– Áı, osy qazaqty tamaqpen qurtýdyń qıturqy áreketi jasalyp jatqanyn bilesiń be? – dedi Aıtekeń (bu kisi jaýap kútpeıdi). – Qazirgi jurt ne jep júr? Ásirese, qala qazaqtarynyń tamaǵy kileń qoreksiz as bolyp ketti. Dúnıe júzi taýyqtyń etinen, «býshtyń sıraqtarynan» qashyp jatsa, qazaqtyń azamattary sony óz halqyna úıip-tógip ákep jatyr.
Túneýgúni Astanada tez tamaqtanýǵa arnalǵan «Makdonalds» meıramhanasy ashyldy dep qyrýar jurt qyryla jazdap soǵan aǵyldy. Ákim Ádilbektiń ózi baryp ashyp berdi. «Makdonaldstyń» qazaqstandyq franshızasynyń ıesi Qaırat Boranbaev» dep tanystyrdy. Aý, óıtip «franshızasynyń ıesi» degenshe, «bul Boranbaev «Makdonalds» korporasıasynyń asyn qazaqtarǵa jegizgeni úshin óz úlesin alýshy pysyq kásipker» deı salmaı ma? Áli bizdiń jaqta osyndaı 15 meıramhana ashýdy josparlap qoıypty. Kóshede jeıtin tamaqqa tyıym sala almaı júrgende «KǴS» qaptap ashylyp edi. Endi mine «jyǵylǵannyń ústine judyryq» degendeı «Makdonaldstyń» ashanalaryn samsatyp tastamaqshy. Muny ıeleri «meıramhana» dep dabyraıtqanymen, shyndyǵynda onysy adamdar tamaǵyn apyl-ǵupyl ishe salatyn kádimgi ashana ǵoı. Túbinde ulttyń túbine jetetin osyndaı tamaqtaný oryndary. Osy jurt óziniń tamaq qylyp júrgen asyna bir sát nege zer salmaıdy eken. Atam qazaq «aýrý astan» dep tegin aıtyp ketti me? Qoregi joq, qunary joq tamaq adamdy aýrý qylmaǵanda qaıtedi.
Qazir ǵoı, jyl saıyn «myńdaǵan jastar áskerge jaramsyz boldy» dep álemge jar salasyńdar. Nege tepse temir úzetin jastaǵy jigitterdiń densaýlyǵy otan qorǵaýǵa jaramaı qaldy? Osy kúni óz betimen bala týa almaıtyn qyz-kelinshek qaptap ketti. «Bosandy» deıdi. Anyqtap surasań, eki qatynnyń biri qarnyn jarǵyzyp («kesarov tiligin» aıtady) bosanǵan bolyp shyǵady. Jańa týǵan sábılerdiń aýrýyn sanap taýyspaısyń. Osynyń báriniń sebebi ne dep nege oılanbaısyńdar? Taýyqtyń sıraqtarynan ǵoı bári. Áı, osy meniń bilgenimdi ataq-dańqy elge tarap ketken azamattar shynymen bilmeı me? Álde bilse de, ózim paıda tapsam boldy, basqa qazaqta sharýam ne deı me eken?
Keıde qatyn-qalashtyń tamaǵyn ólip-óship jep turǵan zińgitteı jigitterdi kórip janym ashıdy. Alpamsadaı tulǵasynyń bolǵany ne kerek, qoregi anaý bolsa? Mundaı jigitterdiń qaıratynyń qaı mólsherde ekeni taǵy belgili.
Sońǵy ýaqytta men mynadaı qaýipti oılap qatty qorqyp júrmin. Qarashy óziń, qazaq uldaryn balabaqshada kim tárbıeleıdi? Árıne, áıel! Mektepte kim oqytady? Taǵy da áıel muǵalimder! Endi jeıtin tamaqtaryna deıin urǵashy boldy. Áteshtiń, qorazdyń etin emes, uldaryń urǵashy taýyqtyń etin jep ósip jatyr. Tárbıesi urǵashydan, tamaǵy urǵashydan bolǵan jastarymyzdyń qaı jerinde erkektik minez-qulyq qalady? Osydan keıin «Qazaqtyń jigitteri arasynda «geıler» qaptap ketti» dep shýlamaı qaıtesińder. Bul barlyq qaýiptiń basy ǵana. Meniń qatty qorqatynym osy qater.
Áı, jazarman (meni aıtady). Sen de ózińshe ulttyń qamyn jegen bolyp júrsiń ǵoı. Shyn janyń ashysa, meniń osy aıtqandarymdy jazyp, jurtqa jetkizshi. Eń bolmaǵanda jastarǵa qoregi bar qunarly tamaq jeý keregin jazshy» dedi.
… Aıtashy aıtaryn aıtty da, jónine tartty. Seń soqqan balyqtaı sendelip men qaldym. Aıtashy siz ben biz emes. Qaýipti jeti qyrdyń astynan elden buryn sezedi. Shynynda da biz tamaǵymyzǵa zer salyp júrmiz be? Aıtashy sóziniń jany bar. Sondyqtan: «Urpaǵyńa janyń ashysa, erkektiń tamaǵyn je, aǵaıyn!» degenge biz de qosylamyz…
Tólegen Jákitaıuly
Derekkózi: namys.kz
