Қазақстандағы жұмыссыздық деңгейі 2024 жылдың төртінші тоқсанында 4,6%-ды құрап, тарихтағы ең төменгі көрсеткішке жетті. Бұл туралы Halyk Finance сарапшыларының талдауында айтылған, деп хабарлайды Dalanews.kz.
Halyk Finance сарапшыларының пікірінше, елдегі жұмыссыздық деңгейі жылдар бойы ресми түрде 5% шамасында тұрақты төмен деңгейде сақталып келген.
"Алайда Қазақстанда нақты жұмыссыздық деңгейі ресми деректерден жоғары болуы мүмкін", - дейді сарапшылар.
Жұмыссыздық деңгейі Халықаралық еңбек ұйымының әдістемесі бойынша есептеледі. Осы анықтамаға сәйкес, жұмыссыз – бұл жұмыс іздеп жүрген және еңбек етуге дайын жеке тұлға. Жұмыссыздық деңгейі жұмыссыздардың жалпы жұмыс күшіндегі үлесі ретінде өлшенеді. Бұл мәліметтер халық арасында жүргізілетін іріктемелі зерттеулер арқылы жиналады.
Есептік кезеңде ерлер арасындағы жұмыссыздық деңгейі 4,2%-ды, әйелдер арасында 5,1%-ды құрады. Ауылдық жерлерде жұмыссыздық деңгейі (4,7%) қалаларға қарағанда (4,6%) сәл жоғары болды. Сонымен қатар ауылдық жерлерде әйелдердің жұмыспен қамтылу көрсеткіші төмен болғандықтан, олардың жұмыссыздық деңгейі 5,3%-ға жетті, ал ерлер арасында бұл көрсеткіш 4,2% болды.
"Мұның себебі – жұмыс орындарының тапшылығы мен ауылдық жерлердегі отбасы рөлдерінің нақтырақ бөлінуінде болуы мүмкін. Сонымен қатар жұмыссыздардың ең үлкен үлесі (36%) 35-44 жас аралығындағы азаматтарға тиесілі", – деп санайды сарапшылар.
Жастар арасындағы (15-24 жас) жұмыссыздық деңгейі 3,3%-ды құрап, жалпы көрсеткіштен айтарлықтай төмен болды. Дегенмен бұл деректер NEET (білім алмаған, жұмыс істемеген және оқымаған жастар) санатын қамтымайды. Бұл топқа жататын жастар саны елде 356 мың адамға жетіп, бір тоқсанда 10 мың адамға артқан.
Ұзақ мерзімді жұмыссыздық (12 ай және одан көп уақыт жұмыссыз жүргендер) деңгейі 2024 жылдың төртінші тоқсанында 0,6%-ды құрады. Бұл 2023 жылы 1,3%-бен салыстырғанда екі есеге төмен. Әйелдер арасында бұл көрсеткіш 0,6%-ды, ерлер арасында 0,5%-ды құрады.
Өңірлік тұрғыдан алғанда, ең жоғары жұмыссыздық деңгейі Маңғыстау (4,9%), Атырау (4,8%) және Батыс Қазақстан (4,8%) облыстарында тіркелді. Бұл аймақтарда мұнай-газ саласында жұмыспен қамтылғандар көп болғандықтан, мұнай өндірісінің 2,7%-ға қысқаруы жұмыссыздық деңгейіне әсер еткен болуы мүмкін.
Ең төменгі жұмыссыздық көрсеткіштері Қарағанды (4,0%) және Ұлытау (4,1%) облыстарында тіркелді.
Республикалық маңызы бар қалалар арасында ең жоғары жұмыссыздық деңгейі Шымкентте (4,8%) байқалды. Одан кейін Алматы (4,6%) және Астана (4,4%) тұр.
"Жалпы, Қазақстандағы жұмыссыздық деңгейі өте төмен. Ол тіпті кейбір дамыған елдердегі көрсеткіштерден де аз. Мысалы, Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымына (ОЭСР) мүше елдерде 2024 жылдың төртінші тоқсанында жұмыссыздық деңгейі орташа есеппен 4,9%-ды құрады. Кейбір еуропалық елдерде бұл көрсеткіш одан да жоғары", – дейді Halyk Finance сарапшылары.
Сонымен қатар, жұмыссыздық деңгейі соңғы бес жылда тұрақты түрде 5%-дан төмен деңгейде сақталып отыр.
Алайда, сарапшылар бұл көрсеткіштердің төмен болуын есептеу әдістемесіндегі қиындықтармен, өзін-өзі жұмыспен қамтығандарды жіктеудегі ерекшеліктермен және "жасырын жұмыссыздықпен" байланыстыруы мүмкін екенін айтады.
"Әртүрлі зерттеулер Қазақстандағы нақты жұмыссыздық деңгейі ресми көрсеткіштерден жоғары болуы мүмкін екенін көрсетеді. Мысалы, Ұлттық Банк жүргізген зерттеу нәтижесінде, егер өнімсіз жұмыс істейтіндер, уақытша еңбекпен қамтылғандар және экономикалық белсенді емес, бірақ шын мәнінде жұмыссыз болып саналатын азаматтар есепке алынатын болса, Қазақстандағы баламалы жұмыссыздық деңгейі 7,2%-дан 8,3%-ға дейін жетуі мүмкін", – деп атап өтеді сарапшылар.
Сарапшылардың пікірінше, жұмыссыздық деңгейін объективті бағалап, мәселені шешу үшін есептеу әдістерін кеңейту қажет. Дамыған елдерде, мысалы, АҚШ пен Канадада жұмыссыздықтың кеңейтілген көрсеткіштері (6-дан 8-ге дейінгі индикаторлар) пайдаланылады, бұл еңбек нарығындағы ахуалды жан-жақты қамтуға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, еңбек нарығын талдау әдістерін жетілдіру және жұмыспен қамтуды арттыруға бағытталған тиімді бағдарламаларды жүзеге асыру маңызды. Мұндай бағдарламалар өңірлік, жас ерекшелігіне және гендерлік теңсіздікке байланысты факторларды ескере отырып құрылуы тиіс.
