Jaqynda belgili kásipker Ahmetbek Nursıla dzúdodan Parıj Olımpıadasynyń jeńimpazy atanyp, dúıim jurttyń kózine jas, kóńiline qýanysh syılaǵan Eldos Smetovtiń jeńisine baılanysty áleýmettik jelide jazba jarıalady. Bul óz kezeginde kópshiliktiń qyzý talqysyna tústi. Biri ashýǵa minip, kásipkerdi sógip jatsa, endi biri onyń pikirin qoldaı ketti. Osy tusta Dalanews.kz taqyrypqa tuzdyq retinde jazbasy úlken rezonans týdyrǵan avtordyń jeke pikirin surap kórdi.
Ahmetbek Nursıla ádettegideı sóz basyn Abaıdyń óleń joldarynan bastady. Onyń sózinshe, sport salasyndaǵy jetistikter - bos maqtanysh.
“Ósek, ótirik, maqtanshaq, erinshek, beker mal shashpaq” dep Abaı atamyzdyń sózine qaıta oralǵym keledi. Maqtan degen ne? Bul jaqsy qasıet pe? ”Aıdaǵanyń bes eshki, ysqyryǵy jer jarady” deıdi.
Mysaly, Qazaqstan ne dep maqtanady? Iá, elge ataǵymyz shyǵyp jatyr. Nemen maqtanasyń? Áskerimizben maqtanamyz ba? Ǵalymdarymyzben maqtanymyz ba? Óndirispen maqtanamyz ba? Halyqtyń áleýmettik jaǵdaıymen maqtanamyz ba? Osyndaı ulan-ǵaıyr jerimiz bar, biraq halqymyzdyń 80 %-y kedeı dep maqtanymyz ba? Orta jasy eń tómen el dep maqtanamyz ba? Sonda biz nemen maqtanamyz? Qazaqstandy ne dep tanytady? Eldiń bári biledi-mys, alaıda soǵan meniń mıym jetpeıdi. Sol maqtanatyndaı qazaqty ne dep tanytty?
Búgin bireý basqalar “Qazaqstan” degen eldiń bar ekenin biledi deıdi. Iá, halqy tozaqta turyp jatqan, Aýǵanstan degen el de bar. Afrıkanyń halqy da sumdyq kedeı turady. Osyndaı el de bar. Endi onyń nesi maqtanysh? Soǵan meniń mıym jetpeıdi. Bálkim, men topas shyǵarmyn. Biraq men munda maqtanatyn esh nárse kórip turǵanym joq. Abaıdyń “Bir dáýren kemdi kúnge – bozbalaly” degen óleńiniń myna bir shýmaqtaryna mán berińizdershi.
Bir dáýren kemdi kúnge - bozbalalyq,
Qartaımastaı kórmelik, oılanalyq.
Jastyqta kókirek zor, ýaıym joq,
Deımiz be eshnárseden qur qalalyq.
Bar oıy - óleń aıtyp, án salalyq,
Bireýdi qaljyń qylyp qolǵa alalyq.
Qyzdy aýylǵa qyryndap úıir bolsa -
Kóńiline zor qýanysh bir badalyq.
Demeńder ónbes iske jubanalyq,
Aqyl tapsaq, mal tapsaq, qýanalyq.
Qyzdy súıseń, birdi-aq súı, tańdap taýyp,
Kórse qyzar, kúnde asyq - dıýanalyq.
Jastyqta bir kúlgeniń - bir qaralyq,
Kúlki baqqan bir kórer bısharalyq.
Áýeli óner izdelik qoldan kelse,
Eń bolmasa eńbekpen mal tabalyq” , - deıdi ol.
Kásipker sózine dáıek retinde Izraıl memleketiniń jaı-kúıin mysalǵa keltirdi.
“Nege men qarsymyn? Mysaly, qazir Izraıldi alyp qaraıyq. Álemniń basym bóligi jabylyp, “qoı” dese de, qoımaı jatyr. Ata jaýlarymen soǵysýda. Olardyń áreketin durys dep aıtpaımyn. Biraq 10 mln-ǵa jýyq halyq turatyn Izraıl qarýlaný jaǵynan, ıaǵnı “qorǵanysy” boıynsha álemniń alpaýyt elderiniń arasynda 17-shi orynda tur. Al bizde sarbazdarymyz shyǵady, biraq myltyǵy durys atylmaıdy.
Osyndaı altyn sandyqta jalańbut otyrǵanymyzben maqtanamyz ba? Álemge maqtanatyndaı bizdiń jastarymyz shetelge ketip, feısbýkte, gýglda jumys istep jatyr. Sonyń biri týǵan jıenim - Nurdáýlet. Ol kelinimmen birge “gýglda” jumys isteıdi. Solardyń janyndaǵy dostaryn da kórdim. Deńgeıleri óte joǵary.
Taǵy bir mysal keltireıin. Máselen, Muhtar Taıjannyń balasy Ilon Masktiń jobalarynyń jeńimpazy atandy. Nege solarmen maqtanbaımyz? Nege ǵalymdarmen maqtanbaımyz? Nege erejesiz jekpe-jek palýandarymen maqtanamyz? Alda-jalda bir jaǵdaı bolsa, erteń sol palýandar raketany uryp qulata ma? Táńkilerdi alyp soǵa ma? Sol qazaqqa tamaq bola ma, úı bola ma? Jastardyń basym bóligi bokser nemese ánshi bolamyn deıdi. Sebebi olar halyq aldynda júredi. Osylaısha bári japa tarmaǵaı ne ánshi, ne bokser bolǵysy keledi. Nege solar bilim-ǵylymmen aınalyspaıdy? Solaı istese men qýanatyn edim. İshiń tar, qýana almaısyń deıdi. Men bilim-ǵylym jolyna túsken, jańalyqtar ashqan, elimizdi órkendetetin jastardyń jetistikterine qýanamyn. Al endi olımpıadada dzúdodan medal aldy deıdi. Bul qazaqqa ne beredi? Maǵan eshteńe kerek emes, meniń jaǵdaıym bar. Mende eshqandaı másele joq. Biraq ol qazaq halqyna ne beredi? Sol salynatyn úı bola ma, egin bola ma? Naýqastarǵa em bola ma? Ne dep qýanamyz?”, - dep sózin qorytyndylady kásipker.
Eske salaıyq, buǵan deıin Ahmetbek Nursıla Abaı atamyzdyń sózin mysalǵa keltirip, jelide jazba jarıalaǵan edi.
“Nadan el qýanbas nársege qýanady
Qazir “Ótirik kólgirsimeshi eı, haıp úshin jazyp otyrsyń” degen kommentterden kóz asha almaıtynymdy bilemin.
Olımpıada degen nárse bolaıyn dep jatqanan osy FB da “Rybakına olımıadaǵa barmady, qazaqtyń týyn mensinbedi” degen maqaladan sodan keıin “Olımpıada ashylýy nashar boldy” degen taǵy bir maqaladan kózim shalyp qalyp” Halyqtyń aqshasyn shashý festıfali bastalaıyn dep jatyr eken ǵoı” dep qoıǵam Búgin dostardyń chatynan “Eldos chempıon” degen (dál osylaı jumsaq belgimen jazylǵan) jazbany oqyp qaldym. Birden Abaı jaryqtyqtyń balýan men báıge jaıly sózi esime tústi.
“Bizdiń qazaqtyń qosqan aty aldynda kelse,kúreske túsirgen balýany jyqsa, salǵan qusy alsa, qosqan ıti ózgeden ozyp baryp ustasa, esi shyǵyp bir qýanady.
Bilmeımin, sodan artyq qýanyshy bar ma eken? Áı, joq ta shyǵar! Osy qýanysh bári de qazaq qaryndastyń ortasynda bir haıýannyń óneriniń artylǵanyna ıa bir bóten adamnyń jyqqanyna maqtanarlyq ne orny bar?
Júırik at – keıde ol elde, keıde bul elde bolatuǵyn nárse, qyran qus ta, júırik ıt te – keıde onyń qolyna, keıde munyń qolyna túsetuǵyn nárse.
Kúshti jigit te únemi bir elden shyǵa ma? Keıde ana elden, keıde myna elden shyǵady. Munyń bárin adam óz ónerimenen jasaǵan joq. Bir ozǵan, bir jyqqan únemi ozyp, únemi jyǵyp júrmeıdi.
Sonyń bárin de bile tura, jerge kirgendeı bolyp ıa bir aramdyǵy, jamandyǵy shyqqandaı nesine uıalyp, qorlanady eken?
Endi osylardan bilseńiz bolady: nadan el qýanbas nársege qýanady hám jáne qýanǵanda ne aıtyp, ne qoıǵanyn, ne qylǵanyn ózi bilmeı, esi shyǵyp, bir túrli mastyqqa kez bolyp ketedi. Hám uıalǵandary uıalmas nárseden uıalady, uıalarlyq nárseden uıalmaıdy.
Munyń bári – nadandyq, aqymaqtyqtyń áseri.
Bularyn aıtsań, keıbireýi «ras, ras» dep uıyǵan bolady. Oǵan nanba, erteń ol da álgilerdiń biri bolyp ketedi, – dep jazdy ol.
