Tájirıbe kórsetkendeı, zardap shekkenderdiń barlyǵy birdeı quqyq qorǵaý organdaryna júginbeıdi. Túrli jastaǵy adamdar alaıaqtardyń qurbany bolýy múmkin. Kóbinde el azamattary ınternet alaıaqtyqty qalaı kúresýdi bilmeıdi. Shyndyǵynda qazir astana qalasynda aqparattyq tehnologıalardy paıdalanyp, qylmysqa baryp, ońaı aqsha tabýǵa qunyqqandarǵa qarsy ymyrasyz kúres júrgizilýde. Mundaı qylmysqa baratyn alaıaqtar ózderiniń qurbandaryn jas, kári dep bólmeıtini belgili. Kez kelgen adamnyń qaltasyn qaǵýǵa daıar turatyny anyq.
Óz kezeginde Krımınaldyq polısıa basqarmasynyń bastyǵy Dastan Qalıev ta ınternet alaıaqtyqtar shekten shyǵyp, halyqty qan qaqsatyp otyrǵanyn alǵa tartty.
– Qazir ınternet alaıaqtar kóbinde qarmaqqa egde jastaǵy adamdardy túsirýge tyrysady. Óıtkeni úlken kisiler jastarmen salystyrǵanda jańa tehnologıalarmen tanys emes, tıisti deńgeıde saqtanbaıtynyy biledi. Sondyqtan ınternet alaıaqtar birinshi kezekte egde tartqan adamdardyń qaltasyn qaǵýǵa tyrysady, – deıdi Dastan Qalıev. Osylaısha Astana qalasy polısıa basqarmasy egde tartqan adamdardy alaıaqtardan qorǵaýǵa baryn salýda.
Sonymen qatar qazir kópshilik ońaı jolmen aqsha tabýdy jón kóretin adamdar da qoǵamda kóp kezdesetini anyq. Bul ınternet alaıaqtar úshin izdegenge suraǵan bolyp turǵany jasyryn emes. Mundaı jaǵdaıda kıber qaýipsizdik máselesimen kúni-túni aınalysyp jatqan quqyq qorǵaý organdarynyń jumysyn kúrdelendire túsetini jasyryn emes. Sondyqtan bul baǵytta qoǵam bolyp halyqtyń kózin ashý mańyzdy mindet bolyp tur.
Qazir kóptegen adamdar ózderiniń uzaq ýaqyt boıy mańdaı terin tógip júrip tapqan jınaqtaryn qandaıda bir ınvestısıalyq kompanıalarǵa salyp, qarjysyn eselep alamyn degen dámemen opyq jep qalatynyn kúndelikti ómirde kórip júrmiz. Osy jaıttardan el azamattarynyń qarjylyq saýattylyǵy tym tómen ekenin baıqaýǵa bolady. Búginde shetelde otyryp, elimizdegi halyqtyń qarjysyn súlikshe soryp otyrǵan alaıaqtar bar. Al olardy quqyq qorǵaý organdarynyń taýyp, jazaǵa tartý tipti múmkin emes. Sondyqtan el azamattary jınaqtaryn qandaıda bir kúmándi ınvestısıalyq kompanıalarǵa salyp eselep alǵysy kelgende jaqsylap oılanyýy kerek.
Búginde jergilikti quqyq qorǵaý organdarynan bólek halyqty ınternet alaıaqtardan saqtandyrý úshin ákimdikterde belsendi jumystar júrgizýde. Bul jaıynda polısıa polkovnıgi Dastan Qalıev oıyn bylaısha sabaqtady:
– Elordalyq polısıa departamenti qala ákimdigimen birlesip turaqty negizde ınternet-alaıaqtyqty azaıtýǵa jáne halyqtyń qarjylyq saýattylyǵyn arttyrýǵa baǵyttalǵan aldyn alý is-sharalaryn júrgizip jatyr.
Onyń ishinde orta jáne joǵary bilim berý mekemeleri mektepteriniń oqýshylarymen, komersıalyq jáne komersıalyq emes uıymdardyń qyzmetkerlerimen «alaıaqtardyń aıla-amaldaryna túspeý jáne óz jınaqtaryn qalaı únemdeýge bolady» taqyrybynda dárister ótkizip kelemiz, – dedi bilikti maman. Iá, halyqtyń qarjylyq saýattylyǵyn kóterýde jas-kári dep bólip jarýǵa áste bolmaıda. Qoǵamda ınterent alaıaqtarǵa qarsy ımýnıtet qalyptastyrý isi mektep qabyrǵasynan bastaý artyqtyq etpeıdi.
Búginde Astana qalasynyń belsendileri qala turǵyndary kóptep jınalatyn oryndarda jurtshylyqqa aqparattyq-profılaktıkalyq býkletter taratylady, kóshelerde trafaretterdi paıdalana otyryp eskertý jasap keledi. Budan basqa qaladaǵy iri saýda oryndary men bazarlarda aýdıo jáne vıdeo rolıkter taratylýda. Osylaısha Astana qalasy ákimdigi qalada ınternet alaıaqtyqtyń aldyn alý úshin qoldan kelgen is-sharalardy udaıy toqtaýsyz júrgizip keledi.
Jýrnalısermen bolǵan brıfıńte Dastan Qalıev «Internettegi alaıaqtyq týraly habardar bolý kóptegen qylmystyq shabýyldardyń aldyn alýǵa jáne ózińizdi ǵana emes, jaqyndaryńyzdy da qorǵaýǵa kómektesedi», – dep atap ótti. Aıtary joq, qazir ınternettegi alaıaqtyq árekettre ózge de qylmystardyń órshýine negiz bolyp otyrǵany jasyr emes. Sondyqtan olardyń aıtqanyna kónip, arbaýyna túsip qalmaýymyz kerek.
