Sharaǵa Dalanews.kz tilshisi de qatysyp qaıtqan bolatyn.
"Reseıdiń is-áreketin ózgertý úshin sanksıa sharalaryn qabyldaǵanymyzdy aıtqym keledi. Munda bir nárseni atap ótý kerek: olardyń bizdiń saılaýǵa jáne memlekettik aqparatqa aralasý sıaqty áreketi boldy. Buǵan biz odan ári shydaı almaımyz.
Biraq Qazaqstanǵa keletin bolsaq, sanksıalardyń mindetti saldaryn boldyrmaýy úshin jumys istedik jáne isteı beremiz degim keledi. Biz bul sanksıalardyń Qazaqstanǵa áser etkenin qalamaımyz", - dedi osy kezdesýde elshi myrza.
…
Saıasattanýshy Dosym Sátpaevtyń pikirinshe elshi sóziniń astarynda Qazaqstan bıligin Reseıden irgesin aýlaq salýǵa shaqyrǵan emeýrin jatyr.
Mozer myrza sóı deı otyra bizdiń eldi kúni buryn qulaǵdar etip, Pýtınniń paranoıasy asqyna tússe AQSH-tyń Kremlmen sybaılas memleketterge sanksıa salýǵa májbúr bolaryn meńzedi.
Reseıdiń aıtqanyn eki etpeıtin eldiń biri – Qazaqstan. ODKB men Eýrazıalyq odaqqa qýana-qýana qosylǵan Aq ordanyń dál qazir manevr jasaıtyn múmkindigi joq. Máskeýdiń menshigindegi ilgeridegi eki uıymǵa óz erkimen ótken Qazaqstandy Kremlde derbes memleket retinde qarastyrmaıdy eken.
Sátpaev solaı deıdi.
“Kreml bıliginiń tóbe basynda otyrǵan top úshin biz satellıtpiz. Eýrazıalyq odaqqa qosylǵannan keıin Máskeý qol-aıaǵymyzdy baılap-matap bastady. Pýtın men onyń aınalasy úshin Qazaqstan Reseıdiń bir bólshegi ǵana. Bas erkinen aıyrylǵan, bodan el.
Demek jahandaǵy jaǵdaıǵa da Máskeýdiń kózimen qaraýy kerek dep sanaıdy. Halyqaralyq qatynasta Pýtınniń pozısıasyn quptap, odaqtasynyń soıylyn soǵýy qajet dep biledi.
Olar osy kúnge deıin úndemeı keldi. Kúnderdiń-kúni Kreml óziniń geosaıası keńistigine kiretin shabarman elderden Batysqa qarsy shyǵýdy, AQSH-ty aıyptaýdy, demokratıalyq qundylyqty keketip-muqatýdy ashyq túrde talap ete bastaıdy. Qyzyqtyń kókesin sonda kóremiz”, – deıdi saıasattanýshy.
Onyń pikirinshe munyń bárine qazirgi júıe kináli. Kináratty Kremlden izdeýdiń qajeti joq. Ótken otyz jyl boıy Máskeýge qarsy kelýden qaımyqqan, sóıtip óz qadirin ózi ketirgen Qazaqstan bıligi joǵalǵan repýtasıany qaıtyp qalpyna keltirýi neǵaıbyl.
…
Saıasattanýshy túptiń-túbinde AQSH sanksıasy Qazaqstandy da sharpyp ótedi dep topshylaıdy. Reseı men Batystyń arasyndaǵy arazdyq órshı tússe, budan birinshi kezekte bizdiń el japa shegedi.
Sátpaev buǵan dálel retinde amerıkatanýshy, AQSH saıasatyn jetik biletin maman Areg Galstánnyń Forbes Russia-da jaryq kórgen saraptamasyn mysalǵa keltiripti.
Atalǵan maqala avtor:
“Kúnderdiń kúni Amerıka Kremldiń Eýrazıalyq odaq pen ODKB aıasyndaǵy strategıalyq odaqtastarynyń “qyltasyn qıady”. Sanksıa zańnamasyna saı AQSH bıligi Reseımen áskerı-tehnıkalyq salada tyǵyz jumys isteıtin memleketterge shekteý engizýge quqy bar”, – dep tujyrymdaıdy.
Sátpaevtyń aıtýynsha bul boljam shyndyqqa jaqyn, aqyr túbi aqıqatqa aınalýy múmkin. Endi qarańyz, Qazaqstan ODKB sheńberinde Reseımen óte-móte tyǵyz baılanys ornatqan memlekettiń biri. Máskeý bul uıymdy Batys pen AQSH-qa qarsy turar geosaıası qural retinde paıdalanýdan taıynbaıdy, paıdalanyp ta júr.
“Máselen osy uıymnyń eks-bas hatshysy Nıkolaı Bordúja halyqaralyq máselede Qazaqstannyń kópvektorly saıasatyna qaıshy keletin bir emes, birneshe málimdeme jasady. Qısyq qyńyr sóılep Batystyń qundylyqtaryna til tıgizgeni bar. Bul máselede uıymǵa múshe elderdiń óz pozısıasy bar-aý degen oı Bordújanyń qaperine kirip shyqqan emes. Bir joly Eýrodaq pen NATO Reseı ǵana emes, ODKB-ǵa da óshpendilikpen qaraıdy dep qoıyp qaldy. Uıymǵa múshe elderdiń birazy Eýrodaqpen áriptestik baılanys ornatqanyn bile tura aıtty”, – deıdi Sátpaev.
…
Sońǵy kezde Qazaqstanǵa qarata Reseıdiń aqparattyq keńistiginen aqtarylyp jatqan aıyptaýlar men arandatýlar aldaǵy ýaqytta kóbeımese azaımaıdy.
Sátpaev bizdiń bıliktiń “úndemegen úıdeı báleden qutylady” degen pozısıasyna ań-tań. Ánsheıinde alańǵa shyqqan jurtty aıaýsyz basyp-janyshtaıtyn Qazaqstan bıligi Jırınovskıı men Lımonovtarǵa kelgende jýasyp qalatyny qyzyq.
Sóı degen saıasattanýshy Qazaqstannyń teriskeıeni kóz alartqan qıly-qıly málimdemeniń túp-tamyry Kremlden bastaý alatynyn aıtady. Jırınovskııdiń sózi sandyraq emes, ol Memdýmada otyr, Solovev sekildiler Reseıdiń telearnalarynan túspeıdi.
“Qazaqstannyń ishki-syrtqy saıasatyna aralasýdy ádetke aınaldyryp alǵan Reseıdiń suǵanaq sarapshylary men saıasatkerlerin ornyna qoımaǵanymyz úshin áli talaı ókinemiz. Olar Pýtınniń oıyndaǵy dúnıeni syrtqa shyǵaryp otyr. Pýtınniń pasyq pıǵyly men sasyq nıetin propaganda quralyna aınaldyryp alǵan”, – deıdi Sátpaev.
….
Elimizdiń Syrtqy ister mınıstrligi qol qýsyryp qarap otyrmaı, álgindeı agresıa men provokasıaǵa jaýap qatýy úırenýi kerek. Pozısıasy joq memleketti Reseı sekildi agresor el tez basynady.
Saıasattanýshy osy arada Qazaqstan Syrtqy ister mınıstrligine birneshe usynys aıtqan.
Munyń alǵashqysy – elimizdiń terıtorıalyq tutastyǵy men táýelsizdigine til tıgizgen, qazaq ultynyń tarıhy hám mádenı murasyn qaralaǵan, memlekettik tilin mazaq etken reseılikterdi “qara tizimge” kirgizip, shekaradan ótkizbeý.
Sanksıaǵa ilikkenderdiń atyn atap, túsin tústeý.
“Bizdiń SİM Reseıden taralǵan las aqparat Aq Ordaǵa tıip ketkende ǵana qozǵalady. Memlekettiń atyna baǵyttalǵan aıyptaýlarǵa lám-lım demeıdi. Álgindeı tizimdi jasaqtaıtyn ýaqyt baıaǵyda kelgen.
Jırınovskıı, Solovev, Nıkonov sekildi saıqymazaqtardy bosaǵadan keri qaıtarýymyz kerek. Reseıdiń resmı bıligi ne derin sol kezde kóremiz. Kimniń kim ekeni sol kezde aıqyndalady. Eger álgilerge ara tússe, Kremlge qatysty ıllúzıadan birjolata arylamyz”, – deıdi saıasattanýshy.
Kelesi qadam – Qazaqstan terıtorıasynda taralatyn reseılik aqparat quraldaryn aýyzdyqtaý, taralym aýqymyn shekteý. Olardyń ornyn óz elimizde jasalǵan sapaly kontentpen almastyrý. Árıne, bul aıtýǵa ǵana ońaı.
Sátpaevtyń pikirinshe Qazaqstandaǵy aqparat quraldarynyń básege qabiletin arttyrý, árbirden soń Reseı propogandasyna qarsy turý úshin sóz bostandyǵy men oı erkindigine erik berý qajet.
“Memtapsyryspen otyrǵan BAQ Reseı agresıasy men propagandasyna qarsy kele almaıdy. Olardy mundaı ımýnıtet joq. Aqparattyq qaýipsizdikti qamtamasyz etý úshin táýelsiz medıany tunshyqtyra berýdi toqtatý qajet”, – deıdi ol.
…
Toqsan aýyzdyń sózdiń tobyqtaı túıini – Kreml ıdeologtary jalpaq álemnen tolyqtaı oqshaýlanýǵa qazirden qamdanyp jatyr. Pýtınniń kómekshisi Vladıslav Sýrkovtyń: “Reseıdi júz jyldyq jalǵyzdyq kútip tur” degen túneýkúngi málimdemesi tegin emes.
Sátpaevtyń aıtýynsha Máskeý geosaıası jalǵyzdyqty jalǵyz ózi ótkergisi kelmeıdi. Odaqtastaryn ózimen birge ile ketpek. Olardyń da ózge álemnen oqshaýlanǵanyn qalaıdy.
“Bul bizdiń eldiń kópvektory saıasatyna qaıshy. Reseı “ızgoı” el. Kremldiń avantúrasy Qazaqstandy quzǵa qulatpasyn desek, odaqtan shyǵýdyń jolyn qazirden bastap izdestirý qajet. Sol kezde táýelsizdik úshin kúrestiń jańa kezeńi bastalady”, – deıdi saıasattanýshy.
15 sáýirde AQSH Reseıge qarsy jańa sanksıalar engizgen. Ol 32 jeke tulǵa men birlestikke qatysty.
14 maýsymnan bastap AQSH qarjy ınstıtýttaryna Ortalyq bank pen Reseıdiń Qarjy mınıstrliginen, sondaı-aq ulttyq ál-aýqat qorynan boryshtyq baǵaly qaǵazdardy tikeleı satyp alýǵa tyıym salynady. Vashıngton bıligi Reseıdiń 10 qyzmetkeri elden shyǵarylatynyn aıtqan bolatyn.
Ázirlegen, Dýman BYQAI
