Baıaǵyda qazaqtyń kıiz úıiniń ýyǵy qısaısa, búkil shańyraq teńseletin. Qazir de dál solaı. Qoǵam degenimiz – shańyraq. Onyń rýhanı tirekteri – ýyq. Sol ýyqtarǵa din, til, tarıh pen mádenıet jatady. Qaısysy maıyssa da, tutastyq buzylady. Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev «Ulttyń bolashaǵy ekonomıkalyq kórsetkishtermen ǵana emes, rýhanı tutastyǵymen ólshenedi» degende dál osy ishki úılesim men ıdeologıalyq sımmetrıany meńzegeni anyq.
Islam dini – qazaqtyń senimi ǵana emes, oılaý júıesi. Bul – «táýbe» men «ysyrap» uǵymyn tirshiliktiń ózegine aınaldyrǵan dúnıetanym. Jaratýshy men adam arasyndaǵy baılanysty parasatpen órnekteıtin rýhanı koordınata. Qazaq balasy dúnıege kelgende qulaǵyna azan aıtyp at qoıady, ómirden ozǵanda janazamen shyǵaryp salady. Osy eki aralyqta júrip ótken búkil ǵumyrynda Islamnyń izi, ısi, máni bar.
On eki ǵasyr buryn kelgen Islam dini túrkilerdiń dúnıetanymymen qabysyp, hanafıttik mazhab aıasynda biregeı dástúrli ıslam modelin qalyptastyrdy. Musylmanshylyq qazaqqa jat bolǵan joq. Ol – jalań dogma emes, keńdik pen keshirimge, izgilik pen tárbıege negizdelgen uly júıe.
Tarıhtyń ıirimderinde qazaq dini men dástúri birge órildi. Tek ateızmniń úńgirine túsip ketken keńestik kezeń ǵana bul sabaqtastyqty úzip ketti. Endi biz rýhanı baılanystardy qalpyna keltirý ústindemiz. Qaıta oralý prosesi júrip jatyr. Ol – bir kúnde bolmaıtyn uzaq jol. Jol boıynda bizge ilim, ıman, parasat pen sabyr serik bolýǵa tıis.
Búginde Qazaqstanda jańa meshitter boı kóterip jatyr. Olar – sáýlet óneriniń keremet úlgisi ǵana emes, memlekettiń rýhanı sáýletiniń de kórinisi. «Nur-Astana», «Haziret Sultan», jýyrda ashylǵan Bas meshit – bul elordanyń rýhanı arterıasy. Bul meshitter tek qulshylyqtyń orny emes, mádenı, ıdeologıalyq, aǵartýshylyq ortalyqqa aınalyp úlgerdi.
Din salasynda ekstremızmmen kúres isi de jolǵa qoıyldy. Bul baǵyttaǵy is-sharalar qoǵamdyq ımýnıtetti qalyptastyrýdyń saıası jáne rýhanı úrdisine aınaldy. Eger adam durys dinı bilim almasa, ol «aqparattyq jıhadtyń» qurbanyna aınalatyny belgili. Búginde áleýmettik jeliler arqyly jastardyń dinı sanasyna áser etetin myńdaǵan vıdeo, jazbalar bar. Solardyń arasynda dástúrli Islamǵa qarsy turatyn, elimizdiń rýhanı tutastyǵyn buzatyn, saıası radıkalızmdi nasıhattaıtyn kózder barshylyq. Sondyqtan bizge dástúrli ıslamnyń naqty modeli qajet.
Ol model – Hanafı mazhaby men matýrıdılik senim mektebi. Bul – Qazaqstandaǵy dinı saıasattyń irgetasy. Sebebi osy mektep qana zaıyrly memleketti moıyndaıdy. Osy mektep qana dinı plúralızm men ulttyq biregeılikti qabystyra alady. Qazaqstanda bul baǵytty qoldaıtyn Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasy bar. Basqarma meshitter men medreselerde osy baǵytta jumys júrgizip jatyr. Biraq bul – bir basqarmanyń ǵana emes, búkil qoǵamnyń mindeti.
Qurban aıttyń resmı mereke retinde tanylýy – memlekettiń dinge degen kózqarasynyń kórinisi. Bul – zaıyrly memlekettiń dinnen bas tartpaı, ony mádenı qundylyq retinde qabyldaıtyn saıası jetilgendik belgisi. Sondaı-aq Qazaqstan Islam Yntymaqtastyǵy Uıymynyń belsendi múshesi retinde ıslam álemindegi ortaq máselelerdi sheshýge atsalysyp keledi. Bul – elimizdiń halyqaralyq bedeliniń de, ishki turaqtylyǵynyń da kórinisi.
Búgingi qazaq qoǵamy dinı ıdentıfıkasıa kezeńinen ótip jatyr. Bul proses – ishki transformasıamen qatar júredi. Ásirese jastar arasynda dinı bilimge suranys artty. Biraq suranys sapamen qabyspasa, ol vakýmdy ekstremıstik ıdeologıa toltyrady. Sondyqtan mektepter men JOO-larda dintaný pánin kúsheıtý, meshit ımamdarynyń teologıalyq daıyndyǵyn arttyrý – strategıalyq mańyzy bar másele.
Prezıdentimiz Qasym-Jomart Toqaevtyń ulttyq ıdeologıaǵa qatysty ustanymy – naqty ári dáıekti. Ol ulttyń birligi men bolashaǵy tek ekonomıkalyq reformamen ólshenbeıdi deıdi. Ras, rýhanı álsiz qoǵam kez kelgen aqparattyq shabýylǵa tótep bere almaıdy. Sondyqtan búgingi tańda memleket óziniń dinı saıasatyn qaıta qurylymdap jatyr. Bul – ýaqyt talaby.
Sóz sońynda aıtarymyz – qazaq rýhanıaty, onyń ishinde Islam dini – ulttyq qaýipsizdik pen áleýmettik turaqtylyqtyń basty faktorlarynyń biri. Bul baǵytta júrip kele jatqan memleketimizge parasat pen sabyr, halqymyzǵa ıman men bilim tileıik. Sebebi búgingi tańda meshit – tek qulshylyq orny emes, ol – memleket pen qoǵam arasyndaǵy senim kópiri. Al senimsiz qoǵam – tamyrsyz aǵash sekildi. Túbi shaıqalady. Al qazaq eshqashan tamyrsyz bolmaǵan.
