2025 жылдың алғашқы тоғыз айындағы макроэкономикалық көрсеткіштер Қазақстан экономикасының орнықты әрі теңгерімді дамуын айқын көрсетіп отыр. Осы кезеңде ел экономикасының өсу қарқыны 6,3% деңгейіне жетіп, өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда айтарлықтай жеделдегені байқалады. Мәселен, қаңтар айында өсу 3,8%-ды құраса, қаңтар-ақпанда – 5,4%, ал қыркүйекке қарай бұл көрсеткіш 2,3 пайыздық тармаққа артып, 6,3%-ға дейін көтерілді, деп хабарлайды Dalanews.kz.

Экономикалық өсудің негізгі факторлары

Экономиканың бұл деңгейде өсуіне бірнеше негізгі фактор әсер етті:

1. Салалардың теңгерімді дамуы мен әртараптандырылуы – экономиканың бір бағытқа тәуелділігін азайтып, жаңа мүмкіндіктерге жол ашты.
2. Қызмет көрсету және өндірістік секторлардың белсенділігі – экономика құрылымында әртүрлі салалардың даму қарқыны жоғары болды:
• Көлік және қоймалау қызметтері – 21,2% өсім көрсетті. Бұл логистикалық инфрақұрылымның жақсаруы мен ішкі және сыртқы тасымалдарға сұраныстың артуымен байланысты.
• Құрылыс секторы – 14,9% өсті. Мемлекеттік және жекеменшік инвестициялар есебінен тұрғын үй мен инфрақұрылым салу белсенді түрде жалғасуда.
• Сауда – 8,8% өсіммен экономикадағы тұтынушылық сұраныстың жоғары деңгейде екенін көрсетті.
• Тау-кен өнеркәсібі – 9,3% өсіп, шикізаттық емес экспортты ұлғайтудағы мүмкіндіктерді көрсетіп отыр.
• Өңдеу өнеркәсібі – 6,2% өсіммен нақты сектордағы өңдеуші салалардың серпінді дамуын растайды.

Инвестициялық белсенділік – орнықты дамудың іргетасы

Экономикалық өсудің маңызды тірегі – инвестиция тарту. 2025 жылдың қаңтар-қыркүйек айлары аралығында негізгі капиталға салынған инвестициялар көлемі 13,5%-ға өсті. Бұл көрсеткіш алдағы кезеңдерде экономиканың орта және ұзақ мерзімді дамуының берік негізін қалыптастырады.

Атап айтқанда:

• Өңдеу өнеркәсібіне тартылған инвестициялар 30,7%-ға артты. Бұл – шикізаттық емес секторды қолдаудың нақты нәтижесі.
• Инвестиция тартудың белсенділігі бірнеше факторларға негізделген:
• Екінші деңгейлі банктердің бизнеске кредит беру көлемін арттыруы;
• Ірі инфрақұрылымдық жобалар мен мемлекеттік бағдарламалардың іске асырылуы;
• «Тарифті инвестицияға айырбастау» бағдарламасы аясында энергетикалық және инженерлік инфрақұрылымды жаңарту;
• «Келешек мектептері» бағдарламасы аясындағы әлеуметтік инфрақұрылымға инвестициялар;
• Тұрғын үй құрылысына қаржы тартудың ұлғаюы.

Бюджет кодексі Қазақстанда ресурстарды бөлуді қалай өзгертеді?

Экономикалық зерттеулер институтының Қаржылық саясат орталығының аға сарапшысы Меруерт Жұмахан 2025 жылы қабылданған Бюджет кодексі елдегі бюджет реформасының маңызды кезеңіне айналғанын айтты.

Оның жаңашылдығы ең алдымен әлеуметтік шығындар саласына әсер етті — бұл азаматтар үшін ең сезімтал әрі мемлекет үшін ең шығынды бағыттардың бірі. Жаңа құжат өкілеттіктерді бөлудің нақты қағидаттарын бекітіп, биліктің барлық деңгейінде қаражатты пайдаланудың ашық әрі қисынды жүйесін қалыптастырды, – деп атап өтті сарапшы.

Сонымен қатар маман бюджет кодексінде басты қағида бекітілді деп отыр. Яғни әр басқару деңгейі өз құзыретіне кіретін шығындарды ғана қаржыландырады.

Бұл тәсіл қайталанатын функцияларды жойып, жауапкершілікті бір деңгейден екіншісіне көшіру тәуекелін азайтады. Республикалық бюджет — мемлекеттің жүйелі әлеуметтік міндеттемелерін орындайды. Олар: зейнетақы, мемлекеттік және арнайы жәрдемақылар, сондай-ақ көші-қон саясаты. Астана және республикалық маңызы бар қалалар азаматтарға нақты көмек көрсетумен айналысады: тұрғын үйге субсидия беру, үйсіз жандарды, қарттарды, мүмкіндігі шектеулі адамдарды қолдау. Сонымен қатар тұрмыстық зорлық-зомбылық құрбандарына арналған арнайы әлеуметтік қызметтерді көрсету осы деңгейге жатады, – деді Меруерт Жұмахан.

Қаржылық орнықтылық пен несиелік белсенділік

Экономикалық өсімді қолдауда қаржы секторындағы тұрақтылық маңызды рөл атқарады. 2025 жылы банк жүйесі бизнесті несиелеу көлемін айтарлықтай арттырды, бұл инвестиция тарту мен жаңа жобаларды іске асыруға серпін берді. Сонымен қатар, банк секторындағы тұрақты жағдай халықтың да, кәсіпкерліктің де қаржы ресурстарына қолжетімділігін қамтамасыз етіп отыр.

2025 жылдың 9 айының қорытындылары Қазақстан экономикасының жүйелі, сапалы және орнықты даму жолында екенін айқын көрсетіп отыр. Экономикалық өсімнің 6,3%-ға дейін жеделдеуі – бұл тек сандық көрсеткіш емес, сонымен бірге құрылымдық өзгерістер мен стратегиялық шешімдердің шынайы нәтижесі. Алдағы кезеңде осы серпінді сақтай отырып, құрылымдық реформаларды жалғастыру және бизнеске қолайлы жағдай жасау – ел экономикасының стратегиялық дамуында маңызды рөл атқарады.

Салалардың теңгерімді дамуы мен әртараптандырылуы – Қазақстанның бір ғана ресурстық бағытқа тәуелді еместігін көрсетіп отыр. Өңдеу өнеркәсібі мен сауданың, құрылыс пен көлік-логистика салаларының айтарлықтай өсуі экономиканың ішкі қозғаушы күштерінің нығайып келе жатқанын білдіреді. Бұл – кәсіпкерлік белсенділік артқанын, инвестициялық ахуалдың жақсарғанын және халықтың тұтынушылық қабілетінің өскенін білдіреді.

Сонымен қатар, инвестициялық климаттың жақсаруы мен негізгі капиталға құйылған инвестициялар көлемінің артуы – экономиканың ұзақмерзімді тұрақтылығын қамтамасыз ететін маңызды фактор. Өңдеу өнеркәсібіне 30%-дан астам инвестиция тартылуы елдің индустриялық-инновациялық даму бағытына берік табан тірегенін көрсетеді. Бұл тек экономикалық емес, сондай-ақ әлеуметтік тұрғыдан да маңызды, себебі ол жаңа жұмыс орындарын ашуға, технологиялық даму мен адами капиталды нығайтуға мүмкіндік береді.

Мемлекеттік бастамалар – «Тарифті инвестицияға айырбастау», «Келешек мектептері» және ірі инфрақұрылымдық жобалар – экономиканы ынталандырумен қатар, ел азаматтарының өмір сапасын арттыруға бағытталған. Яғни, макроэкономикалық көрсеткіштердегі жетістіктер қарапайым халықтың тұрмыс деңгейіне де тікелей әсер етіп жатыр.

Қаржылық тұрақтылық та маңызды рөл атқаруда. Банктік несиелеудің артуы мен қаржы секторындағы сенімділік – кәсіпкерлер үшін де, инвесторлар үшін де қолайлы жағдай қалыптастырды. Бұл – жеке сектордың белсенділігін арттырып, жалпы экономикалық жүйенің орнықтылығын күшейтуде шешуші мәнге ие.

Осылайша, Қазақстан экономикасы 2025 жылдың 9 айында өзінің дамуының жаңа сапалы кезеңіне аяқ басты. Бұл кезең – тек экономикалық өсіммен шектелмейтін, қоғамның әл-ауқатын арттыруға бағытталған кезең.

Қазақстанның дамуы – бұл бір күндік емес, ұзақмерзімді стратегиялық мақсаттарға бағытталған кешенді үдеріс. Қазіргі жетістіктер – сол мақсаттарға сенімді түрде жетуге жасалған маңызды қадамдар.