Úlken qoǵamdyq rezonansty eskere otyryp, Shyǵys Qazaqstan oblysy ákimdiginiń ókilderi qalyptasqan jaǵdaıdy túsindirý úshin baspasóz konferensıasyn shaqyrdy. Brıfıńke SHQO ákiminiń birinshi orynbasary Almashan Smatlaev, Semeı qalasynyń ákimi Nurymbet Saqtaǵanov jáne Semeı qalasynyń burynǵy basshysy Ermak Sálimov qatysty.
2019 jyly Semeı qalasynyń turǵyndary tarapynan jolaýshylar tasymalynyń sapasy men qalalyq avtobýstardyń jaı-kúıine qatysty kóp jyldyq shaǵymdar men shaǵymdardan keıin oblys ákimdigi «QDB-Lızıng» AQ arqyly jyljymaly quramdy jańartý týraly sheshim qabyldady. Jeńildikti lızıń alý úshin «SEMEY BUS» JSHS birlesken kásiporny quryldy, onyń quramynda Memleket úlesi 49 paıyz jáne jeke áriptes – 51 paıyz «Semeı avtobýs parki». Lızıńke 4,2 mlrd teńgege 170 avtobýs satyp alyndy. Bızneske túsetin salmaqty azaıtý úshin oblys ákimdigi jobany birlesip qarjylandyrýǵa 633 mln teńge bólgen. Osylaısha, lızıń somasy 3,5 mlrd teńgege deıin azaıdy.
Statısıkalyq málimetterge sáıkes, jańa avtobýstar satyp alǵanǵa deıin Semeıdiń jeke tasymaldaýshylary jylyna 17 mln adamnyń jolaýshylar aǵynyn kórsetti. Almaty kólik jáne komýnıkasıalar ǵylymı-zertteý ınstıtýtynyń mamandary júrgizgen taldaýdan keıin naqty jyldyq jolaýshylar aǵyny 57 mln adam ekeni belgili boldy. Bul faktor lızıń arqyly jobany júzege asyrý týraly sheshim qabyldaýdaǵy negizgi faktorlardyń biri boldy, óıtkeni esepteýler boıynsha joba ekonomıkalyq turǵydan tıimdi.
Bıznesti qoldaý úshin Semeı qalasynyń ákimdigi áleýmettik mańyzy bar marshrýttardyń rentabeldiligi tómen bolǵan jaǵdaıda olardy sýbsıdıalaý boıynsha mindettemeler aldy. Alaıda, búgin «SEMEY BUS» JSHS kásiporny qıyn jaǵdaıǵa tap boldy. Munyń basty sebebi, Almashan Smatlaevtyń aıtýynsha, tıimsiz menejment.
Kásiporyn qyzmetkerleri jalaqyny únemi ustap turady, zeınetaqy jáne áleýmettik aýdarymdar júrgizilmeıdi. Osylaısha, qaryz somasy 168,5 mln teńgeni qurady. Ákimdiktiń aralasýy nátıjesinde qaryz ótelip, shıelenis joıyldy.
Sonymen qatar, kásiporyn búdjetke salyq mindettemelerin tólemeıdi. Qaryz 316 mln teńgeni quraıdy, kompanıanyń esepshotyna tyıym salynýy múmkin.
Almashan Smatlaev taǵy bir faktini erekshe atap ótti – lızıń alǵan sátten bastap «SEMEY BUS» JSHS nesıe boıynsha sharttyq mindettemelerdi oryndamaǵan. Kásiporynǵa tólemder boıynsha keıinge qaldyryldy. Alaıda, qaryz ótelmegen jáne búgingi kúni 1,1 mlrd teńgege deıin ulǵaıdy. Kredıt boıynsha merzimi ótken sátten bastap QDB-Lızıng kompanıaǵa lızıń boıynsha bereshekti óteý qajettiligi jáne lızıń nysanalaryn alyp qoıý arqyly shartty merziminen buryn buzý múmkindigi týraly birneshe ret habardar etti. Eger bul oryn alsa, «SEMEY BUS» JSHS qyzmeti toqtatylady.
Budan basqa, kásiporynnyń komýnaldyq jáne jeke uıymdar aldynda 347 mln teńge somasynda boryshtary bar. Osylaısha, 25 naýryzdaǵy jaǵdaı boıynsha kompanıanyń jalpy qaryzy shamamen 2 mlrd teńgeni qurady.
– Oblystyń barlyq avtotasymaldaýshylarynyń ishinde mundaı qarjylyq jaǵdaı tek «SEMEY BUS» JSHS-de qalyptasty. Sondyqtan kásiporynnyń qarjy-sharýashylyq qyzmetine aýdıt júrgizildi. Birqatar kemshilikter anyqtaldy, – dep atap ótti SHQO ákiminiń birinshi orynbasary.
Marshrýttar boıynsha tasymaldaýdy júzege asyrý úshin jetkilikti jyljymaly quramǵa ıe bola otyryp, óziniń avtobýs parkinde erekshe úlken klasty avtobýstardy jalǵa alý júrgizilgeni belgili boldy. Sondaı-aq, qolda bar qaryzǵa qaramastan, kásiporyn qarajatty bıznes-klastaǵy jeńil avtokólikti jalǵa alýǵa, jıhaz ben jabdyq satyp alýǵa jumsaǵan. Uıymnyń damýynyń teris dınamıkasymen yntalandyrý tólemderi júrgizildi.
Kompanıa marshrýttarda tasymaldaýǵa 2019 jylǵy qyrkúıekte kiristi, al birinshi sýbsıdıany bólý úshin ótinish 2020 jylǵy naýryzda jiberildi.
– Jobanyń jalpy somasy 4,2 mlrd teńgeni, al ákimdiktiń birlesip qarjylandyrýyn esepke alǵanda – 3,5 mlrd teńgeni qurady. Kompanıa jyl saıyn 3,5 mlrd teńgege sýbsıdıa túrinde memlekettik qoldaýdy, sonymen qatar tarıfti kóterýdi talap etken, – dep atap ótti Almashan Smatlaev.
Sonymen qatar, 2021 jyldyń 10 aqpanynda kásiporyn taǵy da 3,5 mlrd teńge, al 21 aqpanda – 773 mln teńge surapty. Osydan keıin, 29 naýryzda kompanıa taǵy da eki jylǵa 7,4 mlrd teńge kóleminde sýbsıdıa suraǵan. Bul lızıń somasynan eki ese kóp.
Bul rette, bılik ókilderi tasymaldaýshyda sýbsıdıalaý qaǵıdalaryna sáıkes suratylatyn somalardyń naqty dáleli jáne tıisti negizdemeler bolǵanyn alǵa tartýda.
Osyǵan qaramastan, 2020 jyly oblystyq búdjetten az qamtylǵan jáne kóp balaly otbasylardan shyqqan balalardyń jeńildikpen jol júrýine baılanysty tasymaldaýshylardyń shyǵyndaryn óteý úshin Semeı qalasyna 140 mln teńge bólgen. Alaıda, bul somanyń 5,9 mln teńgesi ǵana ıgerildi, al qalǵan aqsha oblys búdjetine qaıtaryldy.
Bıyl atalǵan maqsattarǵa 500 mln teńgeden astam qarajat qarastyrylǵan, biraq qazir tasymaldaýshylar bul somany ıgere almaıdy. Sonymen qatar, satyp alynǵan 170 jańa avtobýstyń nebári jarty jyldan keıin 30-ǵa jýyǵy tehnıkalyq aqaýly kúıde boldy jáne toqtap tur, al búgingi kúni 70-ke jýyq avtobýs synǵan kúıde boldy.
Oblys ákimdiginde qala kólik qatynasynsyz qalmaýy úshin barlyq qajetti sharalar qabyldap jatqanyn aıtty. Ázirge kezdesýge bara jatqan QDB-lızıngimen kelissózder júrgizilýde. Sýbsıdıalar bólý úshin kásiporynnyń qarjy-sharýashylyq qyzmetine jáne normatıvtik-quqyqtyq aktilerge quqyqtyq taldaý júrgiziledi, óıtkeni bári búdjet zańnamasynyń talaptaryna sáıkes kelýi kerek.
– Semeı qalasy máslıhatynyń kezekten tys sesıasy ótkizilip, kásiporynǵa 500 mln teńge bólý máselesi qaralady. Odan ári bul másele respýblıkalyq deńgeıde qaralatyn bolady, – dep atap ótti Semeı qalasynyń ákimi Nurymbet Saqtaǵanov. – Tasymaldaýshylar ótinimderi negizinde qajetti sýbsıdıa alady dep úmittenemin. Biraq, ókinishke oraı, búgingi kúnge deıin birde-bir negizdelgen ótinim túsken joq. Biz bul másele boıynsha jumys isteıtin bolamyz. Kez kelgen jaǵdaıda, eshqandaı aıaldama kólik qatynasy joq. Barlyq áleýmettik mańyzy bar baǵyttar shtattyq rejımde júzege asyrylatyn bolady.
