Bıgeldınovti bilmeıtin adam joq

Dalanews 05 sáý. 2022 16:18 928

Avıasıa general-maıory, eki márte Keńes Odaǵynyń Batyry, «Barys» ordeniniń ıegeri, aty ańyzǵa aınalǵan ushqysh Talǵat Jaqypbekuly Bıgeldınov bıyl 100 jasqa tolady.

Ol ushýdy 16 jasynan bastady. 1938 jyly Bishkektegi DOSAAF avıamektebine túsip, tamasha tájirıbe jınaqtaıdy. Talapty jigitti ustazdary 1940 jyly Saratov áskerı avıasıa mektebine oqýǵa jiberedi. Ushqyshtar mektebinde eki jyl oqyp, serjant shenine ıe bolǵanyn bilemiz.

Dańqty batyrymyz kásibı sheberligin Chkalovtaǵy bombalaýshy ushqyshtar mektebinde ushtaǵany belgili.

Ekinshi dúnıejúzilik soǵys bastalǵanda Bıgeldınov maıdanǵa baryp jaýǵa toıtarys berýge oqtaldy. Biraq óziniń ushqysh bolam degen armanyn shegine jetkizip, áli biraz tájirıbe jınaqtap, daıyndalý qajettigin túsindi.

Qan maıdanǵa 1942 jyly Ijevsk kalasynan ushýdy tolyq meńgerip attanǵan edi. 1943 jyldyń 17 aqpanynda alǵashqy jaýyngerlik mindetin oryndap, sol kúni keshqurym eki ret taǵy da kókke kóterildi. Alǵashqy jeńisi Vf.109-dyń ıstrebıtelin ushyryp túsirýmen bastaldy.

Áýe keńistigindegi kezekti bir jaýyngerlik soǵysta Talǵat Bıgeldınov óziniń shtýrmovıgimen fashıs ıstrebıteliniń kózin joıady. Fashıs Belgıa, Fransıa elderine qaraqshylyq jasaýmen aınalysqan Fúrerdin adamy eken. «Ildi» ońaı olja dep jańylysqan fashıs úshin álgi kún soǵystaǵy sońǵy sáti edi. Onyń ushaǵy bizdin terıtorıamyzǵa túsedi, fashıs ózin jas ushqyshtyn qolǵa túsirgenine sene almaǵan desedi.

Osylaısha, Bıgeldınov aýyr shtýrmovıkte otyryp jaý ıstrebıteline qarsy shabýyl jasaý taktıkasyn júzege asyrdy. Taktıkanyn tıimdiligi sonshalyqty, ony ózge ushqyshtar da qoldana bastady.


Kýrsk shaıqasy kezinde ıstrebıtelder tobynyń komandıri Sergeı Lýganskıı óz jerlesi Talǵat Bıgeldınovti ajaldan qutqarady. S.Lýganskıı radıobaılanys júıesi arqyly fashıs ushqyshynyn Bıgeldınov ushaǵyn zeńbirekpen atyp jatqanyn kórip, aıtady. Batyr ushaǵyn der kezinde buryp úlgergenshe, Lýganskıı «messershmıtti» ekinshi ret soqqylaı almastaı etip tuqyrtady.

Kókte tabyskan ushqyshtar keıin aǵaly-inili jandardaı aralas-kuralas boldy. Bıgeldınov árqashan dosynyn erligimen maqtanatyn. Sergeı Almaty qalasynyn týmasy bolyp shyqty. Osynda 1938 jyly áskerı avıasıalyq mektepti bitirip, soǵystyń alǵashqy kúnderinen maıdanda bolǵan.

Keńes Odaǵynyń eki dúrkin batyry, 390 ret jaýyngerlik mindetin kókte atqarǵan. Bir ózi fashısiń 37 ushkyshynyn kózin joısa, top quramynda júrip 6 ushaqty joıǵan. Jaýyngerler birneshe ret tapsyrmany birge oryndaǵan.

1943 jyldyń shildesinde Bıgeldınov 9 ret, tamyzda 23 ret, qyrkýıekte – 22, kazanda 18 ret kókke kóterilgen. Ár ushqan saıyn Talǵat Bıgeldınov ólim men ómirdiń arasynda bolatyn. Qaýiptin qaı kezde, qashan keletinin bilmeısiń, biraq Bıgeldınovtiń árbir kókke kóterilgeni fashıserdiń úreıin ushyratyn.

Talǵat Bıgeldınov 1950 jyly Áskerı-Áýe kúshterinin akademıasyn bitirip, avıasıa polki komandıriniń orynbasary jáne shtab bastyǵy boldy. 1956 jyly densaýlyǵyna baılanysty otstavkaǵa shyqty.

Usynylǵan
Sońǵy jańalyqtar