Sot oryndary Serik Ahmetov Qaraǵandy oblysynyń ákimi bolyp turǵanda jemqorlyq áreketterge jol bergenin anyqtap, eks-premerge birneshe aıyp taǵyp, 10 jylǵa bas bostandyǵynan aıyrǵanyn bilemiz. Biraq Sekeń taǵylǵan aıyptarmen tolyq kelispeı, abyroıyn qalaıda saqtap qalýǵa tyrysyp baqty. Bir jyldan astam ýaqyttan beri sot aldynda jaýap bergen eks-premer qoldy bolǵan 2,2 mlrd teńgeni memleket qazynasyna qaıtarǵany da málim boldy. Aqshany qaıtaryp, qoldy bolǵan memleket qazynasyn ornyna qoıýǵa bolatyn shyǵar. Biraq aıaqasty bolǵan abyroıdy eks-premerge eshkim qaıtaryp bermesi anyq. Áıteýir bosanyp shyǵý úshin Ahmetov barynsha árekettenip jatyr. Shamasy saılaýdan keıin jemqorlyq áreketi boıynsha isti bolǵan Serik Ahmetov bastaǵan biraz sheneýnik shartty túrde jaza alyp, elimizdegi saıası oqıǵany biraz jyl úılerinde jatyp baqylaıtyn sıaqty.

 

Jemqorlyqpen kúres klanaralyq tartystyń quraly ma?

Qazir jemqorlyqtyń shyrmaýyna shyrmalǵan sheneýnikter shetinen baýdaı túsip jatyr. Kúni keshe ǵana Úkimet basqarǵan Serik Ahmetov te ózin taza ustaı almaǵanyna kózimiz jetti. Esińizde bolar, osydan ondaǵan jyldar buryn aýdan ákimderi men jergilikti bılik ókilderi jemqorlyq dertimen isti bolsa, tosyrqap qaraýshy edik qoı. Artynsha «Qarmaqqa shabaqtar ilinip, shortandar qashanǵy qutylyp kete beredi» dep shýyldap qoıa beretinbiz.

Qazir jemqordy ustaý úshin qarmaq emes, aý quratyn dárejege jettik. «Shortanyn» bylaı qoıyp, jemqor «jaıyndardy» ustap jatyrmyz. Biraq aıylyn jıyp, aıaǵyn tartqan sheneýnikterdi kórmedik. Áıtpese, Serik Ahmetovtiń ákim bolǵany kúni keshe ǵana edi ǵoı. Budan neni ańǵaramyz? Sońǵy ýaqyttary bıliktiń aıdynyndaǵy jemqorlardy ustaý klanaralyq tartysqa ulasyp ketkendeı me, qalaı?..

Jemqorlyq oqıǵalar qazir qoǵamdyq-saıası ómirimizdiń qozǵaýshy kúshine aınalyp bara jatqandaı. Endi biraz ýaqytta sheneýnikter:

«Kisisin bir bolystyń bireý sabap,

Bar ma edi statáda kórgen jeriń?» – dep Birjan saldyń óleńin ándetse, tańǵalmaıtyn shyǵarmyz.

Qazir kez kelgen sheneýnikti qolynan jetektep baryp sot oryndaryna aparyp tapsyrsańyz, tom-tom is qozǵaýǵa bolatyndaı...

Iá, báriniń bala-shaǵasy bar. Olardy da túsinýge bolatyn shyǵar. Táýelsizdik jyldary en baılyqqa tumsyq tyǵyp, «baıqamaı» artyq asap qoıǵan sheneýnikterimizdiń ótken-ketkenin umytyp, olardyń ómir tarıhyn, qyzmet babyn tápsirlep jazatyn jańa dápter arnaý qajet sıaqty. Eger eski dáptermen esep júrgizsek, bılik pen ulttyq kompanıalarda jumys isteıtin adam qalmaýy múmkin. Iá, bul ashshy da bolsa shyndyq.

Endi negizgi áńgimemizge qaıta oralsaq. Sonymen Serik Ahmetov shartty túrde jaza alyp, bostandyqqa shyǵýy múmkin be? Múmkin. Óıtkeni qazir Sekeńniń qoldaýshylary Astana qalasyndaǵy kóshelerdiń birin jaýyp, joǵarydaǵylarǵa ses kórsetýde. Kezinde Premer-mınıstr bolǵan adamnyń sońynda suraýshylary bolatyny zańdy.

 

Ahmetov isti saıasılandyrmaıdy

Serik Ahmetov Úkimet basshysy bolyp taǵaıyndalǵanda, aqparat quraldary onyń klanaralyq toptarmen baılanysy joqtyǵyn alǵa tartyp, maqtaýyn asyra jazdy. Iá, Serik Nyǵmetuly aýzyn aıǵa bilegen apaıtós toptarmen ymyralasyp, saıası salmaǵyn arttyrýǵa áýestenbedi. Degenmen bıliktiń býyna mas bolǵan Sekeń ańdaýsyzda bireýlerdiń aldyn orap, aıaǵyn basyp ketýi múmkin.

Eger jaǵdaı osylaı bolsa, Sekeńniń jazyq jerde súringenin ańǵarý qıyn emes. Bolar is boldy. Endi ótkendi qaıtara almaısyń. Endigi jerde Serik Ahmetov tar qapastan bosanyp shyǵýdyń jolyn izdeıtini aqıqat. Sot sheshimi shyǵyp, aıypty 10 jylǵa bas bostandyǵynan aıyrý týraly sheshim shyqqannan keıin Serik Ahmetov Memleket basshysy Nursultan Nazarbaevtan keshirim surap, hat ta jazdy. Ókinishke oraı, Serik Nyǵmetulyna Aqordadan kóńil qýantatyndaı jaýap bola qoıǵan joq. Endi onyń shashbaýyn kóterýshiler kóshege shyǵyp, bul isti saıasılandyrýǵa kúsh salyp jatqandaı.

Bul iske aldaǵy Parlament saılaýynan keıin núkte qoıylýy múmkin. Serik Ahmetov túrmeniń tórinde únsiz otyra beretin Serik Baımaǵambetov emes. Ony qoldaýshylar Sekeńdi shartty túrde bosatyp alý úshin áreket etetini anyq. Bul rette Qaraǵandy oblysynyń eks-ákimi Baýyrjan Ábdishev te bostandyqqa shyǵyp qalýy yqtımal.

Qazirgi tańda jemqorlyqpen isti bolǵan sheneýnikter men kásipkerler aıybyn betine basqanda isti saıasılandyryp, ózderin japa shegýshi retinde kórsetýge áýes. Ázirshe Serik Ahmetovtiń jaqtastary isti saıasılandyrǵan joq. Árıne isti saıasılandyrý – sońǵy áreket. Biraq Ahmetov mundaı qadamǵa barmasy anyq. Eger onyń mundaı oıy bolsa, shetelge qashyp qarasyn batyrýshy edi. Sondyqtan bılikpen ymyraǵa kelýge kúsh salady.

Qazirgi tańda jemqorlyqqa shatylyp, qyzmetinen aıyrylǵan atqaminerler bılikke narazy toptyń qarasyn kóbeıtip jatqany jasyryn emes. Mundaı jandardyń kóbeıýi bıliktiń ózine de paıdaly emes. Sondyqtan jemqorlyq boıynsha isti bolǵan biraz sheneýnikter aqtalyp, bolmasa shartty túrde jaza alyp bostandyqqa shyǵýy yqtımal.

 

Talǵat ta aqtalýy múmkin

Aqtalýy múmkin sheneýnikterdiń arasynda negizgi kandıdattardyń biri – Talǵat Ermegıaev. Balalyq shaǵy keńestiń kezeńde ótkenimen Táýelsizdik jyldary azamat atanyp, attyń jalyn tarap mingen Talǵat Amangeldiulyn Serik Ahmetovpen salystyrýǵa kelmeıdi. Maıly jilik EKSPO-nyń basyn ustaǵan Talǵat saıası múddelerdiń qurbany bolǵany sózsiz. Sondyqtan Talǵat Amangeldiuly bostandyqqa shyqsa, muny bıliktiń qaıyrymdy sheshimi dep baǵalaýǵa ábden bolady.

London olımpıadasynda Qazaqstan sportshylarynyń jarqyraı kórinýine jol ashqan Talǵat myrza óziniń saıası karerasyn jaqsy-aq bastap edi. Biraq EKSPO-ǵa kelgende súrindi. Aıtýly sharaǵa qyrýar qarjy bólgennen keıin elimizdegi sen tur men ataıyn degen myqtylar maı shelpekten úles alý úshin Talǵat Ermegıaevke salmaq salyp, sońynda ony muzǵa otyrǵyzyp tyndy. Osylaısha ol óziniń saıası harızmasy qalyptaspaǵandyqtan, yqpaldy toptyń qurbany boldy desek, artyq aıtqandyq bolmas edi. Ol endi bostandyqqa shyqqanymen bıliktiń bıshiginde baıaǵydaı jarqyraı almasy anyq. Sondyqtan Talǵat Amangeldiulyn saıası jaraqat alyp alańnan shyǵý múmkindiginen aıyrylǵan fotbolshyǵa teńeýge bolady.

 

Jákishev te úmitti

Aıtpaqshy, 2012 jyly memleket múlkin talan-tarajǵa saldy, para aldy degen aıyppen 14 jylǵa bas bostandyǵynan aıyrylǵan «Qazatomónerkásip» kompanıasynyń eks-prezıdenti Muhtar Jákishevtiń jaqtaýshylary BUU Adam quqyqtaryn qorǵaý komıtetine shaǵymdandy. Bul isti qolǵa alǵan tájirıbeli zańger, qoǵamdyq belsendi Evgenıı Jovtıs BUU arqyly Qazaqstan bıligine yqpal etýde kózdegen syńaıly. Olar saılaýdan keıin jemqorlyqpen abaqtyǵa qamalǵandar úshin jylymyq ornaıtynyn kúniburyn sezip, osyndaı qadamǵa baryp otyr.

Azýy alty qarys Reseı kompanıalaryna qarsy turyp, temir tordyń ar jaǵynan bir-aq shyqqanyn bárimiz bilemiz. Sondyqtan bıliktiń Jákishevke taǵy bir múmkindik berýi oryndy bolar edi.

Biraq kezinde Muhtar Áblázovtyń is-áreketine kepil bolǵan Jákishevke bıliktiń ishi jylı qoımasy anyq. Muny erte bastan sezgen E.Jovtıs bul iske álemdik qaýymdastyqtyń nazaryn aýdaryp, ońdy nátıjege qol jetkizýdi kókseýi oryndy.

Jalpy, saılaýdan keıin bılik transformasıalaýǵa alǵashqy qadam jasalynýy múmkin. Mundaı kezde shalt qımyl men qatqyl sheshimge oryn joq . Endi bas bostandyǵyn alýǵa ańsary aýǵan biraz sheneýnikter joǵaryǵa keshirim hattaryn jazýy múmkin. Sondyqtan aldaǵy ýaqytta basyna bostandyq surap hat jazýshylar kóbeıip jatsa, tańǵalýdyń jóni joq.

Aıtpaqshy...

Kúni keshe ǵana Qaraǵandy oblystyq soty apelásıalyq alqasynyń tóraǵasy Rashıd Nurmaǵambetov óz sheshimin oqydy.

Sonymen sot Serik Ahmetovtyń jazasyn 10 jyldan 8 jylǵa, Qaraǵandy oblysynyń burynǵy ákimi Baýyrjan Ábdishevtiń jazasyn 5 jyldan 3 jylǵa qysqartý týraly qaýly qabyldady. Sondaı-aq, Baýyrjan Ábdishevtiń orynbasary bolǵan Ǵabıt Muhambetovtyń, Qaraǵandy qalasy ákiminiń burynǵy orynbasary Aıdar Telǵarınniń, «Saryarqa» ÁKK burynǵy departament basshysy Erlan Qısyqovtyń jazasynan múlkin tárkileý týraly talap alynyp tastaldy. «QazAgro» AQ burynǵy basshysy Dýlat Aıtjanov pen Qaraǵandy oblysy ákiminiń burynǵy orynbasary Ǵabıt Muhambetovtyń jazasy shartty merzimge aýystyryldy.

Nurlan ÁÝBÁKİR