بيگەلدينوۆتى بىلمەيتىن ادام جوق

Dalanews 05 ءساۋ. 2022 16:18 875

اۆياسيا گەنەرال-مايورى، ەكى مارتە كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى، «بارىس» وردەنىنىڭ يەگەرى، اتى اڭىزعا اينالعان ۇشقىش تالعات جاقىپبەك ۇلى بيگەلدينوۆ بيىل 100 جاسقا تولادى.

ول ۇشۋدى 16 جاسىنان باستادى. 1938 جىلى بىشكەكتەگى دوسااف اۆيامەكتەبىنە ءتۇسىپ، تاماشا تاجىريبە جيناقتايدى. تالاپتى جىگىتتى ۇستازدارى 1940 جىلى ساراتوۆ اسكەري اۆياسيا مەكتەبىنە وقۋعا جىبەرەدى. ۇشقىشتار مەكتەبىندە ەكى جىل وقىپ، سەرجانت شەنىنە يە بولعانىن بىلەمىز.

داڭقتى باتىرىمىز كاسىبي شەبەرلىگىن چكالوۆتاعى بومبالاۋشى ۇشقىشتار مەكتەبىندە ۇشتاعانى بەلگىلى.

ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس باستالعاندا بيگەلدينوۆ مايدانعا بارىپ جاۋعا تويتارىس بەرۋگە وقتالدى. ءبىراق ءوزىنىڭ ۇشقىش بولام دەگەن ارمانىن شەگىنە جەتكىزىپ، ءالى ءبىراز تاجىريبە جيناقتاپ، دايىندالۋ قاجەتتىگىن ءتۇسىندى.

قان مايدانعا 1942 جىلى يجيەۆسك كالاسىنان ۇشۋدى تولىق مەڭگەرىپ اتتانعان ەدى. 1943 جىلدىڭ 17 اقپانىندا العاشقى جاۋىنگەرلىك مىندەتىن ورىنداپ، سول كۇنى كەشقۇرىم ەكi رەت تاعى دا كوككە كوتەرىلدى. العاشقى جەڭiسi ۆf.109-دىڭ يسترەبيتەلىن ۇشىرىپ تۇسىرۋمەن باستالدى.

اۋە كەڭiستiگiندەگi كەزەكتi بiر جاۋىنگەرلىك سوعىستا تالعات بيگەلدينوۆ ءوزiنiڭ شتۋرموۆيگiمەن فاشيست يسترەبيتەلiنiڭ كوزiن جويادى. فاشيست بەلگيا، فرانسيا ەلدەرiنە قاراقشىلىق جاساۋمەن اينالىسقان فيۋرەردiن ادامى ەكەن. «يلدi» وڭاي ولجا دەپ جاڭىلىسقان فاشيست ءۇشiن الگi كۇن سوعىستاعى سوڭعى ءساتi ەدi. ونىڭ ۇشاعى بiزدiن تەرريتوريامىزعا تۇسەدى، فاشيست ءوزىن جاس ۇشقىشتىن قولعا ءتۇسiرگەنiنە سەنە الماعان دەسەدى.

وسىلايشا، بيگەلدينوۆ اۋىر شتۋرموۆيكتە وتىرىپ جاۋ يسترەبيتەلiنە قارسى شابۋىل جاساۋ تاكتيكاسىن جۇزەگە اسىردى. تاكتيكانىن تيiمدiلiگi سونشالىقتى، ونى وزگە ۇشقىشتار دا قولدانا باستادى.


كۋرسك شايقاسى كەزiندە يسترەبيتەلدەر توبىنىڭ كومانديرى سەرگەي لۋگانسكيي ءوز جەرلەسى تالعات بيگەلدينوۆتى اجالدان قۇتقارادى. س.لۋگانسكيي راديوبايلانىس جۇيەسi ارقىلى فاشيست ۇشقىشىنىن بيگەلدينوۆ ۇشاعىن زەڭبiرەكپەن اتىپ جاتقانىن كورىپ، ايتادى. باتىر ۇشاعىن دەر كەزىندە بۇرىپ ۇلگەرگەنشە، لۋگانسكيي «مەسسەرشميتتى» ەكiنشi رەت سوققىلاي الماستاي ەتىپ تۇقىرتادى.

كوكتە تابىسكان ۇشقىشتار كەيiن اعالى-iنiلi جاندارداي ارالاس-كۇرالاس بولدى. بيگەلدينوۆ ءارقاشان دوسىنىن ەرلiگiمەن ماقتاناتىن. سەرگەي الماتى قالاسىنىن تۋماسى بولىپ شىقتى. وسىندا 1938 جىلى اسكەري اۆياسيالىق مەكتەپتى ءبىتىرىپ، سوعىستىڭ العاشقى كۇندەرىنەن مايداندا بولعان.

كەڭەس وداعىنىڭ ەكى دۇركىن باتىرى، 390 رەت جاۋىنگەرلiك مiندەتiن كوكتە اتقارعان. ءبىر ءوزى ءفاشيستىڭ 37 ۇشكىشىنىن كوزىن جويسا، توپ قۇرامىندا ءجۇرىپ 6 ۇشاقتى جويعان. جاۋىنگەرلەر بiرنەشە رەت تاپسىرمانى بiرگە ورىنداعان.

1943 جىلدىڭ شiلدەسiندە بيگەلدينوۆ 9 رەت، تامىزدا 23 رەت، قىركۋيەكتە – 22، كازاندا 18 رەت كوككە كوتەرىلگەن. ءار ۇشقان سايىن تالعات بيگەلدينوۆ ءولiم مەن ءومiردiڭ اراسىندا بولاتىن. قاۋiپتiن قاي كەزدە، قاشان كەلەتiنiن بiلمەيسiڭ، بiراق بيگەلدينوۆتiڭ ءاربiر كوككە كوتەرiلگەنi فاشيستەردىڭ ۇرەيىن ۇشىراتىن.

تالعات بيگەلدينوۆ 1950 جىلى اسكەري-اۋە كۇشتەرiنiن اكادەمياسىن بiتiرiپ، اۆياسيا پولكى كومانديرiنiڭ ورىنباسارى جانە شتاب باستىعى بولدى. 1956 جىلى دەنساۋلىعىنا بايلانىستى وتستاۆكاعا شىقتى.

ۇسىنىلعان
سوڭعى جاڭالىقتار