy, árbir qabyldanǵan sheshimniń júzege asýy jaıly aqparat jarıalanyp, halyqqa qoljetimdi bolýy tıis. Bul ashyqtyq tek qana ákimdiktiń emes, keńes músheleriniń de jaýapkershiligin arttyrady.
Qoǵamdyq keńesterdiń róli osylaısha keńeıgen saıyn, olar azamattyq qoǵamnyń jańa mektebine aınalyp keledi. Munda belsendiler saıasatty, quqyqty, qarjyny túsinýdi úırenedi. Bul bolashaqta jańa býyn kóshbasshylardyń shyǵýyna jol ashady. Al kóshbasshysy bar qoǵam – eshqashan únsiz otyrmaıdy.
Qoǵamdyq keńesterdiń jumysyna jasalǵan túzetýler – formaldy júıeden shynaıy qoǵamdyq baqylaýǵa kóshý áreketi. Bul árekettiń taǵdyry ár aımaqtaǵy keńes músheleriniń adaldyǵyna, belsendiligine jáne qoǵamnyń qoldaýyna baılanysty. Eger osy úsh faktor úılesse, onda keńester jergilikti máselelerdi sheshýdiń qýatty quralyna aınalady. Al ol azamattyq qoǵamnyń damýyna tyń serpin beredi.
