Aldymen Astanada ótken «Biregeılik pen birlik: Qazaqstan joly jáne N.Á.Nazarbaevtyń úlgisi» atty halyqaralyq ǵylymı-tájirıbelik konferensıa jaıly aıtaıyq.
Jańa joba
Sharaǵa qatysqan Nurlan Ermekbaev jıyndaǵy jurtshylyqtyń tarapynan túsken birqatar ózekti saýaldarǵa jaýap berdi.
Dál osy basqosýda Din ister mınıstri elimizdegi ıslamdy túsindirýdiń ózindik úlgisi ázirlenetinin aıtty.
«Osy sátti paıdalana otyryp, konferensıa qatysýshylarynyń nazaryn bir aýyq bizdiń mınıstrlik pen Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasynyń birlesip ázirlegen jobasyna aýdartqym keledi. Qazirgi tańda biz ıslamnyń qasıetti kitaptaryn túsiný jáne túsindirýdiń qazaqstandyq modelin ázirlep jatqan jaıymyz bar. Islamdy túsinýdiń mundaı qazaqstandyq úlgisiniń ǵylymı negizdemesin baıyptap daıyndaý úshin arnaıy ǵalymdar quramyn jasaqtadyq», – dep atap ótti vedomstvo basshysy.
Nurlan Ermekbaevtyń aıtýynsha, ıslamdy túsindirýdiń qazaqstandyq úlgisi rýhanı, adamgershilik-ádep qundylyqtaryna jáne de dinı senimine qaramastan barlyq azamattardyń quqyǵyn qurmetteýge negizdeletin bolady.
Birlik pen kelisimniń qupıasy nede?
Sonymen qatar atalǵan shara barysynda Din ister mınıstri basqosýǵa qatysqan jurtshylyqtyń birqatar saýalyna jaýap berdi.
«Qazaqstandaǵy birlik pen kelisimniń qupıasy nede?» degen saýalǵa mınıstr Ermekbaev:
«Turaqtylyq pen kelisimniń qupıasy joq. Sebebi, munyń jaýaby anyq.
Egemendik alǵan alǵash kúnderden bastap Memleket basshysynyń barlyq bastamalary qazaqstandyqtardyń birligin nyǵaıtý maqsatyna baǵyttalýda. Elbasy atap kórsetkendeı: «Qazaqstannyń barlyq tarıhy – ol birigý tarıhy. Biz – tek qana birlik pen birigý jolynda kele jatqan halyqpyz». Nursultan Nazarbaev qalyptastyrǵan memlekettiń úlgisi barsha azamattardyń quqyǵyn qurmetteýge jáne ekstremızmniń kez kelgen kórinisterine, zorlyq-zombylyqqa, radıkalızmge múldem tózbeýshilikke negizdelgen.
Sondaı-aq onyń ishinde memleket pen azamattyq ınstıtýttardyń arasynda ashyq dıalog ornatý boıynsha mindetti basymdyqtar qoıylǵan», – dep atap ótti.
Ermekbaevtyń aıtýynsha, osynaý ustanymdar el tarıhyndaǵy barlyq baǵdarlamalyq strategıalyq qujattarda, sonyń ishinde Memleket basshynyń dástúrli Joldaýlarynda, Qazaqstannyń 2050 jylǵa deıingi damý strategıasynda taıǵa tańba basqandaı kórsetilgen. Sonymen birge, Elbasynyń bıylǵy jylǵy «Bolashaqqa baǵdar: rýhanı jańǵyrý» atty maqalasynda Nursultan Nazarbaev elimizdegi barlyq etnıkalyq toptar men dinderge toleranttylyqpen, beıbitshilikpen jáne qurmetpen qaraý – Qazaqstannyń basty prınsıpi ekenin atap ótken.
«Mine, osynaý dástúrlerdiń ózi tabysty damýdyń negizi bolyp tabylady. Osy qundylyqtardyń negizinde ulttyq biregeılikti Memleket basshysy odan ári jańǵyrtýdyń mańyzdy sharty retinde anyqtaıdy.
Bul tarapta Din isteri jáne azamattyq qoǵam mınıstrligi birqatar mańyzdy jumystar atqardy. Atap aıtar bolsam, egemendigimizdiń 25 jyldyǵyna oraı Qazaqstan halqy Assambleıasy qorymen birlesip, qoǵamdyq pikirdi keń aýqymda zerdeledik. Bizdiń zertteýimiz nátıjesi mynadaı: Qazaqstandyqtardyń basym kópshiligi dinge kózqarastardyń erkindik quqyǵyn, etnostardyń múddelerin saqtaýdy qamtamasyz etý jónindegi memleket saıasatyn qoldaıdy», – dedi Nurlan Ermekbaev.
Aıta keterligi, atalǵan konferensıa QR Tuńǵysh Prezıdenti kúni men elordanyń Astanaǵa kóshirilýiniń 20 jyldyǵyna arnalǵan. Shara maqsaty – álem elderindegi biregeıliktiń qalyptasý máselelerin qazaqstandyq tájirıbemen salystyra talqylaý, etnosaralyq jáne konfesıaaralyq kelisimniń «N.Nazarbaev modeli» retinde tanylǵan qazaqstandyq úlginiń tusaýyn kesý. Konferensıaǵa saıasattaný, tarıh, fılosofıa, áleýmettaný, etnologıa jáne basqa da gýmanıtarlyq ǵylymdar baǵytyndaǵy Germanıa, Úndistan, Iran, Qazaqstan, Qyrǵyzstan, Reseı, Ózbekstan elderiniń ǵalymdary qatysýda.
Aıta ketelik, «Biregeılik pen birlik: Qazaqstan joly jáne N.Á.Nazarbaevtyń úlgisi» atty halyqaralyq ǵylymı-tájirıbelik konferensıa QR Tuńǵysh Prezıdenti kúnine jáne elordanyń Astanaǵa kóshirilýiniń 20 jyldyǵyna arnaldy.
Shara maqsaty – álem elderindegi biregeıliktiń qalyptasý máselelerin qazaqstandyq tájirıbemen salystyra talqylaý, etnosaralyq jáne konfesıaaralyq kelisimniń «N.Nazarbaev modeli» retinde tanylǵan qazaqstandyq úlginiń tusaýyn kesý.
Konferensıaǵa saıasattaný, tarıh, fılosofıa, áleýmettaný, etnologıa jáne basqa da gýmanıtarlyq ǵylymdar baǵytyndaǵy Germanıa, Úndistan, Iran, Qazaqstan, Qyrǵyzstan, Reseı, Ózbekstan elderiniń ǵalymdary qatysty.
QOǴAMDYQ KEŃESTER JUMYSYNYŃ KEMSHİLİGİ NEDE?
Al Úkimette ótken alqaly jıynda Nurlan Ermekbaev elimizdegi Qoǵamdyq keńesterdiń qyzmetine keri áserin tıgizetin birqatar ótkir máselerdi tizbelep ótti.
Vedomstvo basshynyń aıtýynsha, budan buryn Qoǵamdyq keńesterdiń birinshi respýblıkalyq májilisi ótken. Jıynǵa barlyǵy 500-ge jýyq delegat qatysyp, ózekti máselelerdi ortaǵa salǵan. Qoǵamdyq keńesterdiń jumysyn jetildirý boıynsha naqty usynystarymen bólisken.
«Eń aldymen, elimizdegi barlyq qoǵamdyq keńesterdiń qyzmetine keri áserin tıgizetin máselelerdiń biri: onyń sapalyq quramy dep bilemin.
Muny taldaý jumystary kórsetip berdi. Keńesterdiń sapalyq quramy, ártúrli sala ókildikteri men sanattarynyń jumysy birkelki emes.
Ekinshi másele, naqty, qajetti qarjylandyrýdyń joqtyǵy. Qarjynyń tapshylyǵy Keńesterdiń óz maqsattaryna jetýine qıyndyq týǵyzýda degen pikirler jıi aıtylady. Biraq buǵan qatysty birqatar sarapshylardyń pikirlerin de eskerdik. Olardyń aıtýynsha, Keńesterdi memlekettik qarjylandyrý olardyń avtonomıalyq sıpatynan aıyryp, qyzmettiń táýelsizdigin joǵaltýǵa ákep soǵýy múmkin», – dedi bul oraıda Din isteri mınıstri.
Áıtkenmen Nurlan Ermekbaevtyń pikirinshe, aldaǵy ýaqytta jekelegen búdjettik shyǵyndardy qarastyrý qajettiligi týyndaıdy. Aıtalyq, aımaqtarǵa shyǵý issaparlary men keńse shyǵyndaryn memleketten qarjylandyrǵan jón.
«Úshinshi másele, keńes músheleriniń aıtýlaryna qaraǵanda, qarastyrylatyn normatıvtik-quqyqtyq aktiler sanynyń artýynan, keńesterdiń jumys kólemi ulǵaıyp ketken. Sondaı-aq, normatıvtik-quqyqtyq aktilermen jumys júrgizý úshin arnaıy bilim men salalyq biliktilik qajet. Bul rette quqyqtyq aktilerdi qarastyrýdy keńes músheleriniń óz sheshimine qaldyrý múmkindigin berý kerek», – dedi Nurlan Ermekbaev.
Budan syrtqy mınıstr Keńes qyzmeti, sonyń ishinde, Keńester quramyna konkýrstar týraly aqparattyń buqaralyq aqparat quraldarynda jetispeýshiligi baıqalatyndyǵyn aıtty.
«Jalpy, joǵaryda atalǵan máselelerdi Ekonomıkalyq yntymaqtastyq jáne damý uıymynyń sarapshylary da óz usynymdarynda birneshe ret atap ótken bolatyn», – dedi vedomstvo basshysy.
ADAMNYŃ BET-JÚZİN TUMSHALAITYN KIİM TÚRLERİN KIÝGE TYIYM SALYNADY
Elimizde qara jamylyp, bet-aýzyn tumshalap alatyndardyń máselesi de ótkir tur. Din isteri mınıstrligi buǵan qatysty bir emes, birneshe ret túsinik bergen.
«Dinı qyzmet jáne dinı birlestikter týraly QR keıbir zańnamalyq aktilerine ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» zań jobasyna arnalǵan brıfıńte Din isteri mınıstri osy máselege qaıta oralyp, dinı radıkaldar men lańkesterdiń qaýip-qaterin azaıtý úshin Eýropa elderi tájirıbesin qoldanýdy usyndy.
«Muny bekerge aıtqan joqpyn. Mınıstrlik mamandary biraz ýaqyt boıy eýropalyq tájirıbeni muqıat zerttedi. Sońǵy ýaqyttary Batys elderinde dinı radıkaldar men lańkesterdiń qaýip-qaterin, zorlyq-zombylyǵyn aıtarlyqtaı azaıtqan birqatar tıimdi sharalar qabyldandy. Al bizdiń zańnamamyzda áli kúnge deıin radıkaldy dinı aǵymnyń naqty anyqtamasy joq. Sondyqtan zań jobasynda eýropalyq tájirıbeni eskerip, zańnamaǵa osyndaı normalardy engizý kerek dep sheshtik», – dedi Nurlan Ermekbaev.
Naqtylap aıtar bolsaq, zań jobasynda qoǵamdyq oryndarda adamnyń bet-júzin tumshalaıtyn kıim túrlerin kıýge, destrýktıvti dinı aǵymdarǵa jatatyn kıim túrlerin jáne syrtqy atrıbýttardy qoǵamdyq oryndarda qoldanýǵa, kıýge jáne taratýǵa, sondaı-aq, olardyń ıdeologıasyn nasıxattaýǵa tyıym salýdy kózdeıtin normalar bar.
Ermekbaevtyń aıtýynsha, nıkab, chadra, páránja jáne bularǵa uqsas basqa da betperdeler men kıimderdi kıý jeke tulǵany sáıkestendirý kezinde quqyq qorǵaý organdaryna kedergi keltiredi eken. Sonyń saldarynan qoǵamnyń qaýipsizdigin qamtamasyz etýge arnalǵan sharalardyń tıimdiligi tómendep ketken.
"Sosyn bizdiń qoǵam buǵan úırenbegen. Tıisinshe bul kópshilikti ashyq túrde alańdatyp otyr. Osy sebepti, adamdy sáıkestendirýge múmkindik bermeıtin kıimderdi kıýge tyıym salmaqshymyz.
Osynaý normalardy ázirlegen kezde azamattardyń, úkimettik emes uıymdardyń, sarapshylardyń pikirine qulaq astyq. Sarapshylar azamattardyń qaýipsizdigi úshin osyndaı sharalar engizý mindetti degen qorytyndyǵa keldi», – dep atap ótti Nurlan Ermekbaev.
Aıta ketelik, «Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine dinı qyzmet jáne dinı birlestikterge ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» Zań jobasy aıasynda 3 Kodekske jáne 9 Zańǵa 53 túzetýler men tolyqtyrýlar engizý kózdelgen.
«Jalpy alǵanda, zań jobasynyń barlyq normalary dinı turaqtylyqty nyǵaıtýdaǵy jumystyń tıimdiligin qamtamasyz etýge baǵyttalǵan. Bul basymdyqtar memleket úshin de, dinı birlestikter úshin de birdeı sanalady», – dep túıindedi sózin ol.
Taqyrypqa tuzdyq:
Qazirgi kúni Din isteri jáne azamattyq qoǵam mınıstrligi «Din salasyndaǵy zań jobasyna qandaı ózgeris engizilgenin?» aıtyp túsindirýde.
Budan buryn Syrtqy ister mınıstrliginde shetel dıplomattarymen júzdesken Nurlan Ermekbaev bul tarapta dinı qyzmet pen dinı birlestikter týraly zańnamanyń negizgi ózgeristerin jiliktep ótken bolatyn.
Atap aıtaıyq. Jańa zań jobasyna "destrýktıvti dinı aǵym" jáne "dinı radıkalızm" degen uǵymdar engizilip otyr.
Ermekbaevtyń aıtýynsha, qazirgi qoldanystaǵy zańnamada dinı radıkaldy is-árekettiń naqty anyqtamasy atap kórsetilmegen.
Al sarapshylar tarapynan jıi qoıylatyn saýaldyń biri: «destrýktıvti dinı aǵymdarǵa túbegeıli tyıym salý múmkin be?» degenge negizdeledi.
Din isteri mınıstrliginiń buǵan aıtar óz ýáji bar. Muny vedomstvo basshysy bir emes, birneshe ret tilge tıek etken.
«Mudaı uıymdardyń naqty bir qurylymy, ıa bolmasa, bas keńsesi joq. Al zań júzinde destrýktıvti dinı aǵymǵa naqty anyqtama berilse, bytyrap júretin radıkaldardyń áreketine quqyqtyq baǵa berip, jaýapqa tartýǵa bolady. "Osylaısha, dindi jamylyp, radıkalızm men terorızm ıdeıalaryn taratyndarǵa tosqaýyl qoıýǵa múmkindik bar", – dep atap kórsetken bolatyn Ermekbaev myrza.
MEMQYZMETSHİLERDİŃ DİNI USTANYMYNA QATYSTY NAQTY ÚSH SHEKTEÝ BOLADY
Aıtpaqshy, umytyp baramyz. Syrtqy ister mınıstrliginde ótken jıynda Din isteri mınıstri memlekettik qyzmetshilerdiń dinı ustanymyna qatysty naqty úsh shekteýdiń bolatynyn jetkizgen edi.
Ermekbaevtyń aıtqanyndaı, Din isteri mınıstrligi memlekettik qyzmetshilerdiń dinı uıymdardyń múddesi úshin qyzmet etkeni úshin naqty jaýapkershilik engizýdi kózdeýde. Óıtkeni, Qazaqstan – zaıyrly memleket, bul jerde barlyq dinderdiń dárejesi teń.
"Bizde resmı din joq, barlyq konfesıalarlyń quqyǵy birdeı. Sondyqtan biz memlekettik qyzmettegi adamdarǵa dinı kózqarasqa qaraı yqpal etýge jol bermeýimiz kerek. Ondaı normany memlekettik qyzmet týraly zańǵa engizý josparlanyp otyr. Osy normany buzǵany úshin tártiptik jaza qoldanylady», – dedi QR Din isteri jáne azamattyq qoǵam mınıstri Nurlan Ermekbaev.
Bul arada naqtylaı ketetin birneshe jaıt bar. Memlekettik qyzmetkerler úshin naqty 3 shekteý bolady.
Birinshiden, qandaı da bir dinı uıymnyń múddesi úshin qyzmet babyn paıdalanýǵa ruqsat joq.
Ekinshiden, áriptesterdi belgili bir dinı uıymǵa kirýge úndegeni úshin jaýapkershilik engiziledi.
Úshinshiden, memlekettik qyzmetshilerge dinı uıymnyń músheligine ótýge bolmaıdy.
«Onymen biz memqyzmetshilerge meshitter jáne taǵy basqa ǵıbadat oryndaryna barýǵa tyıym salyp otyrǵan joqpyz. Jańaǵy úsh shekteý ǵana bolady», – dep atap kórsetti Ermekbaev.
